Przeszczep kału to ściślej mówiąc przeszczep bakterii występujących w kale osoby zdrowej. Fachowo przeszczep kału określa się jako FMT – przeszczep flory bakteryjnej jelit. Dla procedury tej znaleziono wiele zastosowań jednak nie są one dostatecznie naukowo potwierdzone. Obecnie, w Polsce przeszczep flory bakteryjnej jelit stosuje się w ciężkich zakażeniach bakterią Clostridium difficile nie reagujących na leczenie.
Przeszczep kału – zastosowania
Flora bakteryjna, tworzona przez miliony bakterii w jelicie grubym pełni wiele ważnych funkcji w organizmie człowieka. Flora bakteryjna jest odpowiedzialna za syntezę niektórych witamin, modulację układu odpornościowego oraz tworzenie specyficznej bariery uszczelniającej jelita. U osób podatnych, po zakażeniu Clostridium difficile dochodzi do produkcji toksyn bakteryjnych. Toksyny te powodują obumieranie kolonocytów, zapalenie okrężnicy oraz utratę funkcji bariery jelitowej.
Zakażenie tą bakteria jest więc bardzo niebezpieczne dla człowieka a gdy bakteria jest dodatkowo oporna na powszechnie znane antybiotyki rokowanie pacjenta jest złe. Zakażenie clostridium nadal leczone jest w pierwszej kolejności antybiotykami. Warto zauważyć że terapia antybiotykowa jest skuteczna u 70-80% pacjentów, a choroba ta cechuje się wysoką śmiertelnością. Dodatkowo terapia mocnymi antybiotykami powoduje zaburzenie naturalnej flory jelitowej i może szybko przyczynić się do nawrotu choroby oraz kolonizacji wyjałowionego antybiotykami jelita florą patogeniczną.
Ponadto, bakterie są w stanie nabyć oporność na antybiotyki więc u pacjenta leczonego antybiotykami może przyczyniać się do powstania szczepów opornych na wszystkie znane nam antybiotyki. Przeszczep flory bakteryjnej od zdrowego człowieka wydaje się być obiecującą metodą leczniczą w zakażeniach Clostridium difficile ponieważ na zasadzie wyparcia przez prawidłową mikroflorę bakteria odpowiedzialna za zakażenie zostanie usunięta w bardziej naturalny sposób. Liczne próby przeprowadzone na pacjentach z rzekomobłoniastym zapaleniem okrężnicy powstałym w wyniku zakażenia C.difficile wykazały że przeszczep może być stosowany do leczenia tej choroby z dużym powodzeniem.
Przeszczep flory bakteryjnej
Przeszczep flory bakteryjnej może mieć również potencjalnie zastosowanie w innych chorobach przewodu pokarmowego. Obecnie badania koncentrują się nad zastosowaniem przeszczepu w nieswoistych zapaleniach jelit oraz zespole jelita drażliwego. Wskazuje się na fakt iż prawidłowa flora bakteryjna, zapewniając prawidłową barierę jelitową stworzoną przez właściwe bakterie może uszczelniać błonę śluzową jelita i wpływać na łagodzenie objawów chorób zapalnych jelit.
Wiele badań wykazało, że prawidłowa flora bakteryjna ma zdolność do syntezy neuromediatorów takich jak katecholaminy czy też kortyzol. Wykazano że prawidłowy skład flory jelitowej może powodować zmniejszenia nasilenia stanu zapalnego pojawiającego się w jelitach i nie tylko. Istnieją również liczne dowody naukowe na istnienie połączenia w postaci osi mózgowo jelitowej właśnie poprzez wydzielane przez nią neuromediatory. Przeszczep prawidłowej mikroflory od zdrowej osoby może więc mieć również zastosowanie w zespole jelita drażliwego.
Spekuluje się również na temat zastosowania przeszczepu flory jelitowej w leczeniu otyłości i jej powikłań. Badania naukowe wykazały istotne różnice w składzie flory jelitowej osób otyły oraz szczupłych. Badania na myszach wykazały że przeszczep flory bakteryjnej od myszy otyłych dla myszy szczupłych powodował u nich rozwinięcie otyłości. Wysnuto więc wniosek że otyłością można się w pewien sposób zarazić poprzez przenoszenie flory jelitowej, nie zostało to jednak wystarczająco udowodnione.
Przeszczep kału – wlewy doodbytnicze
Na początku rozwoju badań nad przeszczepem flory bakteryjnej stosowano wstępnie oczyszczony filtrat kału podawany przez wlewy doodbytnicze. Obecnie przeszczepu dokonuje się poprzez pobranie próbki kału od zdrowego dawcy. Jako dawcę najczęściej wybiera się któregoś z domowników pacjenta do przeszczepu ponieważ osoby mieszkające w jednym mieszkaniu mają bardzo zbliżony skład mikroflory jelitowej.
Pobraną próbkę poddaje się wielokrotnej filtracji i oczyszczaniu. Ekstrakt zawierający dobroczynną mikroflorę podaje się pacjentowi w postaci proszku zamkniętego w kapsułce z opóźnionym uwalnianiem. Niestety, podczas próby stworzenia kapsułki z filtratem bakterii jelitowych może dojść do kontaminacji florą patogenną lub niekontrolowanego namnażania się wybranego drobnoustroju. Z tego powodu preparat przed podanie poddaje się liofilizacji i mrożeniu.
Przy przeszczepie kału istnieje również problem obrzydliwości pojawiającej się u pacjentów jednak podanie leku w postaci bezbarwnej i bezwonnej kapsułki jest zdecydowanie korzystniejsze niż pozostanie przy terapii antybiotykowej. Przeszczepy kału mogą okazać się remedium na wiele chorób związanych z układem pokarmowym ale nie tylko.
Zgodnie z aktualnymi wytycznymi dozwolone jest stosowanie przeszczepów kału tylko przy zakażeniach Clostridium difficile opornych na leczenie antybiotykowe. Rola przeszczepu w innych schorzeniach nie została do końca poznana i wymaga dalszych badań.
