Zespół eksfoliacji XFS (złuszczenia) nazywamy chorobę oczu, podczas której dochodzi do rozwoju jaskry otwartego kąta za przyczyną podwyższenia ciśnienia wewnątrz gałkowego. Dochodzi do niej głównie u kobiet po czterdziestym roku życia, pogłębia się z wiekiem, jednak kolor skóry również nie pozostaje bez znaczenia.
Dotyka głównie osób o białej skórze, a innymi uwarunkowaniami są te jeszcze nieznane na podłożu genetycznym. Jaskra jest to jedna z najcięższych chorób oczu, która bez doskonale dobranego procesu leczenia może doprowadzić do utraty wzroku. Jest pokłosiem występującego dużo wcześniej tak zwanego zespołu eksfoliacji, czyli złuszczenia.
Schorzenie macierzy zewnątrzkomórkowej oka prowadzi do wytwarzania i odkładania się nieprawidłowego włóknistego materiału w oku. Obecnie zespół złuszczenia wiążemy najczęściej z jaskrą otwartego kąta. W procesie badań nad etiologią i powiązaniami z innymi chorobami, znajduje się coraz więcej dowodów na powiązanie zespołu eksfoliacji z zaćmą, oraz z RVO (retinal vein occlusion), inaczej niedrożnością naczynia (lub naczyń) żylnych w siatkówce oka, która spowodowana jest zakrzepem. Oczny zespół niedokrwienny również wiązany jest przez badaczy właśnie z zespołem eksfoliacji. Złuszczająca jaskra na o wiele gorsze rokowania i znacznie cięższy przebieg kliniczny, niż jaskra pierwotna otwartego kąta.
Badania statystyczne wykazują powiązanie wystąpienia zespołu eksfoliacji ze zwyrodnieniem plamki żółtej. W toku badań nad tą chorobą stwierdzono również, że można dowieść związek XFS z zakrzepicą żyły środkowej siatkówki. W związku z tym, że badania nad tym schorzeniem trwają stosunkowo od niedawna, nie wiadomo czy zespół złuszczania jest przyczyną, czy pokłosiem innych chorób. Uwarunkowania genetyczne są również jeszcze jedynie spekulacją.
Zespół eksfoliacji XFS – objawy i diagnoza
Brodawkowata erozja obwódki wewnątrz oka jest wczesnym objawem XFS. W przebiegu choroby następuje odkładanie się patologicznego, włókienkowego materiału, co doprowadza do zatkania kąta przesączania tak zwanej cieczy wodnistej, której zadaniem jest zaopatrzenie oka w składniki odżywcze. W następstwie tego zjawiska tęczówka zaczyna się przesuwać pozostawiając za sobą niewielkie szczeliny.
Gromadząca się w oku ciągle wydzielina dociera do soczewki i kąta przesączenia oka, którego odpływ jest zatkany przez wspomniany wcześniej patologiczny materiał. Nagromadzenie się cieczy wodnistej doprowadza do zjawiska podwyższenia ciśnienia w oku, a konsekwencją tego jest nieodwracalne zniszczenie włókien nerwowych siatkówki oraz odżywiających je naczyń krwionośnych i w rezultacie zaniku nerwu wzrokowego. Cały ten proces objawia się bólem chorobowo zajętego oka, obniżeniem ostrości widzenia, a w rezultacie utratą wzroku.
W związku z tym, iż zbierający się w wyniku złuszczania patologiczny materiał najbardziej widoczny jest na granicy źrenicy oka, rozpoznanie choroby wprowadza się w życie za pomocą badania lampą szczelinową. Badanie to pozwala również dostrzec zmiany w strukturach oczodołu, w spojówce oraz przednim segmencie oka.
Zespół eksfoliacji XFS – leczenie
Leczenie zespołu eksfoliacji głównie polega na farmakologicznym obniżaniu ciśnienia śródgałkowego. W przypadku, gdy jaskry otwartego kąta nie można opanować przy pomocy leczenia farmakologicznego, bardziej inwazyjną alternatywą jest trabekuloplastyka laserem argonowym. Dzięki wytworzeniu delikatnych ognisk laserowych w obrębie beleczkowania, w trakcie zabiegu dochodzi do obniżenia ciśnienia wewnątrzgałkowego, na skutek poszerzenia się odpływu cieczy wodnistej z oka.
Zabieg wykonywany jest w warunkach ambulatoryjnych i nie wymaga przyjęcia pacjenta do szpitala. Po zabiegu pacjent ma zalecane używanie specjalnie dobranych kropli do oczu i leków doustnych niejako utrzymujących efekt zabiegu. Leczenie operacyjne również jest sposobem leczenia skutków zespołu eksfoliacji, jednak w dobie zaawansowanej techniki odchodzi się od tej formy leczenia.
Podsumowanie
Zespół eksfoliacji jest chorobą, której etiologię i powiązania z innymi chorobami bada się stosunkowo od niedawna. Wiele wyników badań dotyczących uwarunkowań zapadania na tę chorobę potwierdzonych jest w oparciu o dane statystyczne. Wiele powiązań przyczynowo-skutkowych jest jeszcze niestety hipotezą opartą na spekulacjach i domysłach. Nie stwierdzono jeszcze, czy zespół eksfoliacji XFS (złuszczenia) jest przyczyną, czy skutkiem chorób, których powiązanie z nią jest udowodnione naukowo.
Przypuszcza się, iż w procesie chorobowym istotną rolę odgrywają również wolne rodniki i uszkodzenia wynikające ze stresu oksydacyjnego (stres tlenowy, obciążenie tlenowe – to stan zakłóconej równowagi między (stres tlenowy, obciążenie tlenowe – to stan zakłóconej równowagi między wolnymi rodnikami a antyoksydantami). W 2007 roku naukowcy wyodrębnili gen – LOXL1, będący ich zdaniem w silnym powiązaniu z zespołem eksfoliacji, jednak nie wiadomo, czy przyczynia się do powstania choroby samodzielnie.
Najczęstszym pokłosiem zespołu złuszczenia jest jaskra, którą leczy się farmakologicznie, operacyjnie lub zabiegiem laserowym w warunkach ambulatoryjnych. Ścisła kontrola ciśnienia śródgałkowego jest przy wystąpieniu tej choroby nieodzowna.
