Defibrylacja (inaczej defibrylacja elektryczna) jest rodzajem zabiegu medycznego. Stosowana jest podczas przeprowadzania reanimacji. Słowo „defibrylacja” oznacza – w dosłownym tłumaczeniu – „zakończenie migotania”. To jedyna skuteczna metoda, która zwiększa szanse w przypadku wystąpienia ciężkich zaburzeń serca. Powinna być wykonana w czasie maksymalnie 3 minut od momentu utraty przytomności przez pacjenta. Wówczas szanse przeżycia osoby zwiększają się znacznie. Dzięki temu nawet 75 % przypadków ciężkich zaburzeń pracy komór mięśnia sercowego zostaje odratowana.
GŁÓWNA ZASADA STOSOWANIA DEFIBRYLACJI
Jej przebieg polega na zastosowaniu impulsu elektrycznego prądu stałego o określonej wartości. Drogą podania bodźca jest powierzchnia klatki piersiowej, ewentualnie bezpośrednio mięsień serca. Celem defibrylacji jest wygaszenie najbardziej zagrażających życiu zaburzeń rytmu serca. Należą do nich migotaniu komór (z łac. fibrillatio ventriculorum), jak również częstoskurcz komorowy (z łac. tachycardia ventricularis) bez wyczuwalnego tętna.
Migotanie komór jest często podstawowym zaburzeniem, które wywołuje nagłe zatrzymanie pracy serca (a co za tym idzie krążenia) u osób dorosłych. Brak podjęcia jakiejkolwiek interwencji może w rezultacie doprowadzić do ciężkich powikłań, a nawet być przyczyną śmierci klinicznej.
JAKA JEST MOC NATĘŻENIA IMPULSÓW PODCZAS DEFIBRYLACJI?
Procedury w przypadku stosowania defibrylacji są ściśle określone przez Europejską Radę Resuscytacji. W roku 2010 preferowana była energia 360 dżuli jednorazowego wyładowania (dotyczy defibrylatorów jednofazowych) lub 150 – 200 na 360 dżuli (dla urządzeń dwufazowych). Według najnowszych badań najbardziej skuteczne są defibrylatory dwufazowe. Urządzenia jednofazowe są nadal w użyciu, jednak w sytuacjach sporadycznych. Produkcja tego typu sprzętu została już zakończona.
KONIECZNE DZIAŁANIA WSPÓŁTOWARZYSZĄCE DEFIBRYLACJI
Skuteczność defibrylacji powinna być połączona z następującymi działaniami współtowarzyszącymi:
- tuż po tak zwanym „strzale” (czyli użyciu impulsu elektrycznego) wskazane jest natychmiastowe rozpoczęcie resuscytacji krążeniowo-oddechowej (przez 2 minuty przeprowadzenie 5 cykli
- resuscytacyjnych – 30 uciśnięć klatki piersiowej na 2 oddechy), co pomaga podjąć sercu z powrotem prawidłowy rytm pracy z węzła zatokowo-przedsionkowego;
- po 2 min resuscytacji krążeniowo-oddechowej należy sprawdzić ocenę rytmu serca (w badaniu elektrokardiografii, czyli EKG), w przypadku braku tętna konieczne jest wyładowanie i powtórzenie uciskania mostka przez 2 min.
Defibrylację prowadzi się do momentu przywrócenia akcji serca lub stwierdzenia zgonu pacjenta.
DEFIBRYLATORY AUTOMATYCZNE – AED
Dawniej defibrylacja mogła być przeprowadzona wyłącznie przez wykwalifikowany personel medyczny w warunkach szpitalnych lub ambulatoryjnie. Karetki pogotowia również są wypozaśone w zestaw do defibrylacji. Wymagało to jednak oczekiwania na właściwe służby medyczne, co często powodowało zbyt późne podjęcie interwencji a w rezultacie zgon lub poważne zaburzenia spowodowane przedłużającymi się nieprawidłowościami w układzie krążenia oraz oddechowym.
Obecnie w wielu miejscach w przestrzeni publicznej (np. w supermarketach, centrum miejscowości, szkole itp.) są montowane automatyczne defibrylatory zewnętrzne (z ang. automated external defibrillator – stąd skrót AED). Dzięki temu defibrylację może przeprowadzić każda osoba.
Jest to możliwe po odbyciu prostego szkolenia (BLS-AED) z użytkowania sprzętu lub bez przygotowania. Urządzenie AED jest bowiem tak zaprogramowane, że wydaje jasne komunikaty głosowe. Przeprowadza krok po kroku przez kolejne etapy defibrylacji. Przekazuje zarówno techniki wykonywania zabiegu (prezentowanie miejsca, w którym należy ułożyć elektrody), jak również podstawowe zasady bezpieczeństwa.
UKŁAD ELEKTROD PODCZAS DEFIBRYLACJI
Kluczowe dla poprawnego przeprowadzenie defibrylacji jest ułożenie elektrod na właściwym miejscu. Między elektrodami powinna znajdować się okolica serca, która jest objęta migotaniem komór. Zgodnie z zawartymi na rysunkach elektrodach przykłada się je do przedniej powierzchni klatki piersiowej. W AED jest dodatkowo instrukcja obrazkowa.
Rodzaje prawidłowego ułożenia elektrod:
- wersja pierwsza: mostek-koniuszek (prawa elektroda – mostkowa – powinna znaleźć się poniżej obojczyka, po prawej stronie mostka, natomiast lewa elektroda – koniuszkowa – w tak zwanej V przestrzeni międzyżebrowej, która znajduje się w linii pachowej środkowej;
- wersja druga (jedna elektroda po prawej, druga elektroda po lewej stronie klatki piersiowej w linii środkowopachowej);
- wersja trzecia (jedna elektroda w okolicy koniuszkowej, druga zaś – w górnej części pleców, po stronie prawej lub lewej);
- wersja czwarta (jedna elektroda w okolicy przedsercowa, druga elektroda na plecach, tuż pod lewą łopatką).
WSKAZANIA ORAZ PRZECIWWSKAZANIA DO DEFIBRYLACJI
W przypadku zaburzeń rytmu pracy serca w postaci migotania, trzepotania komór czy częstoskurczu komorowego stwierdza się dużą skuteczność defibrylacji. Warunkiem wspierającym jest tu wcześniejsze dobre natlenienie serca poprzez stosowanie klasycznego masażu serca podczas resuscytacji krążeniowo-oddechowej.
Istnieją jednak mechanizmy zatrzymania pracy serca, które nie poddają się defibrylacji. Należy do nich na przykład asystolia. Jest ona sygnalizowana na monitorze za pomocą ciągłego sygnału oraz płaskiej linii.
RODZAJE – DEFIBRYLACJA
Można wyróżnić dwa rodzaje defibrylacji:
- pośrednia – polegająca na przyłożeniu elektrod do klatki piersiowej a następnie wyładowaniu dużej energii (od 150 do 360 dżuli u pacjentów dorosłych);
- bezpośrednia – stosowana wyłącznie podczas wykonywanego zabiegu chirurgicznego na otwartym pacjencie, polegająca na przyłożeniu elektrod wewnętrznych bezpośrednio do serca; w tym przypadku wyładowanie ma zdecydowanie mniejszą energię niż w czasie defibrylacji pośredniej (ze względu na bezpośredni dostęp do mięśnia sercowego i brak konieczności przechodzenia przez bariery, np. w postaci skóry czy mięśni).
PROMOWANIE DEFIBRYLACJI W POLSCE
Coraz więcej miast oraz stolic gminy wprowadza w miejscach charakterystycznych system szybkiego, pełnego dostępu do defibrylatorów AED. W wielu supermarketach, jednostkach straży pożarnej czy też innych charakterystycznych miejscach montowane są te urządzenia w postaci zewnętrznej. Wiele miejscowości włącza się w program „powszechny dostęp do defibrylacji”. Głównym zadaniem akcji jest znaczące przyspieszenie czasu oraz poprawa skuteczności pierwszej pomocy podejmowanej w przypadku zasłabnięcia osoby i utraty przez nią przytomności.
Projekt „Ratuj z sercem” ma na celu utworzenie w Polsce mapy automatycznych defibrylatorów zewnętrznych. Dzięki niemu odnalezienie urządzenia w każdym miejscu jest uproszczone. Prowadzone są również szkolenia i pogadanki uświadamiające społeczeństwu wagę podejmowania tego typu działań.
