Szczelina odbytu to wada błony śluzowej kanału odbytu, której dnem są włókna mięśniowe. Szczelina odbytu jest drugą najczęstszą chorobą po hemoroidach i zapaleniu paraprocytów (komórki otaczające odbytnicę). Choroba ta częściej występuje u osób w wieku od 20 do 60 lat. Kobiety cierpią na chorobę szczeliny odbytu 2 razy częściej niż mężczyźni.
Szczelina odbytu to małe pionowe nacięcia na błonie śluzowej w zewnętrznej części kanału odbytu, o długości około 2 cm, szerokość – od 2 do 5 mm, głębokość – 2,3 mm. Szczelina odbytowa szczelinowa lub owalna, rozciągnięta podłużnie w stosunku do długości kanału odbytu. Czasami u kobiet rozwijają się szczeliny odbytu znajdujące się w przedniej części kanału odbytu. W niektórych przypadkach występuje kombinacja kilku pęknięć odbytu o różnej lokalizacji. Szczeliny odbytu znajdują się naprzeciwko siebie.
Szczelina odbytu jest niebezpieczna z powodu złośliwości. Powodem 20% raka kanału odbytu jest szczelina odbytu. Drugim poważnym powikłaniem tej choroby są zmiany zapalne w tkance odbytu z powodu infekcji przez kryptę w otaczających tkankach i przetoki.
Szczelina odbytu – przyczyny
Przyczynami tej choroby mogą być następujące czynniki:
- Uraz błony śluzowej kanału odbytu podczas defekacji
- Przewlekłe zaparcia
- Skurcz zwieracza
- Poród
- Nieprofesjonalne badanie odbytnicy (endoskopia, ultradźwięki itp.)
- Nieprawidłowe, traumatycznie niebezpieczne wprowadzenie końcówki lewatywy.
Czynnikami wywołującymi rozwój choroby są:
- Hemoroidy
- Zapalenie zwieracza
- Brodawki odbytu
- Stan zapalny błony śluzowej odbytnicy
- Zapalenie okrężnicy
- Czerwonka
- Kiła
- Gruźlica
- HIV, AIDS
- Białaczka
- Zapalenie uchyłka.
Ta sama choroba może być obserwowana u osób uprawiających seks analny, nadużywających alkohol, zwolenników siedzącego trybu życia itp.
Szczelina odbytu – objawy
Objawy szczeliny odbytu obejmują:
- Ból w okolicy kanału odbytu, który najczęściej występuje po defekacji
- Rzadko plamienie
- Skurcz zwieracza odbytu
- Dyskomfort, uczucie przepełnienia w odbytnicy
- Ciągłe pragnienie wypróżnienia
- Świąd odbytu i ból w odbytnicy, wzmacniający przy opróżnianiu jelita
- Ból po lewej stronie brzucha, skurcze
- Śluz i ropne wydzielina z odbytu, może być z krwią
- Ból w kroczu, dolnej części pleców i genitaliów
- Biegunka lub zaparcie
- Nietrzymanie stolca.
Jednym z najbardziej jaskrawych objawów jest ból. Po wypróżnieniu osoba zaczyna odczuwać ostry ból, który nie utrzymuje się przez kilka godzin. Chory ma zakłócony sen, staje się niespokojny, rozdrażniony, boi się iść do toalety. W rezultacie taka osoba może odczuwać zaparcia. Masy kałowe zaczynają zaciskać się i dalej ranić odbyt.
Rodzaje szczelin odbytu
Szczelina odbytu jest ostra i przewlekła, co zależy od czasu choroby, a także zmian morfologicznych w błonie śluzowej w obszarze uformowanego defektu.
- Ostra szczelina odbytu może wyleczyć się w ciągu 5-6 tygodni. Powstała szczelina odbytu przypomina wadę błony śluzowej, w której widać jaskrawoczerwone włókna mięśniowe.
- Przewlekła szczelina odbytu charakteryzuje się wyraźnie zaznaczonymi granicami z rozwiniętą tkanką bliznowatą. Podczas ruchów i wypróżniania dochodzi do rozciągania i pękania skóry, co prowadzi do powstania szorstkiej i nierównej krawędzi. W rezultacie skurcz mięśni zwieracza, nadmierne wypełnienie krwi i stan zapalny, powoduje przewlekłą chorobę. Pęknięcie zaczyna się pogłębiać. Długo utrzymująca się szczelina odbytu jest czymś w rodzaju owrzodzenia troficznego.
Szczelina odbytu – diagnozowanie
Głównymi metodami diagnozowania szczeliny odbytu są: badanie okolicy brzegów kanału odbytu, a także delikatne badanie palpacyjne. Instrumentalne badania, takie jak anoskopia lub sigmoidoskopia, powinny być wykonywane po całkowitym wyleczeniu choroby lub przy użyciu odpowiedniej analgezji (zjawisko zniesienia czucia bólu).
Szczelina odbytu – leczenie
Leczenie zachowawcze jest skuteczne w leczeniu szczelin odbytu w jego ostrej formie: wytyczne żywieniowe, sanitarne i higieniczne oraz lecznicze. W przewlekłej szczelinie odbytu zalecane jest wycinanie wady śluzówki krawędzi uzupełnionej sfinkterotomią (zabieg chirurgiczny polegający na przecięciu dowolnego zwieracza) w jego różnych postaciach wykonania.
Metody leczenia szczelin odbytu
Do miejscowego leczenia zalecana jest ciepła kąpiel ze słabego roztworu manganu (około 10-15 minut do 3 razy dziennie), maści z nitrogliceryny odciążenia skurczu zwieracza (stosowane w małych ilościach, jak wchłanianie nitrogliceryny do ogólnego krążenia wpływa na serce i układ nerwowy). Toksyna botulinowa przerywa przepływ impulsów nerwowych do mięśni, z lokalnego wpływu na zwieracz pomaga również złagodzić skurcz, czopki i maści: prokaina, lidokaina, rokitnika do przyspieszenia gojenia.
Stosuje się minimalnie inwazyjne, delikatne metody leczenia szczelin odbytu.
Operację z odbytniczą szczeliną wykonuje się bez bólu, bez hospitalizacji, przez 1 dzień.
- Metoda fal radiowych
Za pomocą fal radiowych o wysokiej częstotliwości następuje wycięcie szczeliny z minimalnie inwazyjnym cięciem i koagulacją tkanek, w bezpośrednim sąsiedztwie wierzchołka pęknięcia. Ta metoda skraca czas gojenia się rany bez blizny i rehabilitacji, aby zminimalizować utratę krwi i zmniejszyć ryzyko powikłań pooperacyjnych.
- Koagulacja argonowo-plazmowa
Energia prądu o wysokiej częstotliwości jest przekazywana do tkanki w sposób bezkontaktowy za pomocą zjonizowanego gazu (argonu), który zapewnia miejscowe mikro-ogrzewanie i koagulację tkanki. To nie uszkadza sąsiednich tkanek.
Metody te z reguły zapewniają stabilny wynik bez nawrotów. Ważne jest, aby jak najszybciej, przy pierwszych objawach, skonsultować się z lekarzem proktologiem w celu przeprowadzenia diagnostyki i leczenia.
