Ostry brzuch – pod pojęciem ,,ostry brzuch” kryje się zespół objawów związanych z chorobami narządów jamy brzusznej, które ulegają szybkiej progresji i wymagają natychmiastowej interwencji lekarza. Ostry brzuch wymaga szybkiej diagnostyki, a często również interwencji chirurgicznej. Objawy zwiastujące zespół ostrego brzuch to między innymi:
- Silny ból brzucha
- Objawy ze strony przewodu pokarmowego takie jak: nudności, wymioty, biegunka
- Przyjmowanie wymuszonej pozycji ciała
- Zatrzymanie gazów
- Zmieniony wygląd stolca
- Duża ilość krwi w stolcu
Dalszy rozwój choroby może spowodować dołączenie się objawów związanych z wpływem ostrego brzucha na cały organizm. Może wystąpić między innymi zatrzymanie moczu, ogólne osłabienie, obfite pocenie się, a skóra może stać się blada i zimna w dotyku. W przypadku stwierdzenia powyższych objawów należy bezwzględnie udać się na konsultację do lekarza. Diagnozowaniem ostrego brzucha zajmuje się zwykle chirurg ogólny.
Ostry brzuch
Zadaniem lekarza w przypadku podejrzenia ostrego brzucha jest przede wszystkim przeprowadzenie dokładnego wywiadu medycznego z pacjentem w celu ustalenia czasu pojawienia się objawów oraz dokładnej lokalizacji ból. Następnie lekarz powinien wykonać badanie brzucha rękoma, poprzez wywieranie dość silnego nacisku na jamę brzuszną w celu określenia lokalizacji bólu. Czasami, lekarz może zdecydować o konieczności badania per rectum, a u kobiet dodatkowo badania waginalnego. Badane są wówczas odruchy chorego oraz specyficzne reakcje na wybrane techniki ucisku.
Lekarz może zdecydować o konieczności przeprowadzenia zabiegu operacyjnego już po przeprowadzeniu wywiadu oraz badań ogólnolekarskich, jednak czasami zlecane są kolejne badania w celu potwierdzenia diagnozy ostrego brzucha. Do innych badań wykonywanych w przypadku podejrzenia ostrego brzucha zaleca się badania krwi. W badaniach krwi sprawdza się, czy występują podwyższone markery stanu zapalnego takie jak CRP czy też poziom leukocytów. Dodatkowo można zastosować badanie obrazowe, na przykład USG jamy brzusznej lub tomografię komputerową jamy brzusznej oraz miednicy.
Ostry brzuch – badania
Najczęściej wykonywanym badaniem jest USG jamy brzusznej ponieważ jest to badanie stosunkowo tanie, łatwe i można je szybko wykonać. Warto jednak pamiętać że obraz jamy brzusznej może być bardzo zamazany przez gazy zalegające w jelitach, a u osób otyłych przez znaczną ilość tkanki tłuszczowej, dlatego nie należy ono do najbardziej wiarygodnych badań w przypadku ostrego brzucha. Rzadziej wykonywanym badaniem jest RTG jamy brzusznej. Badanie to wykonuje się na stojąco i pozwala ono na szybką ocenę stanu jelit, jednak nie nadaje się do oceny innych potencjalnych przyczyn mogących wywołać ostry brzuch, na przykład nie pomaga dostrzec ciał obcych obecnych w jamie brzusznej.
Badania dodatkowe często nie są konieczne do stwierdzenia ostrego brzucha jednak wykonuje się je w przypadku wątpliwości lekarza co do istnienia choroby w jamie brzusznej. Warto jednak pamiętać że ostry brzuch może dawać bardzo nie swoiste objawy, które trudno jest wykryć wystarczająco wcześnie, a niepodjęcie interwencji może okazać się tragiczne w skutkach, dlatego czasami zabieg operacyjny wykonywany jest bez wykonywania badań dodatkowych.
Jakie są przyczyny ostrego brzucha ?
Wśród ostrych chorób chirurgicznych wyróżnić możemy niedrożność przewodu pokarmowego, krwawienie do przewodu pokarmowego oraz zapalenie otrzewnej.
Do niedrożności przewodu pokarmowego może dojść w wyniku zahamowania perystaltyki jelit lub mechanicznego zablokowania przewodu pokarmowego, na przykład przez guz lub polipy. W przebiegu niedrożności dochodzi do zatrzymania gazów oraz treści pokarmowej co może spowodować pęknięcie jelita. Do niedrożności jelita może również dojść w skutek zaburzeń w unerwieniu jelit, mówimy wówczas o niedrożności porażennej.
Krwawienie do przewodu pokarmowego powodują przedostawanie się krwi do światła przewodu pokarmowego i pojawienie się jej w kale. Jeśli krwawienie jest obfite, głównym objawem będzie ciężka niedokrwistość. W przypadku nie leczonego krwawienia do przewodu pokarmowego może dojść do wstrząsu krwotocznego. Jeśli w kale obserwować można świeżą krew o intensywnie czerwonym zabarwieniu, świadczyć to może o krwawieniu z dolnego odcinka przewodu pokarmowego ponieważ krew nie zdąży jeszcze skrzepnąć. O obecności krwi w kale może zwiastować zmiana konsystencji stolca (stolec smolisty, ołówkowaty, wodnisty). Jeśli u chorego obserwuje się wymioty o charakterze fusów od kawy może to świadczyć o krwawieniu występującym w górnym odcinku przewodu pokarmowego.
Zapalenie otrzewnej
Zapalenie otrzewnej można ogólnie podzielić na zapalenie chemiczne oraz bakteryjne. Do powstania chemicznego zapalenia otrzewnej może dojść w wyniku przedostania się do jamy otrzewnej niezakażonego płynu. Warto dodać że jama otrzewna jest obszarem jałowym. Do przedostania się do jamy otrzewnej niezakażonego płynu dochodzi najczęściej w wyniku pęknięcia wrzodu trawiennego, pęknięcia ciąży pozamacicznej lub przy urazach jamy brzusznej. Bakteryjne zakażenie otrzewnej może wystąpić w przypadku pęknięcia jelita lub przerwania ciągłości jelita w wyniku urazu. Wówczas, do jałowego obszaru jamy otrzewnej przedostaje się obfitująca w bakterie treść jelitowa.
W chirurgii, często wyróżniane są również ostre stany prowadzące do zapalenia otrzewnej i powodujące niedrożność jeli, a są to między innymi:
- Ostre zapalenie/pęknięcie wyrostka robaczkowego
- Pęknięcie wrzodu trawiennego
- Zapalenie pęcherzyka żółciowego
- Ostre zapalenie trzustki
- Zapalenie i przedziurawienie uchyłków obecnych w jelicie
- Uwięźniecie przepukliny lub niedrożność powstała w wyniku obecności guza
- Niedokrwienie jelita (przy zatorze tętnicy kreskowej lub skręt jelita)
- Ciąża pozamaciczna
Warto pamiętać że nie zawsze obecność objawów ostrego brzucha będzie wymagała interwencji chirurgicznej ponieważ istnieje szereg chorób dających czasami podobne objawy. Do innych przyczyn powstawania nagłego bólu brzucha mogą prowadzić choroby takie jak: niedokrwienie i zawał mięśnia sercowego, mocznica, porfiria, zakażenie dróg moczowych, odmiedniczkowe zapalenie nerek, zapalenie narządów miednicy mniejszej, martwica mięśniaka, torbiel jajnika czy ciąża pozamaciczna.
Jak leczy się ostry brzuch ?
Główną metodą po zdiagnozowaniu ostrego brzucha jest interwencja chirurgiczna. Najważniejsze jest aby chirurg szybko ocenił czy wykonanie operacji jest niezbędne. Czasami zabieg operacyjny może spowodować pogorszenie stanu pacjenta lub niepotrzebnie narażać go na zakażenie. Obecnie, dzięki zaawansowanym metodom diagnostycznym oraz zaawansowaniu endoskopów łatwiej jest zdiagnozować ostry brzuch, a dzięki endoskopowi może nawet zatamować krwawienie z przewodu pokarmowego w niektórych przypadkach.
