Układ pokarmowy to grupa narządów współpracujących ze sobą w celu przekształcenia żywności w energię i podstawowe składniki odżywcze, aby wyżywić całe ciało. Przewód pokarmowy składa się z jamy ustnej, gardła, przełyku, żołądka, jelit cienkich i jelita grubego. Oprócz przewodu pokarmowego istnieje kilka ważnych organów pomocniczych, które pomagają organizmowi trawić pokarmy. Należą do nich m.in.: zęby, język, gruczoły ślinowe, wątroba, woreczek żółciowy i trzustka.
Aby osiągnąć cel dostarczania energii i substancji odżywczych do organizmu, w systemie trawiennym zachodzą następujące etapy:
- Przyjmowanie pokarmu
- Wydzielanie
- Mieszanie i ruch
- Trawienie
- Wchłanianie
- Wydalanie
Układ pokarmowy – fizjologia
Trawienie rozpoczyna się już w jamie ustnej. Nawet zapach pokarmu może wytworzyć ślinę, która jest wydzielana przez gruczoły ślinowe w jamie ustnej i zawiera enzym -, amylazę ślinową, która rozkłada skrobię. Zęby, które są częścią układu kostnego, odgrywają kluczową rolę w trawieniu. U zwierząt mięsożernych zęby są przeznaczone do zabijania i rozbijania mięsa. Zęby roślinożercow są przeznaczone do mielenia roślin i innych produktów spożywczych, aby ułatwić ich trawienie.
Połknięcie popycha przeżuwane pokarmy do przełyku, gdzie przechodzą przez jamę ustną i gardło gardła. W tym momencie pokarm przyjmuje postać małej okrągłej masy a trawienie staje się mimowolne. Seria skurczów mięśni, zwanych perystaltyką, transportuje żywność przez resztę systemu.
Sok żołądkowy w żołądku, który jest przede wszystkim mieszaniną kwasu solnego i pepsyny, zaczyna rozkładać białka i zabijać potencjalnie szkodliwe bakterie. Po godzinie lub dwóch tego procesu tworzy gęstą półpłynną pastę, zwaną mączką.
W tym momencie otwiera się odźwiernik, a pokarm wnika do dwunastnicy, gdzie miesza się z enzymami trawiennymi trzustki. Następnym przystankiem jest jelito cienkie o długości 6 metrów w kształcie rurki, w którym wchłaniana jest większość substancji odżywczych. Substancje odżywcze przenikają do krwioobiegu i są transportowane do wątroby.
Wątroba wytwarza glikogen z cukrów i węglowodanów i rozkłada także niechciane chemikalia, takie jak alkohol, który jest detoksyfikowany i wydalany z organizmu jako odpad. Cokolwiek pozostanie, trafia do jelita grubego. Funkcja jelita grubego, które ma około 1,5 metra służy przede wszystkim do przechowywania i fermentacji niestrawnej substancji. Składa się z czterech części: okrężnicy wstępującej, okrężnicy poprzecznej, zstępującej okrężnicy i okrężnicy. Kał jest tutaj przechowywany, dopóki nie zostan ie usunięty z organizmu poprzez defekację.
Układ pokarmowy – choroby układu trawiennego
Wiele objawów może sygnalizować problemy z przewodem pokarmowym, w tym: ból brzucha, krew w stolcu, wzdęcia, zaparcia, biegunka, zgaga, nietrzymanie moczu, nudności i wymioty oraz trudności w połykaniu.
Do najbardziej znanych chorób przewodu pokarmowego należy rak okrężnicy. Z wyłączeniem raka skóry i raka jelita grubego jest trzecim najczęściej występującym nowotworem rozpoznanym zarówno u mężczyzn, jak i kobiet. Istnieje szereg testów wykrywających dolegliwości przewodu pokarmowego. Kolonoskopia polega na badaniu wnętrza okrężnicy za pomocą długiego, elastycznego, światłowodowego instrumentu obserwacyjnego zwanego kolonoskopem. Inne procedury testowe obejmują endoskopię górnego odcinka przewodu pokarmowego, endoskopię kapsułkową, endoskopową cholangiopankreatografię wsteczną i ultrasonografię endoskopową.
Jeśli choroby nowotworowe zostaną odpowiednio wcześnie wykryte, można je usunąć podczas kolonoskopii – eliminując możliwość dalszego wzrostu. Dla pacjentów, których rak już się rozprzestrzenił, istnieją bardziej inwazyjne opcje chirurgiczne, które mają wyjątkowo dobre prognozy. Zaleca się, aby bezobjawowi pacjenci bez historii rodzinnej byli regularnie poddawani testom między 45 a 50 rokiem życia.
Wiele chorób układu trawiennego jest związanych z żywnością, którą jemy, a wielu pacjentów może zmniejszyć objawy poprzez zastosowanie odpowiedniej diety.
Układ pokarmowy – historia badań
Pierwsze wzmianki o chorobach układu pokarmowego wywodzą się już od starożytnych Egipcjan i Greków. Klaudiusz Galen mieszkał pod koniec okresu starożytnej Grecji i zapoznał się z naukami Hipokratesa i innych greckich lekarzy. Teoretyzował, że żołądek działa niezależnie od innych układów w ciele. W 1780 r. włoski lekarz Lazzaro Spallanzani przeprowadził eksperymenty mające na celu udowodnienie wpływu soku żołądkowego na proces trawienia.
Rudolph Schindler, znany niektórym jako „ojciec gastroskopii”, opisał wiele chorób związanych z ludzkim układem pokarmowym w jego ilustrowanym podręczniku wydanym podczas I wojny światowej. On i Georg Wolf opracowali półelastyczny gastroskop w 1932 roku. W 1970 r. Hiromi Shinya, urodzony w Japonii chirurg, dostarczył pierwsze sprawozdanie z kolonoskopii nowojorskiemu Towarzystwu Chirurgów, a w maju 1971 r. przedstawił swoje doświadczenia Amerykańskiemu Towarzystwu Endoskopii Gastroenterologicznej.
W 2005 r. Australijczycy Barry Marshall i Robin Warren otrzymali Nagrodę Nobla w dziedzinie fizjologii lub medycyny za odkrycie Helicobacter pylori i jego roli w chorobie wrzodowej.
