Niedoczynność przysadki mózgowej jest chorobą charakteryzującą się zmniejszeniem i utratą funkcji przedniego płata przysadki. Przysadka mózgowa składa się z dwóch części przedniej i tylnej. W przednim płacie przysadki mózgowej występuje produkcja sześciu hormonów (adrenokortykotropina, prolaktyna, somatotropina, folitropina, lutropina i tirotropina).
W przypadku niedoczynności przysadki mózgowej produkcja wszystkich hormonów przysadkowych gwałtownie spada lub zanika. W rezultacie funkcja obwodowych gruczołów dokrewnych zostaje znacznie zmniejszona, a ich praca jest kontrolowana przez hormony przysadki.
Niedoczynność przysadki mózgowej może mieć charakter pierwotny, gdy komórki produkujące hormon przysadki mózgowej są niszczone lub wtórne, jeśli choroby podwzgórza lub ośrodkowego układu nerwowego prowadzą do niewydolności funkcji przysadki mózgowej. Czasami występuje niedobór w produkcji jednego z hormonów przysadki mózgowej.
Niedoczynność przysadki mózgowej – przyczyny
Przyczyny niedoczynności przysadki mózgowej mogą być następujące:
- Gruczolaki przysadki mózgowej
- Guzy przysadki i podwzgórza lub innych części ośrodkowego układu nerwowego
- Sarkoidoza (tworzenie małych zapalnych guzków w różnych narządach ciała)
- Choroba Handa-Schüllera-Christiana (ziarniniak kwasochłonny wieloogniskowy)
- Gruźlica
- Kiła
- Choroby krwi
- Choroby zapalne mózgu
- Zaburzenia sercowo-naczyniowe w tętnicach przysadki i podwzgórzach
- Choroby autoimmunologiczne
- Uraz mózgu
- Zaburzenia metaboliczne: cukrzyca, jadłowstręt psychiczny, przewlekła niewydolność nerek i wątroby.
Niedoczynność przysadki mózgowej może prowadzić do anomalii rozwoju przysadki. W okresie poporodowym, z patologicznymi porodami, może wystąpić martwica przedniego płata przysadki mózgowej.
Przy pełnej martwicy przedniego płata choroba ta nazywana jest zespołem Glińskiego-Simmondsa (wielogruczołowa niedoczynność hormonalna), z częściowym zespołem Sheehana (niedobór hormonów przysadki wywołany przez krwotok). W chorobie niedoczynności przysadki mózgowej dochodzi do zniszczenia komórek produkujących hormony w przednim płacie przysadki mózgowej.
Niedoczynność przysadki mózgowej – objawy
Objawy niedoczynności przysadki mózgowej występują, gdy funkcjonujące komórki wynoszą poniżej 10%. Zwykle choroba rozwija się stopniowo przez wiele lat. Najwcześniejszym objawem choroby jest zwykle zaburzenie funkcji gonadotropowej przysadki mózgowej, czyli zmniejszenie liczby hormonów przysadki, które regulują funkcję gruczołów płciowych.
Jeśli niedoczynność przysadki mózgowej pochodzi z dzieciństwa lub ma charakter dziedziczny, rozwój w okresie dojrzewania jest zaburzony. Dojrzewanie płciowe jest opóźnione, powstają zaburzone proporcje ciała, wzrost kości szkieletowej jest opóźniony.
U dorosłych, obniżenie libido i potencji, drugorzędne cechy seksualne stopniowo zanikające:
- Zredukowanie ilości włosów pod pachami i włosów łonowych
- Spowolnienie wzrostu brody i wąsów
- Zmniejszenie wielkości jąder i gruczołu krokowego
- Tkanka mięśniowa zanika i jest zastąpiona przez tłuszcz.
U kobiet pojawia się:
- Zmniejszony popęd płciowy
- Zaburzenia cyklu miesiączkowego
- Zmniejszenie gruczołów sutkowych
- Tkanki narządów płciowych są przerzedzone.
Jednym z najwcześniejszych objawów niedoczynności przysadki mózgowej jest naruszenie zmysłu węchu. Niedostateczna produkcja hormonu wzrostu w dzieciństwie przejawia się opóźnieniem wzrostu. U dorosłych niewydolność hormonu wzrostu może objawiać się osłabieniem mięśni, dolegliwościami serca, słabą tolerancją wysiłku fizycznego.
Spadek produkcji hormonów prowadzi do niedoboru funkcji tarczycy i opóźnienia rozwoju umysłowego i fizycznego w dzieciństwie. U dorosłych dochodzi do niedoczynności tarczycy. Gdy chorzy odżywiają się normalne, czasami dochodzi do utraty wagi. Mają:
- Niskie ciśnienie krwi
- Powolne tętno
- Zaburzenia żołądkowo-jelitowe
- Ogólne osłabienie.
W przypadku guzów przysadki mózgowej występują dolegliwości ze strony ośrodkowego układu nerwowego:
- Ból głowy
- Zaburzenia widzenia
- Zawężenie pola widzenia
- Zmiany w dnie oka.
Bardzo rzadko występuje zespół ostrej niedoczynności przysadki mózgowej, gdy w przysadce występuje krwotok i pojawia się:
- Ostry ból głowy
- Nagłe ograniczenie widzenia
- Spadek ciśnienia krwi
- Utrata przytomności.
Niedoczynność przysadki mózgowej – diagnozowanie
Do diagnostyki niedoczynności przysadki mózgowej u dorosłych najważniejsza jest historia przebytych chorób i operacji, napromieniowania przysadki mózgowej, powikłania po masywnym krwawieniu itp. Badania hormonalne określają połączenie niskich poziomów hormonów obwodowych gruczołów dokrewnych (T4, testosteron, estradiol, kortyzol) z obniżonymi lub niskimi poziomami hormonu wzrostu.
W przypadku niedoczynności przysadki mózgowej konieczna jest natychmiastowa analiza w celu zidentyfikowania tła hormonalnego i jego anomalii, a ponadto wymagane są liczne badania kliniczne takie jak: radiografia i angiografia, CT i MRI, ponieważ metody te pozwalają określić przyczynę procesu chorobowego i jego cechy.
Niedoczynność przysadki mózgowej – leczenie
Leczenie zespołu niedoczynności przysadki mózgowej lekarze przeprowadzają biorąc pod uwagę chorobę, która doprowadziła do niewystarczającej funkcji przysadki mózgowej.
- W przypadku nowotworów leczenie jest zwykle chirurgiczne lub zalecona jest radioterapia.
- Aby skorygować niedobór funkcji hormonów przysadki, lekarze przepisują się różne leki, biorąc pod uwagę przewagę niedoboru niektórych hormonów: kortyzol, deksametazon, betametazon.
- U mężczyzn ze zmniejszeniem czynności jąder przepisywane są męskie hormony płciowe: Testenate, Sustanon, Omnadren.
- Kobiety otrzymują cykliczną hormonalną terapię zastępczą estrogenem i progesteronem.
- W przypadku krwotoku w przysadce mózgowej pacjent potrzebuje pilnej pomocy medycznej, której celem jest zwalczenie ostrej niewydolności kory nadnerczy.
Dzięki szybkiemu wykryciu choroby i wyznaczeniu leczenia chorzy mogą prowadzić normalne życie i zachować zdolność do pracy przez długi czas.
