Bezoar to rodzaj kamieni, które tworzą się w żołądku w wyniku zalegania ciał obcych, które nie ulegają trawieniu. Mogą to być różnego rodzaju materiały połknięte przypadkowo lub celowo. Należą do nich między innymi włosy lub sierść zwierzęca, włókna roślinne, czasem leki.
Bezoar – przyczyny i częstotliwość występowania
Bezoary tworzą się, gdy jest utrudnione lub zupełnie uniemożliwione ich przesuwanie do kolejnych odcinków przewodu pokarmowego (czyli bezpośrednio do jelit). Powodu tej sytuacji mogą być różne, między innymi:
- zwężenie odźwiernika,
- upośledzone kurczenie się ścian żołądka (część chorych z cukrzycą ma stwierdzoną tą dysfunkcję),
- stan po niektórych rodzajach operacji żołądka.
Powoduje to nadmierne wydzielanie śluzu, który doprowadza do zlepienia połkniętych ciał obcych w bezoary. Czasem stanowią bardzo mocno zbitą, twardą masę.
Nie jest to częsta przypadłość. Problem widoczny jest przede wszystkim w dużych szpitalach. Rocznie notowanych jest od kilku do kilkunastu przypadków pacjentów zgłaszających się z podejrzeniem zalegania materiałów obcych w żołądku.
Bezoary – główne objawy
Najczęściej występowanie bezoaru w żołądku przebiega zupełnie bezobjawowo. Do zgłaszanych przez pacjentów wyczuwalnych objawów należą:
- bóle w nadbrzuszu,
- uczucie sytości,
- mdłości,
- może nastąpić zmniejszenie masy ciała.
Każdy niepokojący sygnał lub świadomość, że zostało połknięte ciało obce skłania do zasięgnięcia porady u lekarza. Procedurę rozpoczyna się od wizyty u lekarza rodzinnego. W przypadku stwierdzenia takiej konieczności kieruje na specjalistyczne badania. Może być również konieczna kompleksowa diagnoza pacjenta. Otrzymuje wówczas skierowanie do gastrologa czy gastroenterologa. Dodatkowo – zwłaszcza w przypadku celowego połknięcia przedmiotu – możliwa jest konieczność skierowania osoby na konsultację psychiatryczną. Tego typu działania podejmowane są bowiem przez pacjentów z chorobą psychiczną. Również w przypadku niektórych więźniów ta metoda jest stosowana w celu skierowania ich do hospitalizacji.
Postępowanie diagnostyczne przy bezoarach
W przypadku bardzo dużych bezoarów lekarz podczas badania palpacyjnego brzucha może wyczuć charakterystyczny guz. Najczęściej jednak bezoar zostaje wykryty w trakcie wykonywania badania radiologicznego żołądka lub przy badaniu endoskopowym. Dodatkowo podczas endoskopii możliwe jest szybkie odróżnienie bezoaru od nowotworu. W przypadku niewielkich zmian możliwe jest w trakcie tego badania dokonanie rozkawałkowania oraz usunięcia z organizmu kamienia.
Bezoar – metody leczenia
W czasie dokonywania badania endoskopowego niewielkiej wielkości bezoary mogą zostać usunięte za pomocą specjalnych kleszczyków. Większe bezoary zwykle dają się rozebrać na kawałki i w ten sposób pozbyć się ich z żołądka. Jeżeli kamień jest złożony wyłącznie z włókien roślinnych, czasem możliwe jest rozpuszczenie go za pomocą coli. Picie tego napoju powoduje rozluźnienie struktury a w rezultacie wypłukanie z organizmu.
Jednak w przypadku wyjątkowo dużych bezoarów, zwłaszcza, gdy są bardzo twarde, jak również, gdy wywołują powikłania takie jak krwotok, uszkodzenie przewodu pokarmowego lub niedrożność, konieczne jest leczenie operacyjne.
Bezoary – postępowanie po zakończeniu leczenia
W przypadku usunięcia bezoaru z żołądka następuje zupełne wyleczenie. Wskazane jest zwrócenie uwagi na bezpośrednią przyczynę pojawienia się tej zmiany w organizmie. W przypadku, gdy połykanie materiału lub ciał obcych, które nie ulegają trawieniu, jest związane z chorobą psychiczną, konieczne jest podjęcie leczenia w celu usunięcia podstawowej przyczyny.
Po zakończeniu leczenia konieczna jest konsultacja w poradni gastrologicznej, w celu stwierdzenia czy na pewno doszło do całkowitego wyleczenia. W przypadku operacyjnego usuwania bezoaru wskazana jest konsultacja dodatkowo w poradni chirurgicznej. Konieczne jest ścisłe stosowanie zaleceń lekarskich.
Ważne jest, by po zakończeniu leczenia wprowadzić właściwe nawyki. Warto także obserwować, czy nie ma zachowań, które mogą powodować nawrót powstawania bezoarów. Do grupy pokarmów, których spożywanie może powodować nawrót problemu należą między innymi duże i twarde kawałki mięsa, owoców i warzyw. Lekarz może także zalecić unikanie jedzenia konkretnych produktów, które są niewskazane w indywidualnym przypadku. Konieczne jest sumienne stosowanie tych zaleceń.
Działania profilaktyczne przeciw powstawaniu bezoarów
Jeżeli przyczyną zalegania pokarmu w żołądku są stany po operacjach żołądka lub cukrzyca, konieczna może być nieustanna lub czasowa dieta w postaci płynnej lub półpłynnej. Na pewno wskazane jest unikanie spożywania bardzo twardych i dużych kawałków mięsa, owoców i warzyw.
Polecane jest jednocześnie picie dużej ilości płynów (wody, soków itp.).
W przypadku osób ze stwierdzonymi zaburzeniami psychicznymi lub upośledzeniem umysłowym czasem skłonność do połykania rozmaitych substancji, które są zagrażające tworzeniu się bezoarów, wskazane jest objęcie szczególną troską, nadzorem oraz opieką specjalistyczną. W niektórych przypadkach połykane są bowiem włosy, gumy do żucia oraz inne drobne przedmioty mogące utknąć w żołądku i zaburzyć jego funkcjonowanie.
