Kwasica cukrzycowa – co to jest? Kwasica cukrzycowa jest ciężkim powikłaniem cukrzycowym, występującym u osób zmagających się z cukrzycą typu 1 i o wiele rzadziej, w przebiegu cukrzycy typu 2.
Stanowi kompleks ostrych stanów wynikających z nieprawidłowego metabolizmu węglowodanowego, białkowego, tłuszczowego, całego układu gospodarki wodno-elektrolitowej, homeostazy kwasowo-zasadowej, które powstają jako wynik niedoboru bądź braku insuliny. Nierzadko stanowi pierwszy objaw cukrzycy. U przyczyn powstania tzw. „śpiączki cukrzycowej” leży niewłaściwa ilość insuliny oraz podwyższone stężenie hormonów, które działają antagonistycznie względem insuliny. Należą tu: kortyzol, glukagon, katecholaminy, somatotropina.
Kwasica cukrzycowa – jak powstaje?
Zbyt mała ilość insuliny sprzyja powstawaniu hiperglikemii. Aby zrozumieć mechanizm działania hiperglikemii, należy najpierw poznać system działania insuliny – wiedzieć należy, że jest to hormon, dzięki temu, że ma zdolność do reagowania na receptory GLUT, umieszczone w naszych komórkach, może je otworzyć. Komórki budujące nasze ciało, otwierają się na glukozę, znajdującą się wówczas we krwi.
Dzięki temu procesowi, glukoza może swobodnie wpłynąć do wnętrza komórek i tam wywołać szereg reakcji, w wyniku których, każda komórka dostaje porcję energii do działania. Tak funkcjonuje nasze ciało. Co zatem dzieje się w przypadku wystąpienia hiperglikemii? To proste. Stężenie glukozy we krwi jest baaardzo wysokie (ok. 200 mg/dl), a komórki są nadal zamknięte na jej działanie. W związku z tym, glukoza odklada się w narządach typu nerki, gdzie je niszczy, natomiast komórki nadal pozostają „głodne”.
Brak bądź niedobór insuliny prowadzi do glukozurii, a wobec tego, również do utraty wody i elektrolitów z tkanek. Znacznie wzrasta także osmolalność osocza (ilość rozpuszczonywch w nim substancji typu: sód, potas, jony chlorkowe), co wpływa na przemieszczanie się wody w organizmie. Pogorszeniu ulega też perfuzja krwi przepływ krwi przez tkanki). Warto dodać, że w sytuacji wystąpienia hiperosmolalności osocza, wzrasta szansa wystąpienia zakrzepicy żylnej.
Kwasica cukrzycowa – rozpoznanie
- poziom glukozy wyższy niż 250 mg/dl
- pH <7,3
- ciała ketonowe obecne w moczu i surowicy krwi
- stężenie wodorowęglanów
- zaburzenia świadomości u pacjenta
- śpiączka cukrzycowa
Niewątpliwie najgorszym możliwym powikłaniem kwasicy cukrzycowej jest śpiączka cukrzycowa. jest to utrata świadomości, będąca rezultatem wystąpienia kwasicy ketonowej i hiperosmolanej. Znacznym zagrożeniem dla osoby chorej jest wystąpienie ciał ketonowych w moczu i we krwi. Na ogół pojawiają się przy glikemi >240 mg/dl. Świadczą o rozwijającej się kwasicy cukrzycowej. Jest to wskazanie do hospitalizacji pacjenta.
Przyczyny wystąpienia kwasicy cukrzycowej
- niepodawanie insuliny – nawet dziś, w dobie XXI wieku, istnieją osoby, które nie zdają sobie sprawy z tego, jak poważne zagrożenie niesie ze sobą cukrzyca. Warto wiedzieć, że niepodawanie insuliny, to to samo, co blokowanie własnym komórkom dostępu do pokarmu, który muszą dostać, by funkcjonować prawidłowo. Ponadto, odkładanie cukru w narządach ciała, stopniowo niszczy tkanki, wywołując niepotrzebny stres i ból u pacjenta, a nierzadko powodują trwałe kalectwo, np. ślepotę. Warto pamiętać o insulinie!
- wielokrotne wstrzyknięcia – jeśli zabraknie insuliny we fiolce, która jest montowana w penie do wstrzyknięć, należy ją czym szybciej wymienić, a nie dozować insuliny porcjami! Może wówczas dojść do łatwej pomyłki, w wyniku czego pacjent otrzyma nieodpowiednią dawkę!
- alkohol – osoby przyjmujące insulinę, powinny wzbraniać się od alkoholu!
- infekcje – soby objęte cukrzycą powinny w miarę możliwości chronić swój organizm przed infekcjami oraz w sposób sterylny podawać insulinę
- opóźnione rozpoznanie cukrzycy
- leki przeciwpsychotyczne, przyjmowanie substancji odurzających, w tym kokainy
- ostre incydenty sercowo-naczyniowe (udar, ostry zespół wieńcowy)
Bezpośrednią przyczyną wystąpienia kwasicy cukrzycowej jest nagły i znaczny niedobór insuliny.
Objawy kwasicy cukrzycowej
- poliuria – wzmożone oddawanie moczu
- polidypsja – wzmożone pragnienie – pojawia się jako mechanizm obronny, gdyż zakwaszony (zatruty) organizm chcąc wypłukać nadmiar cukru, domaga się patologicznie wielkiej ilości wody.
- ubytek masy ciała – na skutek „głodu” komórkowego – mimo, iż glukoza jest obecna w organizmie, komórki są na nią zamknięte i nie mogą jej wykorzystać
- osłabienie, zmęczenie
- zaburzenia świadomości
- bełkotliwa mowa
- ból brzucha
- wymioty
- biegunki
- zapach acetonu z ust
- oddech Kussmaula – głębokie oddechy i częste, hiperwentylacja
Monitorowanie stanu chorego
- sprawdza się ciśnienie, tętno, częstość oddechów, świadomość – w miarę możliwości jak najczęściej
- bilans płynów
- temperatura ciała
- glikemia
- stężenie jonów sodu i potasu w organizmie
- gazmometria co 4 godziny
- oznaczenie ilości ketonów w moczu
Leczenie
- nawadnianie
- zmniejszanie ilości glukozy we krwi
- wyrównanie gospodarki wodno-elektrolitowej
- leczenie przyczyny kwasicy cukrzycowej
Deficyt wody (100ml/kg m.c) powinien być uzupełniony w ciągu 48 godzin. Przez pierwszą godzinę podaje się ok. 1000 ml 0,9% NaCl, potem 500 ml 0,9% Nacl przez ok. 6 godzin i 250 ml 0,9% Nacl aż do przywrócenia homeostazy.
W momencie, gdy glikemia spadnie poniżej 250 mg/dl podłącza się wlew 5% roztworu glukozy z prędkością 100 ml/ 1h.
Zmniejszanie hipoglikemii to insulinoterapia. Inicjująca dawka insuliny to 0,1 j/ kg m.c. Wlew kontroluje się w zależności od poziomu glikemii.
Wyrównanie zaburzeń elektrolitowych sprowadza się do podawania sodu i wyrównywania stężeń potasu – dawki dobiera lekarz, w zależności od stanu chorego.
