Subkliniczna nadczynność tarczycy (utajona nadczynność tarczycy) to choroba, w której występuje niski poziom hormonu tyreotropowego (TSH), przy zachowanym prawidłowym stężeniu hormonów T3 i T4. T4 (tyroksyna) jest głównym hormonem wydzielanym przez tarczycę. T3 (trijodotyronina) jest natomiast zmodyfikowaną wersją T4.
Ilość tych hormonów jest kontrolowana przez poziomy TSH wytwarzanego przez przysadkę mózgową i odwrotnie. W subklinicznej nadczynności tarczycy, nie reaguje ona prawidłowo na zmniejszone stężenie TSH we krwi i nie obniża produkcji T3 i T4. W efekcie pojawiają się łagodne objawy nadczynności tarczycy. Choroba najczęściej występuje u osób starszych i towarzyszy jej zwiększone ryzyko zaburzeń metabolicznych oraz sercowo-naczyniowych.
Subkliniczna nadczynność tarczycy – przebieg choroby
Hormony tarczycy są niezwykle istotne dla sprawnego funkcjonowania organizmu. Mają szeroki zakres działania i odpowiadają za szereg procesów metabolicznych człowieka, prawidłowe funkcjonowanie serca oraz wzrost kości. Dla organizmu zarówno ich niedobór, jak i nadmiar mogą prowadzić do niebezpiecznych zaburzeń i powikłań.
W przypadku subklinicznej nadczynności tarczycy dochodzi do zwiększonego wydzielania hormonów T3 i T4, co jest szczególnie groźne dla osób starszych, ponieważ zwiększa ryzyko zaburzeń rytmu serca. Co więcej, nieleczona choroba nasila procesy spalania, przez co dochodzi do znacznej utraty masy ciała.
Subkliniczna nadczynność tarczycy powoduje również stopniowy spadek uwapnienia kości. Dochodzi wtedy do osteoporozy, co zwiększa ryzyko patologicznych złamań kości. Pomimo, że typ subkliniczny nadczynności tarczycy jest łagodniejszy od jej jawnej odmiany, powinien być również leczony, a stan hormonalny regularnie kontrolowany poprzez badania, aby zapobiec przejściu choroby w postać jawną.
Subkliniczna nadczynność tarczycy – przyczyny
Subkliniczna nadczynność tarczycy może być wynikiem egzo- lub endogennego nadmiaru hormonu tarczycy. Podstawą skutecznego leczenia jest określenie pierwotnej przyczyny, która wywołała tą nadczynność.
Egzogenna subkliniczna nadczynność tarczycy występuje, gdy pacjent nadmiernie wytwarza hormon tarczycy. Przykładem nadmiaru hormonu tarczycy jest zastosowanie L-tyroksyny w celu zmniejszenia stężenia TSH u pacjentów cierpiących na np. raka tarczycy. U pacjentów przyjmujących hormon tarczycy jako zamiennik zdarza się, że niektórzy przyjmują zbyt wysoką dawkę. W tym przypadku leczenie polega na zmniejszeniu dawki leku, co skutkuje poprawą stanu zdrowia pacjenta.
Endogenna subkliniczna nadczynność tarczycy natomiast pojawia się w przebiegu innych chorób takich jak:
- toksyczne wole wieloguzkowe,
- autonomicznie funkcjonujący guzek,
- rozwijająca się choroba Gravesa-Basedowa,
- choroba przysadki mózgowej,
- zapalenie tarczycy (podostrego, cichego i poporodowego zapalenia tarczycy) – w tym przypadku nadczynność z reguły ustępuje samoistnie.
Subkliniczna nadczynność tarczycy – objawy
Większość osób z subkliniczną nadczynnością tarczycy nie ma objawów nadczynności tarczycy. Gdy objawy są obecne, przypominają te u pacjentów z jawną nadczynnością tarczycy, chociaż zwykle są łagodniejsze i niespecyficzne. Zalicza się do nich m.in.:
- szybkie bicie serca lub kołatanie serca,
- drżenie rąk lub palców,
- ciepła, wilgotna skóra,
- nadmierne pocenie się lub nietolerancja na ciepło,
- utrata masy ciała,
- trudności z koncentracją,
- nerwowość, i uczucie niepokoju,
- drażliwość i zmiany nastroju,
- zaburzenia snu,
- zaburzenia pracy układu pokarmowego (biegunka, luźne stolce)
Może wystąpić także powiększenie tarczycy, a niekiedy w narządzie znajdują się guzki widoczne na badaniach obrazowych.
Subkliniczna nadczynność tarczycy – rozpoznanie
Subkliniczna postać nadczynności tarczycy jest trudna w rozpoznaniu, ponieważ nie daje specyficznych objawów, a czasem przebiega praktycznie bezobjawowo. Podstawą do postawienia diagnozy są badania stężeń hormonów (TSH, T3 i T4) we krwi. Po ustaleniu wysokiego poziomu T3 i T4 w stosunku do niskiego poziomu TSH, pacjenta kieruje się na badanie USG tarczycy oraz scyntygrafię. USG umożliwia stwierdzenie, czy tarczyca jest odpowiedniej wielkości oraz czy znajdują się w niej guzki. Scyntygrafia natomiast służy do ustalenia miejsc o zwiększonej aktywności (miejsc nadczynnych) narządu.
Subkliniczna nadczynność tarczycy – leczenie
Przed decyzją o rozpoczęciu leczenia konieczne jest ustalenie przyczyny subklinicznej nadczynności tarczycy, co pozwoli dobrać odpowiednie leczenie. Terapia odbywa się pod nadzorem endokrynologa.
Celem podjętego leczenia jest przede wszystkim uniknięcie przejścia choroby w stan jawnej nadczynności. W przebiegu subklinicznej nadczynności wywołanej przez przyjmowane leki, stosuje się zmniejszenie ich dawki, natomiast w przypadku stwierdzenia np. wola guzowatego, może być konieczne przeprowadzenie zabiegu chirurgicznego w celu usunięcia zmienionej tkanki narządu.
W przypadku łagodnego przebiegu choroby stosuje się przede wszystkim leczenie objawowe, czyli mające na celu zmniejszenie uciążliwości objawów. Są to m.in. leki stabilizujące pracę serca oraz układu pokarmowego.
