Gronkowcowe zatrucie pokarmowe – zatrucie pokarmowe to zespół objawów towarzyszący przyjęciu wraz z pokarmem lub napojem bakterii chorobotwórczych, toksyn produkowanych przez bakterie lub określonych związków chemicznych. Potocznie, mianem zatrucia pokarmowego określa się również nieżyt żołądkowo-jelitowy występujący po wniknięciu do organizmu wirusa. Zatrucia pokarmowe powodowane są najczęściej przez bakterie z rodzaju Salmonella, Campylobacter lub też Bacillus cereus.
Gronkowcowe zatrucie pokarmowe
Zatrucia toksynami bakteryjnymi mogą wystąpić po przyjęciu toksyny produkowanej prze gronkowce Staphylococcus aureus. Gronkowiec złocisty to bakteria posiadająca zdolność do produkcji toksyn mogących wywołać ostre zatrucie pokarmowe. Znanych jest obecni 32 gatunki z rodzaju Stphylococcus a 16 z nich wyizolowano od ludzi. Gronkowce można podzielić na gronkowce koagulazo dodatnie oraz koagulazo ujemne.
Staphylococcus aureus należy do najbardziej patogennych gronkowców koagulazo dodatnich. Staphylococcus aureus wykryto głównie w wymazach pobranych z przedsionka nosa, skóry głowy graniczącej z włosami oraz okolic szczęki. W badaniach wykazano że około 20% populacji jest stałymi nosicielami tego gronkowca, a około 30-50% nosicielami przejściowymi. Gronkowcowe zatrucie pokarmowe wywoływane jest przyjęciem jednej z 11 różnych enterotoksyn. Enterotoksyny gronkowcowe są grupą odpornych na ciepło i rozpuszczalnych w wodzie białek globularnych.
Jak może dojść do zakażenia gronkowcem ?
Zwykle w celu kontroli żywności pod kątem obecności S.aureus bada się jedynie obecność tej bakterii. Wyjątkiem są produkty takie jak salami czy proszek mleczny w których stwierdzić można obecność enterotoksyny gronkowcowej bez obecności organizmu produkujący tę toksynę.
Badanie opiera się głównie na określeniu liczby komórek chorobotwórczej bakterii. Nowoczesne metody pakowania żywności czy też po prostu obróbka technologiczna podczas przygotowywania posiłków pozwalają zniszczyć komórki bakteryjne S.aureus ponieważ nie jest on bakterią termostabilną. Nie dotyczy to jednak toksyn, które mogą przetrwać ten proces. Przyczyną zakażenia gronkowcowego może być więc skażona żywność. Spośród szczepów bakterii gronkowcowych kolonizujących naturalnie skórę i błony śluzowe człowieka również można wyróżnić szczepy powodujące zatrucia pokarmowe. Do zatrucia dochodzi w sytuacji znacznego obniżenia odporności, na przykład podczas terapii immunosupresyjnej, chemioterapii czy też zapadnięcia na AIDS.
Najczęstszym przypadkiem, kiedy dochodzi do zakażenia gronkowcowego dochodzi jednak w szpitalach. Ze względu na obecność w szpitalach osób o obniżonej odporności, po zabiegach chirurgicznych czy też z założonymi cewnikami lub portami naczyniowymi zapadalność na zatrucia gronkowcowe jest tam znacznie większa. W szpitalu źródłem zakażenie mogą być zarówno pacjenci jak i personel. Szacuje się że duża część zakażeń gronkowcowych przenoszona jest przez ręce personelu medycznego. Przenoszenie bakterii odbywa się więc głównie na zasadzie kontaktu bezpośredniego. Przenoszenie gronkowca drogą kropelkową jest znacznie rzadszym zjawiskiem.
Tak więc, do gronkowcowego zatrucia pokarmowego może dojść poprzez spożycie żywności zawierającej komórki gronkowca, które wyprodukowały enterotoksyny. Mechanizm działania enterotoksyn nie został jeszcze do końca poznany, jednak przypuszcza się że do wystąpienia objawów przyczynia się aktywacja przez enterotoksyny ośrodka wymiotnego w mózgu.
W przebiegu zatrucia enterotoksynami gronkowcowymi mdłości i wymioty pojawiają się po 2-4 godzinach, a następnie dołącza się ból brzucha oraz biegunka.
Gronkowcowe zatrucie pokarmowe – leczenie
W leczeniu zatruć pokarmowych pierwszym krokiem powinno być pobranie materiału zakaźnego od chorego i określenie w laboratorium wrażliwości danego gronkowca na antybiotyki z różnych grup – antybiogram. Badanie to jest jednak dosyć drogie i zajmuje sporo czasu dlatego lekarz najczęściej rozpoczyna leczenie od podania kilku antybiotyków z różnych grup.
Powszechność występowaniu antybiotyków zarówno w żywności jak i terapiach leczniczych przyczyniła się do powstanie szczepów opornych na wybrane antybiotyki co stanowi poważny problem i wyzwanie dla służby zdrowia. Ponadto, leczenie obejmuje intensywne nawadnianie i uzupełnianie elektrolitów czasami nawet dożylnie. W gronkowcowych zatruciach pokarmowych istotne może być również podawanie probiotyków. Ze względu na niekorzystne działanie stosowanych antybiotyków oraz na możliwość wspierania przez probiotyki wyparcia drobnoustrojów chorobotwórczych z przewodu pokarmowego.
Warto pamiętać aby nie nadużywać antybiotyków i zawsze stosować je zgodnie z zaleceniami lekarza aby nie dopuścić do powstanie bakterii odpornych na wszystkie znane rodzaje antybiotyków, ponieważ spowoduje to powstanie choroby na którą nie będzie lekarstwa.
W celu uniknięcia zakażenia toksyną gronkowcową należy zawsze dokładnie myć ręce przed spożywaniem posiłków oraz dbać o czystość produktów spożywanych na surowo. Będąc w obcym kraju lub miejscu unikać spożywania wody z kranu, zamawiani wody w restauracjach oraz zamawiania napojów z kostkami lodu. Ponieważ mogą tam znajdować się toksyny gronkowcowe
