Choroba Addisona to inaczej tzw. niewydolność kory nadnerczy występująca, gdy zewnętrzna warstwa nadnerczy zostaje uszkodzona. Główną przyczyną takiego stanu jest atakowanie przez własny system immunologiczny gruczołów. Nadnercza, które stanowią część układu hormonalnego, wytwarzają hormony wpływające na funkcjonowanie każdego narządu i tkanki w ciele. Nadnercza składają się z 2 warstw, rdzenia (wnętrze) i kory (warstwa zewnętrzna). Rdzeń wytwarza hormony podobne do adrenaliny, podczas gdy kora wydziela kortykosteroidy.
Choroba Addisona – przyczyny
Zakłócenia w produkcji hormonów nadnerczy powodują chorobę Addisona. Tego typu zaburzenie może być spowodowane różnymi czynnikami, ale przede wszystkim trudnościami autoimmunologicznymi jak na przykład gruźlica czy defekt genetyczny.
Mimo wszystko, ponad 80% wszystkich przypadków występujących w krajach rozwiniętych wywołane jest zaburzeniami autoimmunologicznymi. Choroba Addisona polega na tym, że nadnercza przestają wytwarzać wystarczającą ilość hormonów steroidowych (kortyzolu i aldosteronu). Wtedy też nadnercza ulegają destrukcji. Nagły spadek tych hormonów wywołuje bezpośrednie objawy.
Czynniki ryzyka
Układ odpornościowy organizmu jest mechanizmem, którego celem jest ochrona przed chorobami, negatywnym działaniem toksyn czy nierozprzestrzenianiem się infekcji. Kiedy dana osoba jest chora, układ odpornościowy wytwarza przeciwciała, które atakują źródło choroby. Może się tak zdarzyć, że niektóre układy odpornościowe zaczynają atakować zdrowe tkanki i narządy – to się nazywa zaburzeniem autoimmunologicznym.
W przypadku choroby Addisona układ odpornościowy atakuje komórki nadnerczy, powoli zmniejszając ich zdolność do prawidłowego funkcjonowania. Choroba Addisona, która jest wynikiem stanu autoimmunologicznego, jest również znana jako choroba autoimmunologiczna Addisona.
Inne przyczyny
Choroba Addisona może być również spowodowana przez inne czynniki wpływające na nadnercze. Zalicza się do nich między innymi:
- defekt genetyczny, w którym nadnercza nie rozwijają się prawidłowo,
- krwotok,
- adrenalektomia – chirurgiczne usunięcie gruczołów nadnerczy,
- amyloidoza,
- infekcja, np. HIV lub rozsiana infekcja grzybicza,
- nowotwór, który przerzucił się do nadnerczy.
Początkowe objawy
Początkowe objawy przedmiotowe i podmiotowe choroby Addisona obejmują:
- przewlekłe zmęczenie,
- nawracające zawroty głowy,
- brak motywacji, brak energii do życia,
- senność i ospałość,
- słabe mięśnie,
- drażliwość,
- zmiany nastroju i osobowości,
- hipowolemia – lub mała objętość krwi,
- utrata masy ciała,
- utrata owłosienia na ciele,
- brak apetytu,
- niskie ciśnienie krwi,
- trudności z wstawaniem,
- strach i niepokój,
- biegunka,
- bóle brzucha,
- wymioty,
- nudności,
- bóle głowy i migreny,
- ból mięśni i stawów,
- odczuwanie potrzeby spożycia pokarmów o wysokiej zawartości soli, spowodowanych utratą sodu w moczu,
- niski poziom cukru we krwi,
- półomdlenia,
- nieregularne miesiączki, w niektórych przypadkach okres w ogóle nie występuje,
- dysfunkcja seksualna (u kobiet).
Warto zaznaczyć, że u niektórych pacjentów może wystąpić niedociśnienie ortostatyczne, nagły spadek ciśnienia krwi, szczególnie podczas przechodzenia z pozycji siedzącej lub leżącej do stojącej. Takie zaburzenie może również powodować omdlenia. Innym częstym objawem jest przebarwienie – ciemnienie obszaru skóry lub paznokci. W przypadkach choroby Addisona przebarwienia występują zwykle na obszarze dłoni, blizn, kostek lub kolan.
Objawy w zaawansowanym stanie
Czasami objawy choroby Addisona mogą pojawić się nagle, niespodziewanie. Może tak się stać w przypadku ostrej niewydolności kory nadnerczy. Wtedy też objawy obejmują między innymi:
- psychoza, dezorientacja lub zmianę stanu psychicznego pacjenta,
- silny ból brzucha,
- nieprawidłowości elektrolitowe, takie jak hiperkaliemia – wysoki poziom potasu lub niedobór sodu (niski poziom sodu),
- skrajne osłabienie mięśni spowodowane zaburzeniami elektrolitowymi,
- arytmie,
- utrata przytomności,
- stan letargu,
- ostry ból pleców i nóg,
- klinicznie istotne niedociśnienie (niskie ciśnienie krwi) lub wstrząs, który może prowadzić do uszkodzenia narządów,
- ciężkie wymioty i biegunka, które mogą doprowadzić do odwodnienia.
Leczenie Addisona
Generalnie leczenie choroby Addisona polega na włączeniu leczenia zastępczego kortykosteroidami. Tego typu środki przyjmuje się przez całe życie. Zastępują on kortyzol i aldosteron, który organizm nie jest w stanie sam wytworzyć. Inne alternatywy leczenia choroby Addisona obejmują przyjmowanie innych leków, zwykle ich dobór zależy od hormonów, których organizm nie produkuje wystarczająco.
Zalecane leki
Leki, które skutecznie pomogą w radzeniu sobie z chorobą Addisona są dobierane pod kątem brakujących hormonów. Jednak, najczęściej przyjmowane przez pacjentów środki obejmują:
- Hydrokortyzon – te tabletki zastępują brakujący kortyzol.
- Fludrokortyzon – może być przepisany na brakujący aldosteron.
- Dehydroepiandrosteron (DHEA) – te tabletki mogą być przepisywane, jeśli występuje niedobór androgenów (męskiego hormonu płciowego).
W momencie, gdy choroba Addisona zostanie sprawnie zdiagnozowana, a leczenie rozpoczęte, dalsze perspektywy życia są bardzo obiecujące. Wystarczy przyjmować przepisane leki i stosować się do rad lekarza.
