Zapalenie ślinianek – nasze gruczoły ślinowe produkują codziennie jeden litr śliny. Jest ona ważna dla nawilżania jamy ustnej, pomaga w połykaniu, chroni zęby przed bakteriami i pomaga w trawieniu pokarmów. Wyróżniamy trzy główne pary gruczołów ślinowych:
- ślinianki przyuszne, po wewnętrznej stronie policzków,
- gruczoły podżuchwowe na dnie jamy ustnej,
- podjęzykowe gruczoły, jak sama nazwa wskazuje, znajdują się pod językiem.
Istnieje również kilkaset mniejszych gruczołów ślinowych w jamie ustnej i gardle. Ślina spływa do jamy ustnej przez małe rurki, zwane kanałami. Kiedy występuje problem z gruczołami ślinowymi lub kanałami ślinowymi, mogą pojawić się takie problemy jak, obrzęk ślinianek, suchość w ustach, ból, gorączka i utrata smaku w jamie ustnej.
Jakie są najczęstsze przyczyny problemów ze śliniankami?
Wiele różnych problemów może zakłócać funkcję gruczołów ślinowych lub blokować kanały, aby nie mogły przepływać przez nie ślina.
Najczęstszą przyczyną obrzęku gruczołów ślinowych są kamienie ślinowe, czyli nagromadzenie skrystalizowanych złogów śliny. Czasami mogą one powodować problem z przepływem śliny. Kiedy ślina nie może się wydostać przez kanały, cofa się do gruczołu, powodując ból i obrzęk. Ból najczęściej występuje w jednym gruczole i z czasem się pogarsza. Dopóki blokada nie zostanie usunięta, gruczoł zostanie prawdopodobnie zainfekowany.
Infekcja bakteryjna ślinianki, najczęściej przyusznej, może wystąpić, gdy przewód do jamy ustnej zostaje zablokowany. Zapalenie ślinianek powoduje bolesną grudę w gruczole, a ropna woda płynie do ust.
Zapalenie ślinianek częściej występuje u osób starszych z kamieniami ślinowymi, ale może się zdarzyć również u niemowląt w ciągu pierwszych tygodni po urodzeniu. W przypadku braku leczenia gruczołów ślinowych, może pojawić się silny ból, wysoką gorączkę i ropień (gromadzenie się ropy).
Co jeszcze może spowodować problemy ze śliniankami?
Infekcje wirusowe, takie jak świnka, grypa i inne, mogą powodować obrzęk gruczołów ślinowych. Obrzęk występuje wtedy w śliniankach przyusznych po obu stronach twarzy, dając wrażenie policzków chomika.
Obrzęk ślinianek zwykle występuje przy śwince, zwykle u 30-40% chorych. Zwykle zaczyna się około 48 godzin po rozpoczęciu innych objawów, takich jak gorączka i ból głowy.
Do innych chorób wirusowych, powodujących obrzęki ślinianek, możemy zaliczyć wirusa Epstein-Barra (EBV), wirusa cytomegalii (CMV), wirusa Coxsackie i ludzki wirus niedoboru odporności (HIV).
Infekcje bakteryjne zwykle powodują obrzęk ślinianki z jednej strony. Obrzękom mogą towarzyszyć takie objawy jak gorączka i ból. Bakterie, które atakują to takie, które występują normalnie w jamie ustnej, a także obce. Infekcje te najczęściej dotykają ślinianki przyuszne. Odwodnienie i niedożywienie zwiększają ryzyko pojawienia się infekcji bakteryjnej.
W gruczołach ślinowych mogą rozwinąć się torbiele, jeśli urazy, infekcje, nowotwory lub kamienie ślinowe blokują przepływ śliny. Cysty mogą przeszkadzać w jedzeniu i mówieniu.
Kilka różnych rodzajów nowotworów mogą wpływać na gruczoły ślinowe. Mogą być złośliwe (rak) lub nienowotworowe (łagodne). Do łagodnych zaliczamy przede wszystkim gruczolaki pleomorficzne i guz Warthina. Do złośliwych zaliczamy raka mukoepidermalnego, raka adenocystycznego, gruczolaka, niedrobnokształtnego gruczolaka mnogiego i złośliwy nowotwór mieszany.
Z kolei Zespół Sjogrena jest przewlekłą chorobą autoimmunologiczną, w której komórki układu odpornościowego atakują ślinę i inne gruczoły, wytwarzające wilgoć, co prowadzi do suchości w jamie ustnej i oczach. Około połowa osób z tym zespołem ma również powiększone gruczoły ślinowe po obu stronach jamy ustnej, co zwykle jest bezbolesne.
Zapalenie ślinianek – jak może wyglądać leczenie?
W przypadku kamieni i innych niedrożności kanałów ślinowych, leczenie często rozpoczyna się od takich środków, jak ręczne usuwanie kamieni, ciepłe okłady lub kwaśne cukierki, w celu zwiększenia przepływu śliny. Jeśli proste działania nie złagodzą problemu, zabieg chirurgiczny może być wymagany, aby usunąć blokadę lub chory gruczoł.
Chirurgia jest zwykle potrzebna wtedy, gdy trzeba usunąć łagodne i złośliwe guzy. Niektóre łagodne nowotwory mogą być leczone promieniowaniem, aby powstrzymać je przed nawrotem. Niektóre guzy nowotworowe mogą wymagać radioterapii i chemioterapii. Operacja może być również potrzebna w leczeniu dużych cyst. Inne problemy mogą być leczone lekami. Na przykład infekcje bakteryjne są leczone antybiotykami. Można również przepisać leki na suchość w ustach.
Jeśli nasze ślinianki spuchły, lekarz może zalecić przeprowadzenie jednego z następujących badań. Podczas biopsji, tkanka węzła chłonnego jest usuwana i oglądana pod mikroskopem. Prześwietlenie PET pozwala na analizę aktywności chemicznej w konkretnych częściach ciała. Może pomóc w zidentyfikowaniu różnych chorób, takich jak nowotwory, choroby serca i zaburzenia mózgu. Może zlecić tomografię komputerową. Seria promieni rentgenowskich jest pobierana z różnych miejsc i układana, aby uzyskać dokładniejszy obraz.
