Męty ciała szklistego to postrzegane przed oczyma pływające „robaczki” lub „duszki”. Zauważalne są przez pacjenta w trakcie wykonywania ruchów gałki ocznej. Męty widoczne są jako pływające, mętne fragmenty tajemniczej materii, czasami mylnie uznawane przez pacjenta za pasożyty obecne w oku.
Na ogół powstają w trakcie fizjologicznych procesów związanych ze starzeniem bądź rozpadem skupisk kolagenowych włókien. Dolegliwości mogą powstawać wraz z wiekiem, ale można się też z nimi urodzić. Męty mają często postacie robaczków, muszek, niteczek, kropek itp. Najczęściej widzimy je w trakcie spoglądania na jasne tło z przymrużonymi oczyma.
Męty w ciele szklistym – przyczyny powstawania
Ciało szkliste jest strukturą w kształcie spłaszczonej kuli i jest utworzone z przezroczystej, galaretowatej substancji. W 98% ciało szkliste utworzone jest z wody. Całkowicie wypełnia komorę ciała szklistego, która od przodu ograniczona jest przez soczewkę i ciałko rzęskowe, a z pozostałych stron przez siatkówkę. W czasie trwania rozwoju płodowego powstają kolejno:
- ciałko szkliste pierwszorzędowe (pierwotne)
- ciałko szkliste drugorzędowe (wtórne)
- ciałko rzęskowe trzeciorzędowe
W rozwijającym się ciele szklistym występują naczynia krwionośne ciała szklistego, komórki mezenchymalne, makrofagi, hyalocyty, włókna kolagenowe. Faktem jest, że w trakcie rozwoju płodowego zachodzą w ciele szklistym liczne procesy. W trakcie zamykania szczeliny płodowej w okół ciała szklistego pierwszorzędowego stopniowo narasta ciałko szkliste drugorzędowe.
Obniża się wówczas zawartość białka, a hyalocyty poczynają wytwarzać włókna kolagenowe. To za ich sprawą dochodzi do rozrostu ciała szklistego. Ciało szkliste trzeciorzędowe tworzone jest głównie przez kolagenowe włókna, ostatecznie powstaje z nich dorosła forma ciała szklistego. Ciało szkliste pierwotne ulega wówczas atrofii (zanikowi), choć niekiedy pozostają po nim fragmenty nieregularnie ułożonych włókien kolagenowych, co później uwidacznia się w postaci widzialnych przez nas mętów.
Na każdym etapie rozwoju ciała szklistego uczestniczą kolagenowe włókna. Jak powszechnie wiadomo, mają one tendencje do rozpadania się wraz z wiekiem, co jest niezwykle wyraźne na skórze. To z ich powodu powstają zmarszczki – skóra pozbawiona kolagenowych włókien, jest niejędrna, nieelastyczna. Nie ma zatem nic dziwnego w tym, że rozpadowi w niewielkim stopniu ulega również ciało szkliste, które w dużym stopniu jest z nich złożone.
Męty ciała szklistego – mechanizm powstawania mętów
Kolagen i kwas hialuronowy stanowią ok. 1-2% całkowitej objętości ciała szklistego. Włókna kolagenowe połączone są z kwasem hialuronowym przy pomocy glikoaminoglikanów (GAG). Złożone są one z siarczanu chondroityny i siarczanu heparyny. W ciele szklistym obecne są w ilościach śladowych. W dorosłej postaci ciała szklistego spotyka się niewiele aktywnie pracujących komórek.
Są to przede wszystkim hyalocyty obecne w okolicy kory ciała szklistego. Faktem jest, że obecne w ciele szklistym hyalocyty mają bardzo słabo rozwinięty aparat lizosomalny. Jest to struktura odpowiedzialna za usuwanie nieprawidłowo wytworzonych, uszkodzonych czy niepotrzebnych struktur. Jeśli zawodzi układ trawienny komórki, oczywiste staje się, że zbędne metabolity będą w niej lub poza nią akumulowane. W tym wypadku, nieprawidłowe białka odkładają się poza komórką, a ponieważ nie mogą zostać usunięte w żaden sposób, „wiszą” sobie obojętnie, nikomu nie przeszkadzając.
Z biegiem czasu mogą jednak, powodować trudności w widzeniu. Oczywiście, istnieje w oku system mający na celu usuwanie zbędnych produktów, ale jest on bardzo słabo rozwinięty. Wraz z wiekiem gęstość ciała szklistemu ulega w znaczny sposób zmniejszeniu. Jest to tzw. „synereza”. Na dodatek, wraz z wiekiem zostaje zaburzony system wymiany substancji pomiędzy kwasem hialuronowym, a pozostałymi elementami ciała szklistego. To dlatego, wraz z wiekiem wzrasta prawdopodobieństwo powstawania mętów.
Męty ciała szklistego – inne możliwe przyczyny powstawania mętów
- infekcje
- odkładanie tzw. „ciał gwiaździstych” i złogów cholesterolu
- zwyrodnienie ciała szklistego – występuje na skutek odseparowania płynów od stałych składników ciała szklistego. Tworzą się wówczas frakcje.
- krwotoki ciała szklistego – zdarzają się niezwykle rzadko
- zaburzenia krzepliwości krwi (trombocytopenia)
- retinopatia nadciśnieniowa
- powikłania po przebytych operacjach wewnątrzgałkowych
- wrodzone anomalie ciała szklistego
- odwarstwienie siatkówki
Męty ciała szklistego – leczenie
Nie istnieje żadna konkretna metoda leczenia mętów w oku. Faktem jest, że nie da się ich usunąć. Jeśli jednak jest ich dość dużo i utrudniają pacjentowi widzenie, stosuje się witrektomię, czyli chirurgiczne usunięcie ciała szklistego i zastąpienie go sztuczną substancją. Współcześnie odradza się pacjentom wykonywanie zabiegu, ponieważ niesie ze sobą ciężkie ryzyko powikłań.
Jednym z nich jest możliwość odwarstwienia siatkówki, jaskry, zaćmy. Stosuje się też terapię laserową, której celem jest spowodowanie odparowania patologicznej zmiany. Można też stosować jodek potasu w postaci kropli, który w pewnym stopniu umożliwi pozbycie się mętów. Terapia ta nie zawsze jest jednak, skuteczna.
