Nieswoiste zapalenia jelit to choroba, która daje niespecyficzne objawy i może proawdzić do cięzkich powikłań zdrowotnych. Do nieswoistych zapaleń jelit zalicza się choroby o podłożu zapalnym, w wyniku których może dojść do utraty funkcji jelit, powstawania przetok oraz utraty możliwości żywienia drogą przewodu pokarmowego. Do chorób powodujących nieswoiste zapalenie jelit zalicz się chorobę Leśniowskiego-Crohna oraz wrzodziejące zapalnie jelita grubego.
Nieswoiste zapalenia jelit
Ogólnie do objawów nieswoistego zapalenia jelit można zaliczyć ból brzucha, brak apetytu, utratę wagi oraz zmiany około odbytowe. Warto jednak zwrócić uwagę na objawy różnicujące wrzodziejące zapalenie jelita grubego od choroby Lesniowskiego-Crohna. We wrzodziejącym zapaleniu jelita grubego pacjent odczuwa ból przeważnie w podbrzuszu, po lewej stronie. Stan zapalny umiejscowiony jest początkowo na końcu jelita grubego ale może się rozprzestrzenić na całe jelito grube. Zmiany mają charakter ciągły, nie przerwany. Bardzo często w stolcu pojawia się krew. Charakterystyczne jest również występowanie zmian w okolicy odbytu (około 18% chorych).
W przypadku choroby Lesniowskiego-Crohna zmiany mogą pojawić się w dowolnym odcinku przewodu pokarmowego, dlatego czasami trudno jest odróżnić ją od wrzodziejącego zapalenia jelita grubego. Zmiany w chorobie Lesniowskiego są odcinkowe, to znaczy że pomiędzy fragmentami objętymi zapaleniem pojawiają się fragmenty zdrowej tkanki. Chorzy zgłaszają ból po prawej stronie brzucha i ma on charakter rozlany. Rzadko, w przypadku tej choroby stwierdza się krew w kale.
Choroby te mogą również dawać objawy niespecyficzne, które są szczególnie istotne u dzieci. Wśród niespecyficznych objawów wyróżnia się zahamowanie wzrostu, opóźnienie dojrzewania płciowego czy też utrzymująca się gorączka bez wyraźnego powodu. Występują również zaburzenia związane z niedoborami pokarmowymi, które obserwowane są często jako pierwsze.
Nieswoiste zapalenia jelit – etiologia
Etiologia nieswoistych chorób zapalnych jelit nie została do końca poznana, jednak można znaleźć w literaturze potencjalne czynniki mogące wpływać na ryzyko wystąpienia choroby. Obecnie mówi się, że choroby te mają podłoże genetyczne, ponieważ zaobserwowano większą częstość pojawiania się choroby u krewnych pierwszego stopnia osób chorych.
Ponadto, mówi się o udziale układu immunologicznego ze względu na jego udział w tworzeniu stanu zapalnego w przebiegu chorób zapalnych jelit. Wymienia się również czynniki środowiskowe oraz metaboliczne które mogą spowodować ujawnienie się choroby, takie jak: zanieczyszczenie środowiska, przebyte ciężkie zakażenie czy prowadzenie niezdrowego stylu życia. Dowiedziono, że palenie tytoniu ma bezpośredni niekorzystny wpływ w chorobie Leśniowskiego-Crohna poprzez nasilanie objawów, dlatego osoby cierpiące na tę chorobę powinny bezwzględnie rzucić palenie.
Niektóre źródła podają że choroby zapalne jelit mogą mieć podłoże psychologiczne, ze względu na fakt istnienia osi mózgowo jelitowej. Wykazano, że w wyniku stresu i nadmiernego wydzielania kortyzolu może dojść do utraty integralności bariery jelitowej i rozwinięcia poważnego stanu zapalnego.
Nieswoiste zapalenia jelit – leczenie
Leczenie nieswoistych chorób zapalnych jelit w ostatnich czasach bardzo się rozwija. Podstawowym leczeniem jest łagodzenie objawów choroby. Stosowane są leki łagodzące stan zapalny aby zatrzymać reakcję układu immunologicznego i dalsze niszczenie integralności bariery jelitowej. W leczeniu prowadzi się również intensywne uzupełnianie niedoborów pokarmowych oraz leczenie ewentualnej biegunki czy wymiotów.
Badanie ostatnich lata dowodzą, że korzystne w przebiegu nieswoistych chorób zapalnych jelit może okazać się stosowanie probiotyków. Probiotyki mogą potencjalnie poprzez kolonizację przewodu pokarmowego sprzyjać utrzymani integralności bariery jelitowej oraz łagodzić stan zapalny. Przypuszcza się również że korzystny efekt może przynieść stosowanie kwasów tłuszczowych omega-3 ze względu na ich silne działanie przeciwzapalne. W przypadku umiejscowienia zmian chorobowych w końcowym odcinku jelita grubego stosuje się specjalne czopki łagodzące proces zapalny. Można rozważyć również stosowanie specjalnych maści oraz kremów łagodzących ból oraz swędzenie w okolicy odbytu.
Obecnie trwają badania nad nową generacją leków biologicznych, z których w Polsce dopuszczony jest tylko jeden. Dotychczas, leki działały głównie poprzez blokowanie TNF-α, czyli znanego markera stanu zapalnego. Obecnie mówi się, że leki nowej generacji będą miały zdolność do blokowanie migracji leukocytów działając w miejscu wniknięcia krwinek białych do światła jelita. Mówi się też o przeciwciałach monoklonalnych działających poprzez blokowanie białka integryny alfa4beta7 co może okazać się szczególnie korzystne we wrzodziejącym zapaleniu jelita grubego.
Czasami, w wyniku przebiegu chorób zapalnych jelit dochodzi do trwałego uszkodzenia przewodu pokarmowego i konieczne może okazać się ograniczenie lub całkowita rezygnacja z żywienia drogą przewodu pokarmowego. Pacjenci z ciężkim powikłaniami nieswoistych chorób zapalnych jelit często muszą pozostawać przez długi czas na żywieniu pozajelitowym.
