Jaskra pierwotna kąta otwartego jest najczęstszą odmianą jaskry. Polega ona na stopniowym, postępującym uszkadzaniu nerwu wzrokowego (neuropatia nerwu wzrokowego). Nerw powoli obumiera a przyczyną tego jest zbyt wysokie ciśnienie wewnątrzgałkowe. Wraz z zanikaniem nerwu wzrokowego zmniejsza się pole widzenia, prowadząc do całkowitej i nieuleczalnej ślepoty.
Jaskra to choroba przewlekła, co oznacza, że nie można jej wyleczyć. Można jedynie zahamować jej postęp i uratować chorego przed całkowitą ślepotą.
Według WHO jaskra jest główną przyczyną ślepoty na świecie. Szacuje się, że jest aż 65 mln chorych, ale do 2020 roku może być ich nawet 76 mln. W Polsce liczba pacjentów z jaskrą jest mocno niedoszacowana. Wg GUS (dane sprzed kilku lat) jest to około 400 tys. Osób. Jednak specjaliści oceniają realną liczbę pacjentów chorych na jaskrę na 700 tys. Leczą się więc zaledwie trzy – cztery osoby na dziesięć. Pozostałym grozi ślepota.
Jaskra pierwotna kąta otwartego, czyli kto może zachorować?
Sama jaskra początkowo nie daje łatwych do zauważenia objawów, dlatego bardzo ważne są regularne badania przesiewowe, zwłaszcza u osób, które mają jakiekolwiek czynniki ryzyka jej wystąpienia, czyli:
- Wiek powyżej 40 lat.
- Jaskra to choroba postępująca z wiekiem (stąd też, m.in. spodziewany wzrost zachorowań na nią związany ze starzeniem się społeczeństwa).
- Jaskra w rodzinie (u rodzeństwa, rodziców).
- Nie wiadomo dokładnie, w jaki sposób dziedziczenie wpływa na możliwość zachorowania na jaskrę, ale występowanie tej choroby w rodzinie znacząco zwiększa ryzyko, że kolejna osoba zachoruje.
- Choroby serca
Choroby układu krążenia mają wpływ na ryzyko zachorowania na jaskrę, dlatego trzeba o nich powiedzieć okuliście.
- Niskie ciśnienie.
Z reguły powodem do zmartwienia jest zbyt wysokie ciśnienie tętnicze. Jednak nie w przypadku jaskry. Tu niskie ciśnienie zwiększa ryzyko wystąpienia choroby.
- Migreny.
- Powtarzające się migreny to bardzo ważny czynnik ryzyka wystąpienia jaskry.
- Zimne dłonie i stopy.
- Zwykle nie zwraca się uwagi na chłodne stopy i dłonie. Ale warto powiedzieć o tym objawie lekarzowi podczas badania okulistycznego, bo może mieć wpływ na wystąpienie jaskry.
- Nocne spadki ciśnienia krwi.
- To trudno samemu zarejestrować, ale jeśli w diagnostyce stwierdzono taki objaw to warto o nim powiedzieć okuliście.
- Długotrwałe stosowanie sterydów.
Jaskra pierwotna kąta otwartego, czyli dlaczego tak późno?!
Z reguły początkowo jaskra nie daje żadnych objawów i to jest największy problem. Nic nie boli, nie widać też żadnych zmian zauważalnych gołym okiem, pacjenci więc nie zgłaszają się do lekarza. Wczesnym objawem może być podwyższone ciśnienie dna oka, ale jest ono nieodczuwalne. Tylko badanie okulistyczne (badanie tarczy nerwu wzrokowego i ciśnienia wewnątrzgałkowego) może wykryć wczesne objawy, stąd potrzeba regularnych kontroli u specjalisty.
Z czasem mogą pojawiać się mroczki w polu widzenia. Ubytki pola widzenia, które występują w jaskrze są, zwłaszcza na początku, trudno zauważalne i trzeba być na nie bardzo wyczulonym. Chory może np. nie trafiać w przedmioty, po które sięga albo wpadać na meble czy drzwi.
Ubytki w polu widzenia postępują w miarę rozwoju choroby. Można wyróżnić cztery stadia:
I – powiększenie plamy ślepej Mariotte’a i występowanie mroczków (najczęściej w górnej lub dolnej części pola widzenia); mroczki mogą zlewać się.
II – zaczyna się zacieśniać pole widzenia w okolicy nosowej.
III – mroczki atakują obie połówki nosa, stopniowo pojawia się wyspa widzenia centralnego i w polu skroniowym.
IV – zanik widzenia pola centralnego; pozostaje szczątkowe elementy widzenia w polu okolicy skroni.
Jaskra pierwotna kąta otwartego, czyli wyścig z czasem o jakość życia
Jaskry nie da się wyleczyć, ale można skutecznie zahamować jej rozwój. Jak wspomniano podstawowe badania to ciśnienie dna oka i kontrola tarczy nerwu wzrokowego. Okulista ocenia także m.in. pole widzenia, ostrość widzenia, kąt przesączania, przedni fragment oka.
Po diagnozie możliwe jest podjęcie leczenia. Najważniejsze w leczeniu jaskry pierwotnej kąta otwartego jest obniżenie ciśnienia wewnątrzgałkowego. Zazwyczaj wystarczy farmakoterapia, dostępne są skuteczne i sprawdzone leki. Są one bardzo skuteczne w hamowaniu rozwoju jaskry. Czasami konieczne są zabiegi chirurgiczne (np. trabekuloplastyka) mające na celu naprawę odpływu cieczy wodnistej przez kąt przesączania. Zabiegiem ostatniej szansy (gdy inne metody leczenia nie przynoszą efektów) jest trabekulotomia, polegająca na utworzeniu nowego, sztucznego odpływu dla cieczy wodnistej. Dzięki temu zabiegowi ciśnienie zostaje obniżone a tym samym choroba wyhamowana.
Żeby leczenie miało szanse powodzenia chory musi być bardzo systematyczny i przestrzegać zaleceń lekarskich i przewlekle (stale) przyjmować we właściwy sposób leki. Tylko ścisłe stosowanie się do zaleceń gwarantuje daje szansę na zatrzymanie (lub maksymalne spowolnienie) postępowania obumierania nerwu wzrokowego a tym samym zachowania jak największego pola widzenia.
