Soczewki okularowe – rodzaje i zasady prawidłowego dobierania

Soczewki okularowe są to rodzaje najprostszego z urządzeń optycznych. Składa się z jednego lub kilku bloków przezroczystego materiału (np. szkło, tworzywo sztuczne) złączonych trwale ze sobą. Soczewkę okularową charakteryzuje ograniczenie dwoma powierzchniami. Jedna lub obie (w zależności od rodzaju) jest zakrzywiona. Stanowi wycinek sfery (czyli kuli), powierzchni walcowej lub powstałej w wyniku obrotu krzywej stożkowej (parabola, hiperbola lub elipsa).

Głównymi typami soczewek okularowych są sferyczne (każda powierzchnia wypukła, wklęsła lub płaska — od tego zależy nazwa, np. dwuwklęsła, płasko-wklęsła, stosowane do księgowania wady wzroku jak krótkowzroczność i dalekowzroczność) lub cylindryczne (stosowane w okresie do czytania lub innych wad).

HISTORIA SOCZEWEK OKULAROWYCH

Prawdopodobnie ułatwienie podobne do postaci soczewek okularowych jako środka poprawiającego widzenia stosowano już w starożytności. Źródła historyczne podają, że np. rzymski cesarz Neron używał mocno szlifowanego szmaragdu, aby móc oglądać walki gladiatorów na arenie. W X wieku Arabowie stosowali przyrządów okularowych, a Chińczycy wyostrzali wzrok dzięki kryształom odpowiednio wyszlifowanym.

Do Europy pierwsze soczewki okularowe dotarły w XIV wieku. Były jednak bardzo niedokładne. Dopiero w XVI wieku pojawiły się jednosoczewkowe wynalezione przez Jana Keplera, okulary. Dzięki Beniaminowi Franklinowi zostały udoskonalone, wprowadzono dwuogniskowe soczewki okularowe. W roku 1752 wyprodukowano pierwsze soczewki okularowe przeciwsłoneczne. Zostały udoskonalone i unowocześnione formy zapożyczone od Eskimosów, którzy dzięki wydrążonym kościom i drewnu przysłaniali oczy, chroniąc je przed ślepotą śnieżną.

Soczewki kontaktowe podobne do takich, jakich używamy dziś, pojawiły się w latach dwudziestych XX wieku. Pojawiły się różne rodzaje — monokle, binokle. Wprowadzono pierwsze soczewki plastikowe, zastępując szklane. W roku 1959 wyprodukowano pierwsze soczewki progresywne, umożliwiające korygowanie kilku wad wzroku. Obecnie coraz bardziej odchodzi się od szkieł na rzecz soczewek okularowych wykonanych z tworzyw sztucznych. Nowoczesną formą są tzw. soczewki wysokoindeksowe. Cechują się znacznie mniejszą lekkością i cienką powierzchnią w porównaniu do tradycyjnych szkieł. Jednocześnie ich moc jest identyczna. Są natomiast zdecydowanie bardziej wytrzymałe na czynniki zewnętrzne i ewentualne uszkodzenia mechaniczne.

JAKIE SĄ RODZAJE SOCZEWEK OKULAROWYCH?

Istnieje wiele rodzajów podziału soczewek okularowych. Ich zastosowanie zależy od tego, jaka jest ich charakterystyka. Można wyróżnić następujące klasyfikacje:

• według materiału wykonania;
• według budowy;
• według powłok i filtrów.

Soczewki okularowe — wg materiału

• mineralne (szklane) – ze szkła, niezwykle twarde, odporne na zarysowania powierzchni; dość ciężkie i mniej bezpieczne w porównaniu do soczewek organicznych o podobnych parametrach; polecane do opraw zamkniętych;
• organiczne (plastikowe) – z tworzyw sztucznych, bardzo lekkie, odporne na mechaniczne uszkodzenia, a także bardzo dobrą ochronę przed promieniowaniem UV, to doskonała alternatywa dla szkieł mineralnych; dodatkowo pokrycie powłoką utwardzającą chroni przed zarysowaniem powierzchni; idealne do dowolnego rodzaju opraw;
• z „indeksem” – szczególnie sprawdzają się w przypadku zaawansowanych wad wzroku; posiadają wysoki współczynnik załamania światła, co powoduje osiągnięcie redukcji wagi, jak również grubości, dzięki czemu okulary lepiej wyglądają;
• poliwęglanowe – rodzaj soczewek organicznych, najbardziej odporny na uszkodzenia mechaniczne, najlżejszy z optycznych materiałów; totalna ochrona przed promieniowaniem UV, powłoka utwardzana chroniąca przed porysowaniem; idealne do opraw montowanych na żyłkę oraz tzw. patentów (wiercone);
• Trivex – rodzaj soczewek organicznych, o bardzo dużej wytrzymałości, odporności na uszkodzenia mechaniczne, a także działanie rozmaitych substancji chemicznych; do tzw. patentów (wiercone).

Soczewki okularowe — wg budowy

• jednoogniskowe – soczewki przeznaczone do leczenia krótkowzroczności; korekta soczewkami rozpraszającymi (tzw. „minusy”), w przypadku nadwzroczności skupiającymi (tzw. „plusy”); przeznaczone wyłącznie do jednego rodzaju wady wzroku;
• dwuogniskowe – złożone z dwóch segmentów o różnych mocach: górna powierzchnia koryguje wadę krótko- a dolna dalekowzroczności; właściwe dla osób posiadających dwie wady jednocześnie;
• progresywne — podobnie jak soczewki dwuogniskowe są przeznaczone do korekty wady krótko- i dalekowzroczności, a także odległości pośrednich; niezwykle estetyczne, bez widocznych podziałów na segmenty do różnych odległości; wygląd podobny do soczewek jednoogniskowych;

Soczewki okularowe — wg powłok i filtrów

• z powłoką antyrefleksyjną – powodują likwidację odblasków światła od powierzchni przy jednoczesnym zwiększeniu przepuszczalności, co zmniejsza męczliwość narządu wzroku oraz docieraniu do oka większej ilości światła użytecznego; wskazane dla kierowców i osób pracujących przed ekranem komputera;
• z filtrem polaryzacyjnym – sprawiają, że likwidowane są odblaski światła od powierzchni płaskich (np. droga, woda, śnieg), co zwiększa docieranie do oka większej ilości światła użytecznego; sugerowane kierowcom do jazdy w ciągu dnia, wędkarzy oraz narciarzy;
• fotochromowe – dedykowane osobom nadwrażliwym na światło słoneczne, działają bardzo szybko, powodując zmianę stopnia zabarwienia w zależności od intensywności; podobne działanie jak okulary przeciwsłoneczne; możliwy wybór koloru szarego lub brązowego;
• z filtrem UV – powodują blokadę docierania szkodliwego promieniowania ultrafioletowego; zmniejszają zagrożenie chorobą polegającą na zmętnieniu soczewki (tzw. zaćma fotochemiczna);
• barwione – powodują ochronę oczu w przypadku zwiększonego promieniowania słonecznego (zarówno widzialnego, jak i ultrafioletowego), jak również polepszają wygląd; eliminacja efektu olśnienia oraz łzawienia oczu.

SOCZEWKI OKULAROWE — ZASADY PRAWIDŁOWEGO DOBIERANIA

Dobór odpowiednich soczewek okularowych dostosowanych do wady wzroku powinien dokonać specjalista. Lekarz okulista podczas badania optometrycznego określa występującą wadę wzroku oraz sugeruje właściwy rodzaj korekty. Wskazując rodzaj oraz moc soczewek kieruje do optyka, który pomoże dobrać właściwy rodzaj soczewek oraz oprawek okularowych do ich noszenia.

Należy unikać samodzielnego doboru soczewek okularowych, ponieważ niewłaściwe dobranie może być przyczyną pogorszenia wady wzroku.