Powikłania cukrzycy – czym jest cukrzyca? Jest to grupa zaburzeń metabolicznych, która polega na nieprawidłowej produkcji insuliny i/lub nieodpowiednim jej wykorzystaniu w organizmie. Skutkiem tego poziom glukozy (cukru) we krwi wzrasta ponad normę. Zbyt duża ilość cukru we krwi może być szkodliwa i wywoływać poważne szkody w organizmie. Przewlekły podwyższony poziom cukru we krwi wiąże się z zaburzeniami, uszkodzeniem lub niewydolnością różnych narządów, a w szczególności:
- oczu
- nerek
- nerwów
- serca
- naczyń krwionośnych
Powikłania cukrzycy – cukrzyce można podzielić na:
- Typ I czyli cukrzycę insulinozależną -najczęściej zapadają na nią dzieci i osoby młode;
- Typ II czyli cukrzycę insulinoniezależną – dotykającą ludzi starszych.
Wyróżniono też inne specyficzne typy cukrzycy:
- cukrzyca ciężarnych,
- cukrzyca typu MODY,
- cukrzyca typu LADA,
- cukrzyca wtórna.
Czy każda cukrzyca niesie za sobą powikłania?
W każdym typie choroby mogą wystąpić powikłania, dlatego też od momentu jej zdiagnozowania ważne jest nie tylko leczenie, ale także systematyczna kontrola czy nie występują powikłania.
Powikłania cukrzycy możemy podzielić na
Ostre:
- hipoglikemia
- kwasica ketonowa
- kwasica mleczanowa
Przewlekłe:
mikroangioapatia:
- retinopatia
- nefropatia
- neuropatia
makroangiopatyczne:
- choroba niedokrwienna serca
- udar mózgu
- miażdżyca kończyn dolnych
W przebiegu cukrzycy mogą wystąpić również powikłania w postaci zmian skórnych a także ze strony układu kostno-stawowego.
Poniżej przedstawiam charakterystykę powikłań cukrzycowych:
Hipoglikemia-inaczej zwana niedocukrzeniem, pojawia się, gdy poziom cukru we krwi spada poniżej 55 mg/dl. Charakteryzuje się osłabieniem, drżeniem rąk, nadpotliwością, uczuciem głodu, sennością,zaburzeniami świadomości. Hipoglikemia częściej występuje u osób z cukrzycą typu 1 niż typu 2, zwykle w trakcie intensywnego podawania insuliny.
O hipoglikemii można mówić wtedy, gdy u pacjenta występują objawy niedocukrzenia a znikają po podaniu węglowodanów, może się ona pojawić u osób, które nie są diabetykami.
Mechanizm powstawania hipoglikemii – przede wszystkim może ją wywołać zbyt duża dawka podanej insuliny. Niedocukrzenie mogą też wywołać niektóre leki (leki starej generacji) a także alkohol. Najczęściej jednak niedocukrzenie pojawia się w wyniku błędu dietetycznego czyli zbyt długimi przerwami między posiłkami, pominięciem posiłku, jego niewłaściwym składem i kalorycznością, a także zbyt dużą przerwą między podaniem insuliny a zjedzeniem posiłku. Również nieplanowany, forsowny lub przedłużający się wysiłek fizyczny powoduje spadek poziomu cukru we krwi, dlatego też osoby cierpiące na cukrzycę powinny brać pod uwagę wszelką aktywność fizyczną przy planowaniu odpowiedniej kaloryczności posiłków.
Leczenie-najważniejsze jest to, aby nie doprowadzić do znacznego obniżenia poziomu cukru we krwi. W przypadku lekkiej lub umiarkowanej hipoglikemii podajemy choremu najpierw węglowodany proste aby szybko zwiększyć poziom cukru we krwi np. kostka cukru, żel z glukozą. Następnie podajemy węglowodany złożone, które są znacznie wolniej uwalniane do krwi, robimy to po to, żeby hipoglikemia nie powróciła. Po 1 godzinie wykonujemy kontrolny pomiar stężenia glukozy we krwi.
Kwasica ketonowa jest kolejnym ostrym powikłaniem cukrzycy, jest o tyle niebezpieczna, że stanowi bezpośrednie zagrożenie dla życia osoby chorej na cukrzycę. Nie leczona kwasica ketonowa może doprowadzić do śpiączki a w konsekwencji do zgonu chorego. Może wystąpić w każdym typie cukrzycy, jednak najczęściej dosięga osoby cierpiące na typ pierwszy cukrzycy.
Jak powstaje kwasica?
Powikłanie to pojawia się w wyniku niedoboru insuliny – organizm chorego nie jest w stanie wykorzystać cukru otrzymanego w pożywieniu. Stężenie glukozy we krwi gwałtownie wzrasta objawiając się wzmożonym pragnieniem następnie częstym oddawaniem moczu. Mimo, że diabetyk przyjmuje bardzo dużą ilość płynu pojawia się odwodnienie organizmu. Skóra staje się sucha i matowa, wysuszają się też śluzówki. Odczuwa się wtedy wzmożoną senność, przyspieszoną akcję serca. Na końcu dochodzi do zaburzeń świadomości, gdyż ciała ketonowe działają toksycznie na mózg.
Organizm aby funkcjonować zaczyna bardzo intensywnie rozkładać tłuszcz. Produktem ubocznym tego rozkładu są ciała ketonowe mające odczyn kwaśny i przez to zaburzające procesy w organizmie. Dlatego też powikłanie to nazywa się kwasicą. Objawem ketozy jest wzrost stężenia ciał ketonowych w płynach ustrojowych, pojawia się wtedy bardzo charakterystyczny zapach acetonu, który można wyczuć w wydychanym powietrzu a także wydzielinach i wydalinach jak mocz, pot i ślina.
Powikłania cukrzycy – pierwsza pomoc i leczenie
Najważniejsze jest, aby choremu udzielić w porę pierwszej pomocy. Wzywamy pogotowie, jeśli chory jest przytomny podajemy mu do picia wodę z cytryną, która odkwasza organizm i wyrównuje poziom jonów. Wodę należy podawać w małych ilościach, żeby nie doszło do wymiotów.
Leczenie powinno przebiegać w warunkach szpitalnych, gdzie zostanie wyrównany poziom insuliny i glikemia zostanie wyrównana. Zakwaszenie organizmu zmniejsza się poprzez podawanie dożylnie roztworu dwuwęglanu sodu rozcieńczonego w płynie hipotonicznym. Niezbędne też jest podawanie elektrolitów. Hospitalizacja trwa zazwyczaj kilka dni.
Początkowe stadium kwasicy można leczyć w warunkach domowych. W pierwszej chwili chory powinien przyjąć podwójna dawkę insuliny i spożywać dużo płynów najlepiej wody z cytryną. Nie powinno się przyjmować posiłków aż do wyrównania stężenia glukozy we krwi. Po upływie 1,5 do 2 godzin dokonujemy kolejnego pomiaru stężenia glukozy we krwi, jeśli poziom jest nadal wysoki przyjmujemy kolejną dawkę insuliny i kontynuujemy podawanie płynów. Nie należy podawać insuliny częściej niż co dwie godziny. Wysokie stężenie cukru we krwi utrzymujące się powyżej 4 godzin jest wskazaniem do leczenia szpitalnego.
Najrzadziej występujące ale ciężkie powikłanie w cukrzycy to kwasica mleczanowa, która jest stanem zwiększonej kwasowości krwi. Jeśli dojdzie do jej rozwoju to znacznie wzrasta ryzyko śmiertelności w porównaniu do kwasicy ketonowej (nawet 50%). Zaburzenie to pojawia się najczęściej w wyniku przyjmowania niektórych grup leków przeciwcukrzycowych jeśli nie przestrzega się przeciwwskazań co do ich przyjmowania.
Nie ma jednych konkretnych objawów tego powikłania, najczęściej obserwowane to:
- nudności,wymioty, bóle brzucha,biegunka;
- duszności i przyśpieszony, pogłębiony oddech;
- hipotermia;
- obniżone ciśnienie;
- objawy odwodnienia;
- skąpomocz
- zaburzenia świadomości i majaki.
Najważniejsze w leczeniu kwasicy mleczanowej jest ograniczenie powstawania kwasu mlekowego poprzez wlew glukozy i insuliny przy jednoczesnej kontroli glikemii.
Aby nie narazić się na powstanie kwasicy mleczanowej stosujemy zasadę „lepiej zapobiegać niż leczyć”. Chory powinien przestrzegać zaleceń stosowania leków, przeprowadzać rutynowe kontrole stężenia kwasu mlekowego we krwi i odpowiednio wcześnie reagować w przypadku wystąpienia objawów chorobowych.
Przewlekłe powikłania cukrzycy:
Do najczęstszego przewlekłego powikłania cukrzycy należy neuropatia cukrzycowa. Jest to uszkodzenie i zanik komórek nerwowych. Objawy są różnorodne i zależą od miejsca występowania komórek nerwowych. Mogą wystąpić zaburzenia czucia, mrowienia, osłabienia mięśni. Najbardziej uciążliwy w tym powikłaniu jest ból i towarzyszące mu kurcze mięśni. Jeśli neuropatia obejmie serce wtedy występują spadki ciśnienia, omdlenia, zaburzenia rytmu serca. Ze strony układu pokarmowego mogą pojawiać się zaparcia, zaburzenia smaku.Może pojawić się zaburzenie w wydzielaniu potu. U mężczyzn zaś neuropatia może prowadzić do impotencji.
W leczeniu najważniejsza jest prawidłowa i systematyczna kontrola glikemii. Kolejny krok to leczenie objawowe, które w głównej mierze skupia się na łagodzeniu dotkliwego bólu poprzez podawanie leków przeciwbólowych. Bardzo często też podaje się preparaty przeciwdrgawkowe, przeciwdepresyjne oraz kwas liponowy. Oprócz farmakoterapii stosuje się również fizjoterapię i ćwiczenia ruchowe. Profilaktyka i leczenie neuropatii jest bardzo ważne i powinno być prowadzone kompleksowo.
Wysokie stężenie cukru we krwi może powodować uszkodzenie kłębuszków nerkowych, które powoduje kolejne przewlekłe powikłanie cukrzycy czyli nefropatię cukrzycową. Objawia się ona poprzez zwiększenie objętości albumin w moczu. Z biegiem czasu kłębuszki nerkowe twardnieją, miąższ nerek ulega zwłóknieniu i w rezultacie prowadzi to do niewydolności nerek.
Choroba ta rozpoznawana jest badaniem moczu, w którym stwierdza się obecność białka. Gdy nerki zaczynają boleć, zazwyczaj na działania profilaktyczne jest za późno, wtedy też najważniejsze jest wprowadzenie odpowiedniego leczenia. Czasami powikłanie jest na tyle daleko posunięte, że wprowadzane jest leczenie nerkozastępcze.
Powikłania cukrzycy
Aby nie doprowadzić do takiego stanu chory na cukrzycę powinien profilaktycznie raz w roku przeprowadzać badanie moczu w celu stwierdzenia bądź wykluczenia nieprawidłowości.
Cukrzyca stanowi przyczynę retinopatii cukrzycowej czyli uszkodzeniem naczyń krwionośnych siatkówki oka. Uszkodzenie naczyń i zwiększona gęstość krwi doprowadzają do niedotlenienia siatkówki. Naczynia krwionośne stają się słabe i łatwo pękają co często prowadzi do wylewów krwi do oka. Bardzo ważne jest aby od momentu stwierdzenia cukrzycy systematycznie przeprowadzać badania u okulisty, który zbada dno oka i sprawdzi czy nie ma w nim nieprawidłowości.
Cukrzyca przyspiesza rozwój miażdżycy, która z kolei stanowi początek choroby niedokrwiennej serca. Zwiększa się wtedy ryzyko zawału serca. Dodatkowo choroba naczyń zaopatrujących mózg w substancje odżywcze zwiększa ryzyko udaru mózgu lub częściowych przemijających niedowładów.
Współistniejące w cukrzycy jest dość często nadciśnienie tętnicze, które powoduje pogłębienie powikłań hiperglikemii.
Powikłaniem spowodowanym zaburzeniem ukrwienia jak i unerwienia jest stopa cukrzycowa. Pojawia się ona w wyniku neuropatii czuciowej – chory dość często doznaje urazów w wyniku zaburzeń czucia w stopie, to z kolei przyczynia się do powstawania trudnogojących się ran i owrzodzeń. Osłabiona zostaje też struktura kości i stawów – stopa deformuje się i utrudnia chodzenie.
Sposób leczenia jest zależny od stopnia zaawansowania przypadków, leczenie jest długie, trudne i kosztowne. Dlatego też kluczowym elementem jest profilaktyka i dbałość o stan stóp.
Powikłania cukrzycy zagrażają zdrowiu i życiu, można im jednak skutecznie zapobiegać. Najważniejsza jest systematyczna kontrola poziomu cukru we krwi, właściwa dieta i aktywność fizyczna. Chory powinien systematycznie przeprowadzać badania kontrolne w celu zapobieganiu powikłaniom. Bardzo ważny jest higieniczny tryb życia, unikanie stresów. Cukrzyca to nie wyrok.
