Jałowiec pospolity (Juniperus communis) jest to krzew żywiczny. Zaliczany jest do roślin dwupiennych co oznacza iż kwiaty żeńskie tworzą szyszkę koloru brunatnego zaś kwiaty męskie zebrane są w krótkie kotki. Jałowiec pospolity ma charakterystyczne kłujące igły. Z wierzchu igły mają szeroki, szarobiały pas aparatów szparkowych, a pod spotem są lśniąco zielone.
Owocem jest nibyjagoda o średnicy 5-6 mm która dojrzewa dopiero w drugim lub trzecim roku po kwitnieniu. Nasiona chętnie zjadane są przez ptaki, które przyczyniają się do ich rozsiewania. W ogrodach można spotkać wiele bardzo ciekawych odmian jałowca pospolitego.
Jałowiec pospolity jest rośliną długowieczną. Potrafi dożyć wieku dwustu i więcej lat. Rośnie powoli dzięki czemu był niegdyś chętnie sadzony w przydomowych ogrodach. Najczęściej przyjmuje mniej lub bardziej równomierną formę kolumnową. Obecnie jałowiec pospolity został wyparty z ogrodów przez różne odmiany jałowców pochodzących z krajów azjatyckich i śródziemnomorskich, oraz licznych odmian hodowlanych.
Jałowiec pospolity – zastosowanie
W celach leczniczych zbiera się szyszkojagody. Strąca się szyszki a następnie suszy dość długo w zacienionym miejscu w temperaturze nie przekraczającej 35 stopni. Jałowiec pospolity posiada małe wymagania glebowe i wilgotnościowe, dobrze znosi ubogie stanowiska i suszę, a także miejskie zanieczyszczenia. Najlepiej rośnie na stanowisku słonecznym, w glebie suchej, piaszczysto-gliniastej. Krzewy sadzimy na miejscu stałym jesienią lub wczesną wiosną.
Owoce jałowca zawierają m.in. olejek eteryczny, flawonoidy, garbniki, kwasy organiczne, związki cukrowe (m.in. glukozy i fruktozy) oraz sole mineralne.
Dzięki tym związkom jałowiec ma właściwości moczopędne i działa bakteriobójczo w drogach moczowych – wykorzystuje się go w stanach zapalnych układu moczowego, zwłaszcza w zapaleniu pęcherza moczowego. Jałowiec wspomaga również pracę wątroby i wydzielanie żółci, dzięki czemu usprawnia trawienie.
Olejek jałowcowy stosuje się zewnętrznie na skórę w postaci mazideł do wcierań rozgrzewających w bólach reumatycznych i nerwobólach.
Jagody jałowca wykorzystuje się nie tylko w ziołolecznictwie, ale również w kuchni. Dodaje się je do sosów, bigosów, zup ze świeżej kapusty, buraczków, marynowanych grzybów i innych przetworów domowych. Rozdrobnione szyszkojagody są dodatkiem do pasztetów i kiełbas. W dymie jałowcowym wędzi się wędliny i mięso. Jałowiec pospolity wydziela takie związki jak fitoncydy, zwane także „lotnymi antybiotykami”. Dlatego też sadzone przez nasze babcie i dziadków krzewy jałowca pod oknami, miały oczyszczać wpadające do domów powietrze. Warto tutaj wspomnieć, iż z drewna jałowca wykonywano bardzo cenne naczynia do przechowywania mleka.
Nie prowadzi się plantacji jałowca pospolitego zbioru dokonuje się ze stanu dzikiego.
Jałowiec pospolity – właściwości lecznicze
Olejek eteryczny i flawonoidy zawarte w owocach jałowca mają silne właściwości moczopędne, dezynfekująco, żółciopędnie a także pobudzają czynności trawienne. Jałowiec działa bakteriobójczo w układzie pokarmowym i moczowym. Łagodnie wzmaga wydzielanie żółci i ułatwia jej przepływ przez drogi żółciowe, przy tym pobudza perystaltykę jelit, leczy artretyzm i choroby dróg oddechowych. Jałowiec najczęściej stosowany jest jako środek zwiększający przesączanie nerek, szczególnie w obrzękach, spowodowanych niedomaganiem nerek lub krążenia krwi. Olejek z jałowca wcierany w skórę łagodzi bóle reumatyczne oraz nerwobóle.
Świeże lub suszone owoce można żuć, aby zapobiec zgadze i nieprzyjemnej woni z ust. Zastosowanie jałowca jest bardzo szerokie, głównie z uwagi na jego właściwości lecznice między innymi wykorzystywany jest w przemyśle spirytusowym produkuje się wódkę jałowcówkę i gin z owoców jałowca. Sporządzić też można z nich nalewki, syropy i wina. Kiedyś samodzielne wytwarzanie wina, piwa i wódki na bazie jałowca było bardzo powszechne. Igły jałowca i szyszkojagody wykorzystuje się do produkcji leków farmaceutycznych, m.in. przeciwko cukrzycy i nadczynności tarczycy.
Jałowiec pospolity – sposób użycia
Nalewka
Przepis; należy przygotować pół szklanki suszonych jagód jałowca, 500 ml wódki, 2 łyżki miodu. Następnie rozgniecione jagody jałowca zalać w słoju alkoholem i odstawić na półtora miesiąca w ciemne i chłodne miejsce. Po tym czasie zaleca się przemieszanie a nastanie należy dodać miód i znów odstawić na dwa tygodnie w celu wyklarowania płynu, po tym czasie nalewkę przefiltrować, przelać do butelek i odstawić na trzy miesiące do piwnicy. Po tym czasie nadaje się do spożycia.
Sok
Przepis; należy przygotować 45 dkg jagód jałowca, około 3 litry wody i jedną cytrynę. Jagody wsypać do słoika, a następnie dodać plasterki cytryny. Całość należy zalać przegotowaną i ostudzoną wodą i odstawić do lodówki na kilka dni. W momencie jak jagody zaczną opadać na dno naczynia, to znak, że sok jest już gotowy. Zaleca się picie 200 ml tak przygotowanego soku dziennie.
Wino
Przepis; należy 4 kg jagód zalać 4 litrami wrzątku i odstawić. Następnie po całkowitym wystudzeniu dodajemy drożdże winne. Po 2 dniach odsączamy i dodajemy 2 kg cukru., dopełniamy wodą do 10 l i dosypujemy 20 g kwasku cytrynowego. Spożywamy po ok 2 tygodniach.
