Hiperdoncja to obecność nadliczbowych zawiązków zębowych w jamie ustnej. Pojawia się na skutek nadczynności wytwórczej listewek zębowych. Bardzo często ujawnia się między siekaczami. W związku z powyższym o hiperdoncji mówi się wtedy, gdy w jamie ustnej dorosłego człowieka znajduje sie więcej niż 32 zęby. Jest to bardzo często występująca wada uzębienia. Wystąpienie hiperdoncji w przypadku uzębienia mlecznego, bardzo często rodzi duże prawdopodobieństwo powstania takiego zjawiska w uzębieniu stałym. Obecność hiperdoncji może przyczynić się do powstania wielu problemów zdrowotnych.
Hiperdoncja – rodzaje
Wyróżnia się następujące rodzaje hiperdoncji: prawdziwą (rzeczywistą), rzekomą (pozorną), a także tzw. trzecie ząbkowanie. Hiperdoncja prawdziwa pojawia się w sytuacji wystepowania większej ilości zawiązków zębowych dla określonego rodzaju uzębienia niż być powinno. Hiperdoncja rzekoma związana jest z sytuacją, w której dochodzi do przetrwania zęba mlecznego w chwili wyrzynania się zęba stałego. Do powstania zjawiska trzeciego ząbkowania dochodzi wówczas, gdy po usunięciu zębów stałych zachodzi zjawisko wyrzynania się zębów, których rozwój został zatrzymany.
Hiperdoncja – najczęstsza lokalizacja
Zęby nadliczbowe częściej występują w szczęce niż w żuchwie. Najczęstsza lokalizacja pojawiania się dodatkowych zębów to przednia część szczęki, w pobliżu zębów siecznych. Dochodzi wówczas do powstania tzw. zęba pośrodkowego (mesiodenes). Pod względem budowy określony ząb może przypominać zarówno kształtem jaki i wielkością siekacz przyśrodkowy lub też może mieć postać stożkowatą, guzkowatą albo trzonowcowatą.
Wyrzynanie się dodatkowych zębów przyczynia się do powstania zjawiska stłoczenia zębów, ich przemieszczenia, a także opóźnienia albo zatrzymania wystąpienia stałych zębów siecznych. Ponadto może się tu pojawić diastema rzekoma (przerwa pomiędzy zębami), resorpcja korzeni zębów, zaburzenia kolejności wyrzynania i inne. Bardzo często również hiperdoncja powstaje w obszarze zębów trzonowych w żuchwie.
W tej sytuacji może dojść do uaktywnienia się zębów przytrzonowych, występujących policzkowo albo językowo. Do ich pojawienia się dochodzi pomiędzy pierwszym a drugim lub drugim a trzecim zębem trzonowym. Występują także sytuacje, w których zęby zatrzonowe zlokalizowane za trzecim zębem trzonowym albo po stronie językowej zęba.
Hiperdoncja – przyczyny
Przyczyna powstawania zębów nadliczbowych nie została do końca wyjaśniona. Jednakże za podstawowy powód tworzenia się hiperdoncji uważa się nadczynność listewek zębowych albo ich odgałęzień podniebiennych, a także wytwarzanie zawiązków zębowych w późniejszych okresach. Do powstania takiej sytuacji dochodzi na skutek nieprawidłowości w gospodarce mineralnej, swoistego lub nieswoistego zakażenia zawiązka zębowego, naprężenia w kościach szczęk, ruchów wyrostków twarzowych w czasie organogenezy, a także zaburzeń krążenia i innych.
Za przyczynę wytworzenia się hiperdoncji uznaje się także dziedziczenie autosomalne dominujące albo poligenowe. Ujawnienie się dodatkowego uzębienia tłumaczy się także jako atawistyczny powrót do wzoru uzębienia ssaków łożyskowych, charakteryzującego się występowaniem 6 zębów siecznych oraz 4 trzonowych. Kolejna domniemana przyczyna tworzenia się hiperdoncji to dzielenie się zawiązka zębowego podczas rozwoju.
Występowanie zębów nadliczbowych może towarzyszyć różnym wadom zębowym albo też zaburzeniom szczękowo-twarzowym. Mnogość wad współtowarzyszących przyczynia się do ujawnienia się objawów chorobowych w przebiegu dysplazji obojczykowo – czaszkowej, zespołu Gardnera, rozszczepów wargi oraz podniebienia, zespołu Crouzona, zespołu ustno-nosowo-palcowego i innych.
Hiperdoncja – leczenie
Biorąc pod uwagę możliwość pojawienia się wielu powikłań związanych z wystąpieniem hiperdoncji konieczne jest podjęcie działań zmierzających do jej usunięcia. Najczęstsza metoda działania polega na ekstrakcji dodatkowych zębów. Usunięcie zębów nadliczbowych nie odbiega od procesu usunięcia zębów prawidłowych, jednakże w tym przypadku pojawia się trudność wynikającą z kształtu zęba, jego lokalizacji, pochylenia albo stłoczenia. W związku z tym czasami konieczne jest działanie specjalisty z zakresu chirurgi stomatologicznej. Istnieją sytuacje, w których ząb nadliczbowy jest wykorzystany do zastąpienia zęba, który został usunięty.
Pod dokonaniu ekstrakcji zęba nadliczbowego bardzo często konieczne staje się podjęcie leczenia przy wykorzystaniu aparatu ortodontycznego. Potrzebne jest to w celu uporządkowania łuków zębowych. W związku z tym ważna kwestią w tym zakresie są systematyczne kontrole stomatologiczne u dzieci. Wczesna diagnoza hiperdoncji wpływa na skrócenie czasu jej leczenia. Kości dzieci bowiem podlegają procesowi ciągłego rozwoju, w związku z tym w ich przypadku łatwiej jest zastosować leczenie ortodontyczne. Pozwala to na osiągnięcie dobrych, a także trwałych rezultatów. W przypadku dorosłych natomiast proces ten często jest bardziej kosztowny oraz niejednokrotnie bardzo czasochłonny.
