Niedrożność jelit jest to stan zagrożenia życia, spowodowany zatrzymaniem fizjologicznego pasażu jelitowego. Zamknięcie światła jelita może nastąpić na każdym jego odcinku, w obrębie przełyku, żołądka, jelita cienkiego i grubego.
Niedrożność jelit – podział
Ze względu na przyczynę możemy ją podzielić na:
- niedrożność mechaniczną – w tym niedrożność z zatkania lub z zadzierzgnięcia;
- niedrożność porażenną.
Ze względu na wysokość niedrożności wyróżniamy:
- niedrożność wysoką – w obrębie dwunastnicy i jelita czczego;
- niedrożność niską – w obrębie jelita krętego i grubego.
Ze względu na stopień możemy podzielić niedrożność na pełną (zupełne zatrzymanie pasażu jelitowego i wydzielin jelitowych) lub niepełną (częściowe zamknięcie światła jelita).
Niedrożność jelit – przyczyny
Niedrożność jelit mechaniczna jest najczęściej spowodowana zrostami pooperacyjnymi lub powstającymi w wyniku zapalenia otrzewnej, a także przepuklinami (najczęściej uwięźnięcie dotyczy przepukliny pachwinowej, udowej lub pępkowej). Kolejne przyczyny niedrożności z zadzierzgnięcia to skręt jelita, czyli rotacja jelita wokół osi krezki, oraz wgłobienie jelita, czyli teleskopowe wprowadzenie bliższej części jelita w dalszą.
W przypadku niedrożności z zatkania do najczęstszych przyczyn możemy zaliczyć guzy nowotworowe (zwłaszcza gruczolakoraki jelita grubego oraz guzy narządów sąsiadujących, np. wątroby), zapalenie uchyłków, kamienie żółciowe lub kałowe, ciała obce (np. pasożyty), krwiaki śródścienne, choroby zapalne jelit (w tym chorobę Leśniowskiego-Crohna, wrzodziejące zapalenie jelita grubego) oraz wady wrodzone, takie jak atrezja dwunastnicy lub jelita cienkiego.
Przyczynami niedrożności porażennej jelit są najczęściej zapalenia otrzewnej, ostre zapalenie trzustki, kolka nerkowa, zaburzenia metaboliczne (takie jak kwasica ketonowa), zapalenia przydatków, urazy miednicy, kręgosłupa lub klatki piersiowej, sepsa czy stosowane leki, np. opioidy.
Niedrożność jelit – objawy
Podstawowymi objawami niedrożności są: bóle brzucha, nudności i wymioty oraz zatrzymanie gazów i stolca.
Ból brzucha ma charakter kolkowy i napadowy, z okresami nasilenia i osłabienia. Im niżej umiejscowiona jest niedrożność, tym dłuższe są odstępy między napadami bólu. Ciągły ból połączony z tkliwością palpacyjną może świadczyć o martwicy ściany jelita.
Zatrzymanie gazów i stolca jest charakterystyczne dla całkowitej niedrożności, jednak należy pamiętać, że w przypadku niedrożności wysokiej w początkowym etapie może dochodzić do opróżniania jelit poniżej przeszkody.
Wymioty i nudności są objawem charakterystycznym, w wysokiej niedrożności pojawiają się wcześniej i są bardziej nasilone niż w niskiej. W przypadku długotrwałej niedrożności mogą występować tzw. wymioty kałowe, czyli zwracanie treści jelitowej zmienionej pod wpływem bakterii gnilnych.
Kolejnym objawem może być wzdęcie brzucha, częściej występujące w niedrożności niskiej w późnym stadium.
U osób szczupłych można zaobserwować objaw „stawiania się jelit”, czyli uwidocznienia przez powłoki brzuszne rozdętych pętli jelitowych i ruchów perystaltycznych w okresie silnego bólu.
Osłuchowo w niedrożności występują wzmożone odgłosy perystaltyki, często o metalicznym brzmieniu narastające w momencie odczuwania bólu. W niedrożności porażennej perystaltyka jest cicha i leniwa. Palpacyjnie na początku niedrożności brzuch może być miękki z bolesnością i obroną mięśniową jedynie w rzucie miejsca wystąpienia przeszkody.
Niedrożność jelit – diagnostyka
Podstawowym badaniem w podejrzeniu niedrożności jest RTG jamy brzusznej. W pozycji stojącej lub bocznej leżącej widoczne są poziomy płynów i rozdęcie pętli jelitowych. Wlew kontrastowy może pomóc w ustaleniu miejsca niedrożności. Tomografia komputerowa jest przydatna w celu określenia miejsca zadzierzgnięcia jelita, powikłań naczyniowych w przebiegu niedokrwienia i uwięźniętej przepukliny.
Konieczne jest przeprowadzenie badań laboratoryjnych: morfologii krwi, wykładników stanu zapalnego, elektrolitów (przede wszystkim poziomy sodu i potasu), stężenie amylazy, glukozy.
Niedrożność jelit – leczenie
Konieczne jest odpowiednie nawodnienie pacjenta, wyrównanie zaburzeń gospodarki wodno-elektrolitowej i kwasowo-zasadowej oraz podanie antybiotyku w celu zapobiegania nadkażeniom bakteryjnym.
Leczenie chirurgiczne jest uzależnione od przyczyny niedrożności. Procedurę rozpoczyna się od opróżnienia jelit z treści przez zgłębnik nosowo-żołądkowy. W przypadku zrostów należy je przeciąć i w celu zapobiegania powstawania nowych zrostów odpowiednio ułożyć jelita i zszyć ze sobą. Przepukliny należy wypreparować, przeciąć worek przepuklinowy i odprowadzić jego zawartość, a następnie zabezpieczyć za pomocą tkanek pacjenta lub specjalnej siatki. Martwicze jelita wycina się i tworzy zespolenie. Ciała obce należy usunąć przez rozcięcie jelita. Kamienie kałowe usuwa się za pomocą wlewu doodbytniczego.
Po wyprowadzeniu chorego ze stanu niedrożności należy wdrożyć leczenie choroby podstawowej, która tę niedrożność wywołała.
Nie istnieje sposób na zabezpieczenie się przed wystąpieniem niedrożności z powodu dużej ilości chorób, które mogą ją wywołać. Aby ograniczyć ryzyko wystąpienia niedrożności można jedynie zapobiegać powikłaniom schorzeń towarzyszących (operacje korekcyjne przepuklin, badania przesiewowe w kierunku raka jelita grubego).
