Zespół Boerhaavego (inaczej zespół Boerhaave’a, z języka angielskiego Boerhaave’s syndrome) jest to problem polegający na pęknięciu przełyku. W klasyfikacji ICD – 10 zapisany jest w sekcji chorób okładu trawiennego jako „Przedziurawienie przełyku” (ruptura oesophagi) pod numerem K22.3. Pierwsze wzmianki na temat zespołu Boethaavego zawarte są w opisach lekarza żyjącego w XVIII wieku Hermann Boerhaave.
Powoduje niezwykle silny ból zamostkowy. Zwykle powstaje samoczynnie w wyniku gwałtownych wymiotów w przebiegu zaburzeń łaknienia (np. bulimia). Zdecydowanie rzadziej przerwane przełyku jest spowodowany przez gwałtowny, nagły i mocno nasilony kaszel. Jeżeli pęknięcie przełyku zostanie spowodowane przez zewnętrzne urazy mechaniczne, klasyfikowane jest już w innej kategorii.
Dalszą konsekwencją nieleczonego pęknięcia przełyku może być odma śródpiersia (pneumomediastinum) połączona z zapaleniem śródpiersia (mediastinitis) lub też występująca niezależnie. Groźnym w skutkach następstwem może być również posocznica.
Objawy zespołu Boerhaavego
Zespół Boerhaavego jest dość podobny do zespołu Mallory’ego i Weissa. Różni się jednak zasadniczo tym, że w zespole Boerhaavego dochodzi do całkowitego przerwania ciągłości przełyku. W zespole Mallory’ego i Weissa pęknięcie obejmuje wyłącznie błonę śluzową.
W przypadku zespołu Boerhaavego objawy są niespecyficzne. Z charakterystycznych symptomów można wyróżnić pojawianie się tzw. klasycznej triady Macklera. Obejmuje ona następujące objawy
- gwałtowne wymioty;
- silny, zamostkowy ból klatki piersiowej;
- rozedma podskórna – podskórne rozdęcie w dolnej części szyi, które pojawia się po obfitym posiłku połączonym z alkoholem pojawia się tylko w połowie przypadków.
W badaniu radiologicznymi w przypadku podejrzenia zespołu Boerhaavego objawami charakterystycznymi są:
- płyn w jamie opłucnej (obejmujący około 90 % powierzchni);
- pneumothorax (80%);
- rozedma podskórna (u około 30 % pacjentów).
Dodatkowo może pojawić się tzw. objaw Hammana. Charakteryzuje się trzeszczeniem w górnych drogach oddechowych. Współtowarzyszy zmienionej czynności serca spowodowanej odmą śródpiersia. Jest to następstwo przedostania się powietrza do śródpiersia.
Ponadto mogą pojawić się takie objawy jak:
- duszność;
- wstrząs;
- bolesność uciskowa;
- obrona mięśniowa w nadbrzuszu.
W przypadku około 12 % pacjentów w przypadku zespołu Boerhaavego brak w ogóle objawów w badaniu radiologicznym. Zdjęcie RTG, tomografia komputerowa czy rezonans magnetyczny obejmujący obszar przełyku (z zastosowaniem wzmocnienia kontrastem) jest skutecznym badaniem przesiewowym w od 75 % do nawet 85 % przypadków.
Główne przyczyny zespołu Boerhaavego
Zespół Boerhaavego to jedno z wielu następstw w przypadku, gdy dochodzi do perforacji przełyku. Jest to dość rzadkie schorzenie. Niemniej nieleczone może powodować poważne komplikacje, a nawet doprowadzić do śmierci. Pozostałe to takie sytuacje jak np. silny uraz klatki piersiowej lub brzucha czy perforacja wrzodu Barretta. W tym przypadku przyczyny mogą być tzw. jatrogenne (np. nieprawidłowo wykonanie badanie endoskopowe, komplikacje w czasie zabiegów takich jak: poszerzanie przełyku, zgłębnikowanie żołądka, skleroterapia żylaków przełyku, jak również zabiegi tamowania krwawień z przewodu pokarmowego).
Natomiast do pęknięcia przełyku w sytuacji, gdy mówi się o zespole Boerhaavego prawdopodobnie dochodzi w wyniku niezwykle szybkiego i nagłego wzrostu ciśnienia w przełyku. Powodem tego mogą być na przykład: wymioty, tzw. rozkojarzenie nerwowo-mięśniowe oraz brakiem rozkurczu mięśnia pierścienno-gardłowego. Zespół Boerhaavego w wielu przypadkach stanowi następstwo nadmiernie obfitego posiłku, bardzo często połączonego ze zbyt dużym spożyciem alkoholu.
Do pęknięcia przełyku w zespole Boerhavvego najczęściej dochodzi w lewej tylno-bocznej ścianie dolnej trzeciej części przełyku, okołó 2 – 3 centymetry od miejsca wpustowego do żołądka. W rzadkich sytuacjach do perforacji dochodzi w okolicy podprzeponowej.
W jaki sposób diagnozuje się zespół Boerhaavego?
Diagnostyka zespołu Boerhaavego rozpoczyna się od wspomnianego przeprowadzenia badań z wykorzystaniem technik badań obrazowych takich jak zdjęcie rentgenowskie (RTG) z kontrastem, rezonans magnetyczny (RM) lub tomografia komputerowa (TK). Konieczne jest wykluczenie zarówno innych przyczyn nastąpienia schorzenia, jak również innych dolegliwości, takich jak na przykłada ostry zespół wieńcowy (zawał mięśnia serdcowego) czy też rozwarstwienie aorty.
Zespół Boerhaavego – leczenie
W leczeniu zespołu Boeerhaavego działania rozpoczyna się od zastosowania przede wszystkim antybiotykoterapię. Ma ona za zadanie zapobiec nastąpieniu zapaleniu śródpiersia oraz posocznicy. Są to niezwykle poważne konsekwencje braku podejmowania interwencji medycznej w odpowiednim czasie.
W dalszej kolejności pacjent kierowany jest na chirurgiczne zespolenie perforacji. W trackie hospitalizacji pooperacyjnej, do momentu wygojenia rany i umożliwienia na powrót normalnego jedzenia i picia, stosowane jest dożylne uzupełnienie płynów.
