Histamina to jedna z amin biogennych obecnych w organizmie człowieka, która ma wielokierunkowe działanie. Histamina jest jednym z mediatorów stanu zapalnego, mediatora odczynów alergicznych oraz neuroprzekaźnika. Dla histaminy wykazano również pobudzanie wydzielania soku żołądkowego. Sygnalizowanie stanu zapalnego to z punktu widzenia organizmu sygnał do konieczności zwalczenia patogenu, który przedostał się do ustroju.
Histamina
Histamina jest magazynowana w komórkach tucznych w formie nieaktywnej i jest uwalniana w różnych sytuacjach, na przykład przy nagłej zmianie temperatury lub po natknięciu się komórek tucznych na patogen lub alergen. Histamina została po raz pierwszy wyizolowana w 1907 roku podczas badań nad wykazaniem jej udziału w anafilaksji. Aminy biogenne, w tym histamina pełnią wiele bardzo ważnych funkcji w organizmie, ale ich nadmiar może okazać się dla człowieka toksyczny. Po kontakcie błony śluzowej z alergenem dochodzi do uwalniania histaminy i pojawiają się objawy charakterystyczne dla alergii, tj. obrzęk, zaczerwienienie, świąd i przekrwienie.
W drogach oddechowych, po kontakcie z alergenem histamina powoduje skurcz mięśni gładkich i zwiększone wydzielanie śluzu. Wszystkie te skutki są próbą usunięcia przez organizm alergenu z ustroju. W sytuacji gdy wydzielanie histaminy jest zbyt gwałtowne może dojść do wstrząsu anafilaktycznego. Wstrząs anafilaktyczny stanowi bezpośrednie zagrożenie życia i nieleczony może prowadzić do zgonu. Aminy biogenne oprócz endogennej produkcji możemy znaleźć również w żywności.
Nietolerancja histaminy
W prawidłowo funkcjonującym organizmie, histamina przyjęta wraz z pokarmem zostaje rozłożona za pomocą enzymu -diaminooksydazy i nie jest wchłaniana do krwi. Spożycie dużej ilości produktów bogatych w aminy biogenne może powodować wystąpienie zespołu amin biogennych, wród których najczęstszy jest objaw pohistaminowy. Reakcja ta jest spowodowana obecnością egzogennej histaminy bez udziału układu immunologicznego, dlatego zaliczana jest do reakcji pseudoalergicznych. Stan ten dotyczy również sytuacji gdy dawka histaminy przyjętej z pokarmem jest wyższa niż możliwości enzymów do rozłożenia jej. Dochodzi wówczas do wchłonięcia histaminy do krwioobiegu.
Objawy nietolerancji histaminy pojawiające się wskutek przyjęcia dużej dawki histaminy biogennej nie różnią się od objawów pojawiających się w skutek wydzielania histaminy przez komórki układu odpornościowego. Obserwować można więc pełen zakres objawów w postaci gwałtownego zaczerwienia skóry, nudności, wymioty, pokrzywka a nawet wstrząs anafilaktyczny o różnym nasileniu. Jeśli mowa o objawach miejscowych przyczyną jest aktywacja receptorów histaminowych rH1, natomiast przy objawach ośrodkowych takich jak bóle głowy czy nudności, aktywowane zostały najprawdopodobniej receptory histaminowe rH2 oraz rH3.
U niektórych osób objawy reakcji wywołanej obecnością histaminy egzogennej mogą wystąpić także po spożyciu niewielkich ilości tego związku. Sytuacja taka ma miejsce u osób genetycznie predysponowanych do nadwrażliwości na histaminę. Mowa tutaj o polimorfizmie genetycznym, w skutek którego aktywność enzymu rozkładającego histaminę w przewodzie pokarmowym jest dużo mniejsza niż u innych osób.
Amina egzogenna
Szacuje się że taki polimorfizm posiada 1% populacji. Przypadki śmierci w skutek wstrząsu anafilaktycznego po przyjęciu aminy egzogennej są bardzo rzadkie. Sporo kontrowersji budzi fakt przewlekłego oddziaływania histaminy dostarczanej wraz z pokarmem do ustroju. Niektórzy autorzy twierdzą, że takie przewlekłe narażenie na histaminę egzogenną może powodować między innymi stan przewlekłego zmęczenia, bezsenność czy też bolesne miesiączkowanie.
Po stwierdzeniu nietolerancji histaminy można rozpocząć leczenie polegające na podawaniu enzymu działającego w jelicie, rozkładającego histaminę. W przypadku tego enzymu bardzo ważny jest moment podania leku ponieważ podany zbyt późno może nie rozłożyć całkowicie histaminy znajdującej się w spożytym produkcie.
Zawartość histaminy w produktach jest bardzo różna ale jej największe stężenia stwierdzono w mięsie ostryg, małż lub ryb morskich. Zwierzęta te mają w swoim przewodzie pokarmowym florę bakteryjną która ma zdolność do przemiany histydyny w histaminę, dlatego stężenie histaminy gwałtownie wzrasta w miarę upływu czasu od połowu.
Właśnie z tego powodu wprowadzono procedurę filetowania i mrożenia owoców morza już na statkach. Dokładne pozbawienie owoców morza wnętrzności oraz szybkie mrożenie znacznie zapobiega wytwarzaniu się histaminy. Histaminę możemy znaleźć również w serach typu brie, keczupie, piwie, winie białym, szampanach, kiełbasach oraz salami.
- W celu wykrycia nietolerancji histaminy można przeprowadzić test prowokacji histaminą. Proces ten powinien zawsze odbywać się pod nadzorem lekarza ze względu na ryzyko wstrząsu anafilaktycznego.
- Jeśli pacjent manifestuje objawy alergiczne jednak po długich i wnikliwych badaniach nie udało się zidentyfikować konkretnego alergenu lekarz może zasugerować zbadanie aktywności enzymu rozkładającego histaminę (diaminooksydaza) we krwi, ponieważ jego aktywność ściśle koreluje z aktywnością tego enzymu w jelitach. Obniżona aktywność enzymu może świadczyć nietolerancji histaminy.
