Ostry atak jaskry jest stanem zagrażającym zdrowiu. Jeśli interwencja (w szpitalu) nie zostanie podjęta odpowiednio szybko to choroba grozi całkowitą utratą wzroku – to jest podstawowa, alarmująca informacja, która nakazuje traktować go bardzo poważnie. Co bardzo ważne – ostry atak jaskry może dotyczyć także takich pacjentów, u których nie została wcześniej zdiagnozowana jaskra.
Jak to się dzieje?
Jaskra związana jest z ciśnieniem wewnątrzgałkowym. Żeby zrozumieć tę chorobę trzeba wiedzieć, że w oku znajduje się przeźroczysta ciecz wodnista. Wytwarzana jest w tylnej komorze oka i przez źrenicę przedostaje się do przedniej komory oka. Jej nadmiar jest odprowadzany specjalnym kanałem (tzw. kanał Schlemma) do żył rzęskowych i spojówkowych.
Dzięki cieczy wodnistej rogówka i soczewka są odżywiane a szkodliwe produkcji przemiany materii są odprowadzane. Gdy odpływ cieczy wodnistej zostaje zablokowany (na skutek całkowitego zamknięcia kąta przesączania) dochodzi do wzrostu ciśnienia wewnątrzgałkowego. Wzrost ciśnienia w oku uszkadza nerw wzrokowy, odpowiedzialny za widzenie. Zmiany mogą być nieodwracalne i prowadzić do całkowitej ślepoty.
Ostry atak jaskry – objawy
Ostrego ataku jaskry nie można zignorować, ponieważ jednym z głównych objawów jest bardzo silny ból. Najczęściej zlokalizowany w jednym oku, promieniuje do czoła, szczęki lub skroni. Dolegliwości bólowe mogą być tak silne, że potrafią wywołać wymioty. Drugi charakterystyczny objaw to zaburzenia widzenia – osłabia się ostrość wzroku, widzi się jak za mgłą a wokół źródeł światła pojawiają się charakterystyczne tęczowe koła. Do tego oko jest bardzo zaczerwienione i łzawi a źrenica jest znacznie rozszerzona. Pojawia się światłowstręt.
W trakcie ostrego ataku jaskry można też wyczuć, że gałka oczna jest bardzo twarda w dotyku (przypomina kamień) – to efekt zwiększonego ciśnienia w oku.
Wystąpienie tych objawów powinno skłonić do natychmiastowego udania się do szpitala (najlepiej na ostry dyżur okulistyczny). Każda godzina zwłoki powoduje uszkodzenia nerwu wzrokowego, które są nieodwracalne.
Ostry atak jaskry – przyczyny
Najczęściej ostry atak jaskry może pojawić się u osób, które mają wadę oka powodującą zwężanie się kąta przesączania, co powoduje wzrost ciśnienia ocznego. Taki sam efekt może dać zgrubienie i wysunięcie soczewki albo cienka i mało elastyczna tęczówka (mięśnie tęczówki kontrolują rozszerzanie się i zwężanie źrenicy). Takie osoby mogą są narażone na ostry atak jaskry gdy:
- oglądają telewizję w ciemnym pomieszczeniu lub film w kinie (wywołuje to rozszerzenie źrenic, co może być przyczyną wzrostu ciśnienia wewnątrzgałkowego),
- są zestresowane lub mocno podekscytowane,
- przyjmują krople do oczu rozszerzające źrenice,
- przyjmują leki na nudności, depresję lub schizofrenię,
- leczą się na astmę, alergię lub wrzody żołądka,
- są znieczulane.
Czynnikiem ryzyka wystąpienia ostrego ataku jaskry jest też wiek (powyżej czterdziestego r.ż., choć najczęściej chorują osoby pomiędzy sześćdziesiątym a siedemdziesiątym r.ż) i płeć – kobiet dotyka to częściej. Choruje jedna osoba na tysiąc po czterdziestym roku życia. Ryzyko jest większe, jeśli w rodzinie (rodzice, dziadkowie, rodzeństwo) występowała już ta choroba.
Ostry atak jaskry – postępowanie
Konieczna jest natychmiastowa hospitalizacja, ponieważ leczenie ostrego ataku jaskry odbywa się tylko w warunkach ambulatoryjnych. Zanim jednak chory dotrze do szpitala powinien:
- być w pozycji pionowej,
- nie zasłaniać oka (zasłonięcie oka rozszerza źrenice a to wywołuje atak).
W szpitalu w pierwszej kolejności podaje się krople na obniżenie ciśnienia, leki zwężające źrenicę i leki zmniejszające wydzielanie cieczy wodnistej. Jest to jednak działanie wstępne, mające na celu opanowanie ataku. Po nim następuje leczenie właściwe, czyli irydotomia. Jest to zabieg wykonywany przy pomocy lasera i polega na wykonaniu otworu w tęczówce. Dzięki temu otworowi zapewniony zostaje przepływ cieczy wodnistej między komorami i ciśnienie wraca do normy. Irydotomię powinno się wykonać także w drugim oku.
Po zabiegu oczy zwykle wracają do formy a prawidłowo wykonana irydotomia zapobiega nawrotom ostrego ataku jaskry. Ale tak jest tylko pod warunkiem, że leczenie zostało podjęte bardzo szybko. Jeśli wysokie ciśnienie wewnątrzgałkowe zdołało już uszkodzić nerw wzrokowy i naczynia krwionośne to, niestety, dochodzi do trwałego pogorszenia widzenia (w najgorszym przypadku także do ślepoty).
Dlatego bardzo ważne jest, żeby zdawać sobie sprawę z powagi sytuacji i nie ignorować objawów z nadzieją, że „samo przejdzie”. Czasami pacjenci mylą objawy ostrego ataku jaskry np. z migreną (promieniujący ból głowy) albo z objawami zatrucia pokarmowego (wymioty i ból głowy). Samodzielnie można upewnić się naciskając na gałę oczną – pod palcami można łatwo wyczuć jej znaczną twardość. W przypadku wystąpienia i wyleczenia ostrego ataku jaskry ważne jest, żeby w przyszłości unikać leków zwiększających ryzyko ponownego jego wystąpienia a także sytuacji, które mogą ten atak spowodować.
