Zespół suchego oka (w skrócie ZSO), zwany także potocznie „suche oko”. Łacińskie nazwy to xerophtalmia, keratoconjunctivitis sicca, keratitis sicca, angielska – dry eye syndrome. Jest to rodzaj schorzenia, który dotyka narządu wzroku. Spowodowany jest najbardziej zbyt małym wydzielaniem łez. Drugą spośród najczęściej zgłaszanych przyczyn jest nadmierne parowanie filmu łzowego.
EPIDEMIOLOGIA ZESPOŁU SUCHEGO OKA
Szacuje się, że na świecie, spośród chorób związanych z narządem wzroku, problem ZSO dotyka od 5 do 35 procent osób.
ZESPÓŁ SUCHEGO OKA — PRZYCZYNY
Główną przyczyną zespołu suchego oka jest zbyt duża eksploatacja oczu. Zbyt długie czytanie, monotonna jazda samochodem na długich trasach, oglądanie TV, praca przy komputerze, korzystanie z tabletu czy smartfona powoduje, a co za tym idzie znacznie rzadsze mruganie, co powoduje często zmniejszenie łzawienia.
Również przebywanie w warunkach niekorzystnych ze względu na zmiany atmosferyczne oraz środowiskowe zmniejsza produkcję łez. Kiedy pomieszczenie wypełnione jest kurzem, dymem, suchym powietrzem czy oparami z substancji chemicznych, oko się męczy i wysusza. Ponadto używanie klimatyzacji przez długi czas może doprowadzić do ZSO.
Zespół suchego oka może być spowodowany przyjmowaniem przez dłuższy czas pewnego rodzaju leków. Do tej grupy należą między innymi środki antykoncepcyjne, stosowane w alergiach, nasenne, uspakajające, psychotropowe oraz izotretynoiny (w trakcie leczenia zmian trądzikowych). Także stosowanie kropli z zawartością środków konserwujących może powodować zmniejszenie łzawienia.
Niektóre schorzenia narządu wzroku mogą powodować ZSO. W zespole Sjogrena, chorobach tarczycy, onkologicznych, cukrzycy, trądziku różowawym oraz zmianach łojotokowych może nastąpić wysuszanie oka. Także przebyte zabiegi chirurgiczne (m.in. refrakcja w obrębie rogówki), które powodują blizny, mogą być przyczyną zmniejszania łzawienia oka. Blizny mogą być powodowane także nasilonymi stanami zapalnymi, oparzeniami chemicznymi oraz termicznymi (np. w trakcie pracy zawodowej lub podczas prac domowych). Ponadto dysfunkcje gruczołów Meibona (tarczkowych) związane z łojotokowym zapaleniem skóry, zakażenie nużeńcami oraz nadużywanie izotrtynoiny bywają przyczyną ZSO.
W naturalny sposób wysuszanie oka następuje w okresie menopauzy z powodu zmniejszania się poziomu hormonów (m.in. estrogenów). Także po 40 roku życia następuje stopniowy zanik gruczołu łzowego. Wskutek tego dochodzi do jego stopniowej dysfunkcji.
ZSO może być także powodowany przez noszenie soczewek kontaktowych. Szacuje się, że nawet połowa pacjentów może skarżyć się na tę dolegliwość. Około 51 % przyczyn rezygnacji z używania szkieł kontaktowych może być spowodowana przez pojawienie się zespołu suchego oka.
Do innych przyczyn zespołu suchego oka należą:
- niedobór witaminy A;
- ciąża;
- przewlekły stres.
GŁÓWNE OBJAWY – ZESPÓŁ SUCHEGO OKA
Do głównych symptomów, które pozwalają podejrzewać pojawienie się zespołu suchego oka:
- zwiększenie podatności na infekcje narządu wzroku;
- podrażnienie gałek ocznych, zaczerwienienie;
- uczucie „piasku” pod powiekami oraz zmęczenie i ich ciężkość;
- przejściowo może pojawić się widzenie przez mgłę oraz światłowstręt i swędzenie;
- objawy nocne, które powodują poranną trudność z otwarciem powiek i uczucie sklejenia.
ZESPÓŁ SUCHEGO OKA — DIAGNOSTYKA
Diagnostykę zespołu suchego oka przeprowadza lekarz okulista, do którego konieczne jest skierowanie od lekarza podstawowej opieki zdrowotnej. Głównie stosowanymi metodami są tzw. test Schirmera lub indykatory zastępcze, test jakości (stabilności) łez oraz meibografia (związane ze stanem gruczołu Meiboma).
Test Schirmera polega na przeprowadzeniu oceny produkcji łez w ciągu pięciu minut. W trakcie testu następuje umieszczenie specjalnego paseczka bibuły ze specjalną podziałką z odstępami co 5 mm. Wynik powyżej 15 mm oznacza, że oko jest dobrze nawilżone, 6-14 mm uznawane jest za normę, natomiast poniżej 5 mm oznacza, że łez jest zbyt mało. Ostatnia sytuacja oznacza prawdopodobieństwo ZSO.
Natomiast test jakości łez polega na sprawdzeniu, jak długo łza pozostaje na powierzchni oka. Do niego wykorzystuje się biomikroskop. Lekarz okulista wpuszcza do worka spojówkowego specjalnie barwionych kropli. Następnie oświetla gałkę oczną światłem o niebieskiej barwie. Prosi o jednokrotne mrugnięcie, a potem o pozostawanie bez mrugania. Mierzony jest czas, jaki upływa pomiędzy ostatnim mrugnięciem a pojawieniem się miejsc bez barwnika. Jeżeli barwnik zanika zbyt szybko — oznacza, że nawilżenie jest niedostateczne. Wynik powyżej 10 sekund to prawidłowy stan.
LECZENIE ZESPOŁU SUCHEGO OKA
Sposób leczenia zespołu suchego oka dobierany jest odpowiednio do danego schorzenia. W przypadku występowania stanu zapalnego oka stosuje się jeden z następujących środków (zależny od nasilenia): witamina A, cyklosporyna, kortykosteroidy, tetracyklina (antybiotyk), kwasy tłuszczowe omega-3, diqnafosal, lifitegrast, osocze bogatopłytkowe czy probiotyki.
Jeżeli zostanie stwierdzona dysfunkcja gruczołu Meiboma najbardziej skuteczne są lipiflow (metoda tymczasowego oczyszczania zatkanych gruczołów łzowych), masaże lub stosowanie specjalnych szczypców w celu usunięcia części wydzieliny, przykładanie ciepłych kompresów, stosowanie ćwiczeń mrugania w celu stumulacji prawidłowej pracy gruczołów łzowych czy też krople z zawartością miodu.
W przypadku infekcji nużeńcem, jako przyczyna zespołu suchego oka, stosowanie chusteczek do pielęgnacji powiek, iwermektyny, jałowych maści recepturowych z zawartością metronizadolu, zmniejsza infekcję.
W celu nawilżania narządu wzroku i przywrócenia właściwej pracy gruczołów łzowych możliwe jest stosowanie:
- kropli w postaci tzw. „sztucznych łez”;
- soczewek skleralnych (o dużej średnicy, opartych o twardówkę, wypełnione solą fizjologiczną);
- noszenie okularów przylegających do twarzy (na podobieństwo pływackich lub motocyklowych);
- stymulowanie gruczołu łzowego;
- zamykanie punktów łzowych — tymczasowe (zatyczkami rozpuszczalnymi) lub trwałe (laseroterapia); zagrożeniem jest możliwość wywołania nadmiernego łzawienia lub zapalenie woreczka łzowego.
CZY JEST MOŻLIWE PRZECIWDZIAŁANIE W CELU ZAPOBIEŻENIA WYSTĄPIENIU ZESPOŁU SUCHEGO OKA?
Profilaktyka przeciwko zespołowi suchego oka polega przede wszystkim na stosowaniu następujących działań:
- częste mruganie powiekami oraz zamykanie oczu na kilka sekund (zwłaszcza podczas długotrwałej pracy przed komputerem, czytania czy przebywania w klimatyzowanym pomieszczeniu);
- zmniejszenie temperatury w pomieszczeniu;
- stosowanie nawilżacza powietrza;
- ostrożne dozowanie klimatyzacji;
- częste używanie „sztucznych łez”, nawet co 1-2 godziny oraz maści nawilżających na noc.
