Hormon melanotropowy określany jest inaczej jako melanotropina albo MSH. Produkowany jest oraz wydzielany do krwi za pośrednictwem części pośredniej przysadki mózgowej. Należy on do hormonów polipeptydowych. Do powstania melanotropiny dochodzi za pośrednictwem substancji określanej mianem proopiomelanokortyną. Z określanej substancji odłączane są następujące po sobie części oligopeptydów. Mechanizm ten określany jest jako posttranslacyjna proteoliza.
Dodatkowymi produktami tego procesu poza melanotropiną może być także hormon adrenokortykotrobowy, który wpływa na regulację funkcji nadnerczy. Wymienia się następujące rodzaje hormonów melanotropowych: α-MSH, β-MSH, γ-MSH. Określone typy wykazują się takim samym działaniem, różną mają natomiast siłą oddziaływania.
Hormon melanotropowy – działanie
Opisywany hormon wykazuje się głównie aktywnością oddziałującą na melanocyty. Należą one do komórek wytwarzających oraz gromadzących pigment, określany mianem melaniny. Barwnik ten zlokalizowany jest w pierwszej warstwie naskórka, a ponadto w małych ilościach występuje w oku, a także uchu wewnętrznym wpływając na zabarwienie struktur, w których się znajdują, głównie włosów oraz skóry.
Najważniejsze zadanie określonego hormonu polega na stymulowaniu melanogenezy, a więc mechanizmu syntezy melaniny, który zachodzi w melanocytach. Większe wytwarzanie melaniny wpływa na ciemniejsze zabarwienie skóry oraz włosów. Melanotropina pod względem strukturalnym wykazuje się podobieństwem do hormonu adrenokortykotropowego. W związku z tym pod względem działania jest ona nieznacznie do niego podobna.
Aktywność tego hormonu polega na wytwarzaniu kortyzolu, a także pewnych androgenów, czyli hormonów które odpowiedzialne są za reakcje na stresujące sytuacje oraz cechy wyglądu u mężczyzn. Do mniej ważnego znaczenia jakim wykazuje się hormon melanotropowy należy regulacja resyntezy barwnika obecnego w siatkówce, którym jest rodopsyna oraz przystosowanie wzroku do funkcjonowania w ciemności. Melanotropiny wykazuje się tutaj niewielkim znaczeniem, gdyż mechanizm ten zachodzi za pośrednictwem zmiany wielkość źrenic.
Hormon melanotropowy – wydzielanie
Wytwarzanie hormonu melanotropowego następuje za pośrednictwem oddziaływania promieniowania UV. Dochodzi wówczas do coraz większego wydzielania barwnika. Wytwarzany barwnik stanowi ochronę przed promieniowaniem dla głębszych, bardziej wrażliwych elementów skóry. W odpowiedzi na hormony produkowane przez nadnercza (kortyzol, adrenalinę, a także noradrenalinę), następuje hamowanie produkcji melanotropiny.
Jest to zjawisko sprzężenia zwrotnego. Mechanizm ten polega na stymulowaniu przez melanotropinę wytwarzania określonych hormonów, w sytuacji natomiast wzrostu ich poziomu, następuje hamowanie wytwarzania hormonu melanotropowego. W związku z tym stężenie tych związków w organizmie jest względnie stałe. Podobieństwo struktury hormonu melantropowego oraz hormonów nadnerczy, przyczynia się do ujawnienia sygnałów świadczących o wystąpieniu niedoczynności określonego narządu. Symptomami świadczącymi wtedy o wystąpieniu określonego schorzenia jest ciemne zabarwienie skóry, czyli cisawica.
Wynika to z faktu, iż niedobór hormonów nadnerczy, powoduje pobudzanie przysadki mózgowej do wydzielania kortykotropiny, czyli hormonu adrenokortykotropowego. Ten natomiast uwzględniając podobieństwo do hormonu melanotropowego wpływa na pobudzanie syntezy melaniny w skórze. Wykazuje się także powiązania pomiędzy stężeniem melanotropiny z leptyną. Związek ten przyczynia się do zwiększenia produkcji hormonu melanotropowego. Jednakże jej główna rola sprowadza się do wpływu na regulację pobierania pokarmów, a ponadto gospodarki energetycznej. Substancja ta wytwarzana jest za pośrednictwem adipocytów, a więc elementów będących komórkami tkanki tłuszczowej.
Hormon melanotropowy – nadmiar oraz niedobór (objawy)
Zaburzenia dotyczące prawidłowego funkcjonowania hormonu melanotropowego mogą objawiać się defektem związanym z niedostatecznym wytwarzaniem melanocytów. Symptomem tego może być bielactwo. Bielactwo związane z brakiem lub uszkodzeniem komórek produkujących pigment, określane jest mianem bielactwa nabytego. Niedobór określonego hormonu wpływa na ograniczoną produkcję melanocytów. Brak komórek odpowiedzialnych za wytwarzanie pigmentu objawia się powstawaniem na skórze przebarwień o jasnym zabarwieniu.
W zależności od naturalnego zabarwienia skóry, przebarwienia te mogą być bardziej lub mniej widoczne. Określone plamy przybierają różną wielkość i kształt. Jasne przebarwienia najczęściej pojawiają się na rękach, stopach, kolanach, łokciach, a także twarzy. W pewnych przypadkach jednostka chorobowa może uaktywnić się na obszarach pleców, klatki piersiowej, nóg, a także ramion. Ze względu na występowanie sprzężenia zwrotnego niedobór melanotropiny może przyczyniać się także do pojawienia się problemów dotyczących wytwarzania innych hormonów, np. ACTH.
Nieprawidłowości w funkcjonowaniu melanotropiny mogą prowadzić także do nadmiernego wytwarzania melanocytów. W tej sytuacji również dochodzi do pojawienia sie na skórze różnych symptomów, głównie są to zmiany skórne w postaci piegów, plam soczewicowatych. Mogą się tutaj pojawić dużo poważniejsze konsekwencje, takie jak czerniak złośliwy. Jest to rodzaj nowotworu, który wywodzi się z komórek wytwarzających melaninę (melanocytów).
Hormon melanotropowy – leczenie
Zaburzenia funkcjonowania hormonu melanotropowego objawiające się niedostateczną produkcją melanocytów można leczyć za pośrednictwem nakładania na skórę preparatów roślinnych, w celu połączenia środków z naświetlaniem światłem słonecznym lub przy wykorzystaniu lampy kwarcowej. Działanie to ma za zadanie pobudzić do tworzenia barwnika skóry, a więc wytwarzania melanocytów.
Poprawa sytuacji może także pojawić się za pośrednictwem poddania się działaniu promieni słońca, jednakże w tym przypadku pozbawiona pigmentu skóra nie może chronić się przed promieniowaniem UV, dlatego należy aplikować na skórę kremy zawierające mocne filtry UV. Zarówno w przypadku wystąpienia niedoboru jak i nadmiernej produkcji melanocytów należy odpowiednio chronić się przed szkodliwym działaniem promieniowania.
Do leczenia zaburzeń w funkcjonowaniu hormonu melantropowego wykorzystuje się preparaty w postaci syntetycznych anologów melanotropiny. Zaawansowane metody laboratoryjne pozwoliły na wytworzenie takich preparatów. Jednakże ich wykorzystanie w medycynie jest bardzo ograniczone, nie są także dopuszczone do sprzedaży we wszystkich państwach.
