Hormon anty-Mullerowski (AMH) produkowany jest przez jądra lub jajniki, a jego funkcja oraz stężenie zależy od płci i wieku człowieka. Mówi się, że hormon anty-Mullerowski jest jednym z czynników determinujących płeć. Utrzymujący się wysoki poziom AMH u płodu determinuje rozwinięcie męskiego układu rozrodczego i warunkuje zahamowanie rozwoju żeńskich cech płciowych.
U chłopców, wysoki poziom AMH utrzymuje się od okresu rozwoju płodowego aż do drugiego roku życia, po czym zaczyna spadać. Największy spadek stężenia AMH obserwuje się przy wejściu chłopca w okres pokwitania. U dziewczynek, AMH nie jest produkowany aż do wejścia dziewczynki w okres pokwitania, w którym zaczyna być wydzielany przez dojrzewające jajniki.
Stężenie AMH wzrasta i utrzymuje się na wysokim poziomie do mniej więcej 25 roku życia, po czym zaczyna spadać. Największy spadek AMH obserwuje się przy wejściu kobiety w okres menopauzalny. Stężenie AMH w menopauzie może być bardzo niskie lub poniżej poziomu wykrywalności.
Rola AMH w procesie rozmnażania
Oznaczenie AMH u kobiet w wieku rozrodczym pozwala ocenić czy proces dojrzewania pęcherzyka jajnikowego przebiega prawidłowo. Oznaczenie tego hormonu pozwala stwierdzić czy istnieje możliwość zajścia w ciążę, szansę na urodzenie dziecka oraz nawet przewidzieć skuteczność leczenia wybranych nowotworów. Czasami, oznaczenia AMH stosowane jest do oceny skuteczności leczenia raka jajnika lub jądra oraz oceny możliwości wznowy.
Dzięki oznaczeniu stężenia AMH, lekarz ginekolog może ocenić szanse na zajście w ciążę lub zdecydować o odpowiedniej terapii leczniczej. Podstawowym wskazaniem do oznaczenia AMH jest ocena rezerwy jajnikowej kobiety. Rezerwa jajnikowa mówi o liczbie rosnących pęcherzyków jajnikowych. Kobieta rodzi się z pewną liczbą komórek jajnikowych, których liczba spada w wyniku miesiączki. Po narodzinach dziewczynki, posiada ona około 2 milionów komórek jajnikowych w jajnikach. Po okresie dojrzewania płciowego pozostaje ich około pięciuset tysięcy , a z nich dojrzewa i owuluje jedynie około pięciuset.
Określenie stężenia AMH pozwala więc ocenić czy kobieta posiada wystarczająco dużo pęcherzyków jajnikowych, czy nastąpiło istotne zmniejszenie ich liczby oraz czy kobieta zbliża się do okresu menopauzalnego. Na podstawie oznaczenia AMH można również oszacować czas przez jaki kobieta będzie zdolna do zajścia w ciążę i urodzenia dziecka. Wykazano również że poziom AMH może mieć istotny wpływ na przebieg zapłodnienia pozaustrojowego, dlatego jego oznaczenie jest szczególnie ważne dla lekarzy zajmującymi się procedurą zapłodnienia in vitro.
Zaletą badania AMH jest to, że jego stężenie nie zależy od cyklu miesiączkowego więc badanie można wykonać w dowolnym momencie cyklu. Mówi się również, że na stężenie AMH nie mają wpływu doustne środki antykoncepcyjne ani terapia hormonalna. W literaturze naukowej można znaleźć jednak dane, świadczące o tym że kobiety poddane terapii hormonalnej mają obniżony poziom AMH.
Wskazaniem do oznaczenia AMH jest więc przede wszystkim:
- Ocena płodności u kobiet
- Ocena rezerwy jajnikowej (czynnik prognostyczny wczesnego wygasania czynności jajników)
- Przewidywanie początku menopauzy
- Ocena ciężkości przebiegu zespołu policystycznych jajników
- U chłopców – ocena czynności tkanki jądrowej przed wejściem w okres pokwitania (szczególnie w przypadku dysgenezji gonad, zaniku jąder czy wnętrostwa)
Hormon anty-Mullerowski może również służyć jako marker toksycznego uszkodzenia jajnika po chemioterapii, radioterapii lub zabiegu chirurgicznym. U kobiet poddanych terapii przeciwnowotworowej, oznaczenia AMH przed zabiegiem i tuż po, pozwala ocenić stopień toksycznego oddziaływania zastosowanej metody na jajnik. Ocenę toksyczności przeprowadza się na podstawie spadku rezerwy jajnikowej, co świadczyć będzie o stopniu utraty płodności przez kobietę w wyniku podjętego leczenia.
Oznaczenie AMH przeprowadza się na podstawie krwi żylnej. Do badania pacjent nie musi być na czczo ani nie wymaga ono specjalnego przygotowania. Na wyniki należy oczekiwać około dwóch tygodni a wyniki należy bezwzględnie skonsultować z ginekologiem. Warto zauważyć że badanie stężenia AMH w kontekście niepłodności jest badaniem bardziej precyzyjnym niż standardowe oznaczanie FSH, czyli hormonu folikulotropowego wraz z badaniem estradiolu.
Oznaczanie stężenia AMH nie należy do badań wykonywanych rutynowo dlatego badanie to może być niedostępne w niektórych laboratoriach. Jako że stężenie AMH jest oznaczane głównie u kobiet leczących się z powodu bezpłodności, badanie to jest przeprowadzane przede wszystkim w klinikach leczenia bezpłodności.
Hormon anty-Mullerowski – interpretacja wyników
Stężenie pomiędzy 1-3 ng/ml oznacza prawidłowe stężenie dla kobiety w wieku rozrodczym. Wynik powyżej 3 ng/ml świadczyć będzie o zbyt wysokim stężeniu hormonu we krwi i może oznaczać występowanie pewnych zaburzeń endokrynologicznych, takich jak zespół policystycznych jajników lub guz jajnika zbudowanego z komórek ziarnistych.
Wysoki poziom AMH należy skonsultować z lekarzem i uzupełnić diagnostykę o badania obrazowe. Stężenie AMH wynoszący poniżej 1 ng/ml może oznaczać rozpoczęcie procesu wchodzenia w menopauzę. Jeśli niski poziom występuję u młodej kobiety należy skonsultować się z lekarzem w celu stwierdzenia przyczyn i wykluczenia ewentualnego zespołu przedwczesnego wygasania jajników.
