Salmonella to bardzo liczna grupa bakterii, obejmująca nawet kilkaset różnych gatunków. Kształtem przypominają pałeczki z rzęskami, ułatwiające im poruszanie się. Aby doszło do zakażenia wystarczy, że do organizmu wniknie około 20 pałeczek. Uważajmy, bo szczególnie łatwo o zatrucie w sezonie letnim.
Głównym źródłem infekcji jest żywność skażona odchodami zakażonych zwierząt. Najczęściej jest to mięso drobiowe, jaja oraz ich pochodne, między innymi delikatnie rozmrożone lody, popularny kiedyś kogiel-mogiel, kremy w ciastach czy domowy majonez. Salmonella występuje też na innym mięsie i ich przetworach, rybach, w mleku i w nabiale, a nawet w sokach owocowych. Niestety, nie daje żadnych objawów zainfekowania żywności – nadpsucia, zapachu, czy wyglądu. Dodatkowo, poza organizmem może przeżyć nawet kilka miesięcy. Idealne środowisko do rozmnażania się tych bakterii jest ciepłe, wilgotne i bogate w białko.
Od postaci bezobjawowej po ostre zatrucie
Salmonella może przybrać różną postać. Zazwyczaj przechodzi podobnie do zwykłego nieżytu żołądkowo-jelitowego, rzadziej nawet duru brzusznego. Nieleczona może zaatakować wiele narządów wewnętrznych organizmu prowadząc do licznych infekcji. Gdy tylko podejrzewasz, że wystąpiły jej pierwsze objawy koniecznie natychmiast udaj się do lekarza.
Rozpoznanie choroby oparte jest o wyizolowanie bakterii z kału lub innego materiału biologicznego. Jeśli jest to posiew kału – musi być przeprowadzony co najmniej trzykrotnie (czasami nawet pięć razy) ze względu na okresowość wydalania bakterii. Tylko wtedy można potwierdzić, bądź wykluczyć zakażenie pałeczkami salmonelli.
Okres wylęgania się choroby to 8-36 godzin od zakażenia, jednak najczęściej pierwsze objawy pojawiają się od 8 do 12 godziny. Są to:
- gwałtownie rozpoczynające się zatrucie
- ostry ból brzucha (gniotący, tępy, czasami kurcze)
- wymioty
- ostra biegunka, najczęściej wodnista, często z obecnością śluzu bądź krwi
- wysoka gorączka, utrzymująca się na poziomie ok. 39 st. C
- silny ból głowy
- dreszcze
- tzw. łamanie w kościach, ogólne rozbicie
- objawy otrzewnowe
- powiększenie wątroby i śledziony
- odwodnienie i zaburzenia elektrolitowe
Objawy zakażenia
Objawy zakażenia występują od 1 do 3 dni, ale aby całkowicie ustały potrzeba nawet tygodnia. Im cięższy był przebieg zatrucia, tym dłużej ustają.
Występują też przypadki, że przełamany zostaje samoograniczający się charakter zakażenia, co może wywołać między innymi.: sepsę, zapalenie płuc, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, zapalenie kości, zapalenie wsierdzia, czy ropnie.
Zarażenie bakterią salmonelli może przybrać postać septyczną. Charakteryzuje się ona ciężkim przebiegiem. Chory znajduje się w ciężkim stanie ogólnym, ma wysoką gorączkę, odwodnienie, może wystąpić hipotonia, tachykardia, zaburzenia świadomości.
Postać narządowa, czyli pozajelitowa występuje w przypadku przedostania się bakterii do krwi człowieka po pokonaniu bariery jelitowej. W tym wypadku przenoszone przez krew bakterie dostają się do narządów organizmu, powodując infekcje:
- układu pokarmowego
- układu oddechowego
- układu krążenia
- układu nerwowego
- układu kostno-stawowego
Zakażenie bakterią salmonelli może również przebiegać bezobjawowo. W takim przypadku trzeba szczególnie uważać, bo nosiciel może przenosić chorobę i nią zarażać, zarówno poprzez żywność, jak i wodę. Stanowi to problem, gdyż wielu nosicieli nawet nie wie o zakażeniu. W medycynie bezobjawowe nosicielstwo stwierdza się po obecności bakterii Salmonella w posiewie stolca po 12 miesiącach od zakażenia. Nosicielstwo dotyczy 0,1–1% zakażonych. Nosicielstwo może być czasowe, w takim wypadku trwa do kilku miesięcy, lub trwałe.
Salmonella – leczenie
Jeśli zakażenie salmonellą przyjmuje postać żołądkowo-jelitowej nie stosuje się antybiotykoterapii. Zastosowanie terapii sprzyja ukrytemu nosicielstwu zakażenia. Wyjątkiem mogą być stany obniżonej odporności organizmu. Dotyczy to między innymi zakażenia niemowląt, osób starszych, po operacji zastawek bądź w immunosupresji. Przeważnie podczas zatrucia wystarczy wyłącznie zapobieganie odwodnieniu. Pobytu w szpitalu wymagają tylko najcięższe przypadki; wyjątkowo konieczna jest pomoc chirurgiczna.
Zapobieganie zakażeniom
Salmonella to choroba brudnych rąk. Aby jej zapobiegać trzeba przestrzegać zasad higieny osobistej, a szczególnie higieny rąk oraz zachować odpowiednie warunki sanitarne przy produkcji żywności. Pamiętaj o:
- obróbce termicznej potraw w temperaturze co najmniej 60-65 st. C i niespożywaniu potraw niedopieczonych, niedogotowanych
- przechowywaniu żywności w niskich temperaturach
- unikaniu ponownego zamrażania jedzenia
- całkowitym rozmrożeniu mięsa i ryb przez gotowaniem
- separowaniu mięsa, jaj, ryb, nabiału w lodówce
- dokładnym myciu jaj przed użyciem oraz zanurzeniu na 10 sek. we wrzątku
- używaniu plastikowych desek do krojenia
- dokładnym myciu rąk po kontakcie ze zwierzętami
Zmniejszeniu ryzyku zatrucia sprzyja też wypicie mocnego alkoholu przy spożywaniu pokarmów, które łatwo się psują, np. tatara. Najlepszą metodą jest jednak unikanie potencjalnych możliwości zarażenia.
