Zapalenie zatok przynosowych jest dolegliwością, z którą zgłasza się wiele osób do laryngologa. Nos i zatoki przynosowe spełniają wiele funkcji: zapewniają oddychanie, ogrzewają i nawilżają wdychane powietrze, oczyszczają je z kurzu, dają możliwość podziwiania aromatu kwiatów i świeżego chleba. Zapalenie zatok przynosowych jest częstym powikłaniem po przeziębieniu.
Co to jest zapalenie zatok przynosowych?
Zapalenie zatok to stan zapalny lub infekcja jednego lub obu zatok przynosowych, co prowadzi do zablokowania systemów wypływu z jam nosowych. Zatoki przynosowe są jamą powietrzną, umiejscowioną w kościach czaszki twarzy. Zatoki są pokryte błonami śluzowymi, które stale wytwarzają śluz. Zadaniem tego śluzu jest przeciwdziałanie różnym infekcjom zakaźnym.
Istnieją cztery pary zatok przynosowych:
- Zatoki szczękowe – umieszczone pod oczodołami po obu stronach. Zapalenie tych zatok prowadzi do bólu pod oczodołami, promieniując w okolice czoła.
- Zatoki czołowe – umieszczone nad oczodołami. Zapalenie tych zatok powoduje silny ból głowy w czole, oczach i w okolicy łuków brwiowych.
- Zatoki sitowe – znajdują się pośrodku twarzy, za nosem. Zapalenie tych zatok powoduje ból w centrum twarzy.
- Zatoki klinowe – zatoki znajdują się za zatokami sitowatymi wewnątrz czaszki. Zapalenie tych zatok powoduje ból w tylnej części głowy lub ból głowy umiejscowiony w górnej części głowy.
Istnieją dwa rodzaje zapalenia zatok:
- Ostre zapalenie zatok – gdy przepływ jest zablokowany z powodu tworzenia się ropy po wychłodzeniu organizmu i pojawia się ból.
- Przewlekłe zapalenie zatok, które zwykle występuje w wyniku powtarzających się nawracających stanów zapalnych lub gdy ropa jest stale obecna w zatokach.
Przyczyny zachorowania na zapalenie zatok przynosowych
Zapalenie zatok przynosowych dzieli się na wirusowe i bakteryne, ropne i nieżytowe. Najczęściej wirusowe odpowiada postaci nieżytowej, a bakteryjne ropnej (paciorkowce, gronkowce, pneumokoki). Szkodliwe czynniki środowiskowe, obniżenie odporności, stres, zmęczenie, monotonna i skąpa dieta a także poszczególne cechy organizmu są powszechnymi czynnikami wywołującymi zapalenie zatok przynosowych.
Najczęściej występujące przyczyny choroby to:
- Stany zapalne wywołane zatkaniem kanałów nosowych. 5% stanów zapalnych górnych dróg oddechowych np. przeziębienie powoduje powikłania w postaci zapalenia zatok.
- Wirusowa infekcja jamy nosowej lub gardła powoduje proces zapalny błony śluzowej, który objawia się ogromną ilością wydzieliny, blokując otwory wylotowe. Wydzieliny, które nie wychodzą z zatok, zmieniają się w ropę.
- Palenie tytoniu, zanieczyszczenie powietrza, wilgotność i wysoka zawartość pyłu w powietrzu stwarzają warunki do rozwoju zapalenia zatok.
- Zablokowanie otworów odpływowych wskutek wydzielin do jamy nosowej, na przykład, polipów (okrągły wzrost, który zawiera naturalną błonę śluzową, rośnie z czasem i blokuje otwory odpływowe). Alergie mogą również wpływać na stany zapalne błon śluzowych i stymulować wzrost polipów.
- Narośle w tkankach jam nosowych. Najczęściej występuje łagodny guz brodawczak, który blokuje otwory wylotowe do jamy nosowej, a czasami prowadzi do krwawienia z nosa. W takich przypadkach konieczna jest operacja.
Objawy zapalenia zatok przynosowych
Na początku choroby wydzielina z nosa jest wodnista, a następnie śluzowa. A z dodatkiem infekcji bakteryjnej staje się ropna, zawiera dużą liczbę białych krwinek. Naczynia krwionośne są rozszerzone. Naczynia włosowate są zbyt przepuszczalne, a błona śluzowa jest obrzękła.
Przy zapaleniu zatok przynosowych występuje:
- Osłabienie
- Ból głowy, ucisk w oczodołach
- Utrata węchu
- Złe samopoczucie
- Podwyższona temperatura ciała
- Przekrwienie błony śluzowej nosa
- W ogólnym badaniu krwi występują zmiany zapalne.
Wszystkie formy są nieodłączne:
- Niedrożność oddychania przez nos. Może być trwała lub okresowa, jedno lub dwustronna, może wystąpić z powodu niedrożności obrzęku otworów nosowych.
- Wypływ wydzieliny z nosa. Jest trwały lub tymczasowy, z dwóch lub jednego otworu. Z powodu obrzęku błony śluzowej jamy nosowej lub wydzieliny z przetoki mogą być nieobecne.
- W ciężkim zapaleniu zatok możliwe jest obrzmienie tkanek miękkich twarzy w obrębie zatok czołowych. W niektórych przypadkach występuje zapalenie okostnej.
Diagnostyka w kierunki zapalenia zatok przynosowych
Kiedy chory skarży się na katar, zatkany nos, ból w oku, lekarz po pierwsze, analizuje sytuację na podstawie jego słów: czy to pierwszy atak, jakie są objawy i dolegliwości.
Leczeniem zatok zajmuje się laryngolog, który wykonuje takie badania jak:
- Badanie specjalnym lustrem: aparatem do poszerzenia otworów nosowych, który pozwala na sprawdzenie całej jego części przedniej.
- Badanie endoskopowe za pomocą teleskopu w znieczuleniu miejscowym. Jest to dokładniejszy test, dzięki któremu można zbadać całą strukturę nosa do jego tylnego otworu w czaszce.
- RTG, kiedy oba powyższe badania nie dają jednoznacznego wyniku, przyjmuje się zwykłe zdjęcie rentgenowskie, przedstawiające ogólny obraz ostrych procesów zapalnych.
- Rezonans magnetyczny zasadniczo nie jest stosowany do obrazowania zatok, ponieważ drogi oddechowe są trudne do uwidocznienia w obrazowaniu MRI. Jednak tę metodę badania stosuje się w przypadkach, w których stwierdzono wzrost w zatokach, których rozprzestrzenianie może dotrzeć do obszaru mózgu.
Leczenie zapalenia zatok przynosowych
Leczenie zapalenia zatok przynosowych ma na celu wyeliminowanie źródła infekcji, zjawisk procesu zapalnego i usunięcie wydzieliny. Ponadto konieczne jest przywrócenie funkcji wentylacji i drenażu. Jest to ważne z punktu widzenia zapobiegania nawrotowi choroby. W przypadku nieżytu nosa i zatok przynosowych zaleca się miejscowe leczenie przeciwbakteryjne i przeciwzapalne. Konieczne jest przeprowadzenie tak zwanej terapii oczyszczającej kanały nosowe i zatoki, czyli płukanie nosa za pomocą płynów, przemywanie nosowe, przebicie zatoki szczękowej.
W przypadku ropnego zapalenia zatok, leki przeciwbakteryjne są przepisywane jednocześnie z lekami przeciwzapalnymi. W przypadku trudności w usunięciu wycieku śluzowo-ropnego z zatoki szczękowej, wykonywane jest nakłucie. Czasem przeprowadza się to kilka razy.
Schemat leczenia zatok przynosowych:
- Preparaty uwalniające kanały nosowe i zatokowe są dobrze znanymi lekami, wytwarzanymi w postaci aerozolu do nosa. Z reguły jest to zlecane przez okres, co najmniej dwóch do trzech tygodni, a nawet dłużej.
- Antybiotyk do leczenia infekcji, która powstała w zatokach.
- Pukanie zatokowe stosuje się w przypadkach, gdy antybiotyk nie pomaga.
