Zatoki są to elementy, które zlokalizowane są w wewnętrznych strukturach twarzoczaszki, które są połączone w sposób bezpośredni jamą nosową. Wymienia się cztery rodzaje zatok, jednakże budowa każdej zatoki jest podobna.
Zatoki stanowią uwypukloną części błony śluzowej. Wypełnione są głównie przez powietrze, a także niewielką ilość wydzieliny. Błona śluzowa wyścielająca zatoki ma barwę różową. W jej obszarze wymienia się cztery typy komórek, a więc komórki podporowe urzęsione, komórki podporowe niezawierające rzęsek, komórki postawne, a także komórki kubkowe.
Pierwsze mechanizmy, które dotyczą powstawania zatok zachodzą już w pierwszych fazach życia w okresie płodowym. Procesy te jednak przebiegają dość długo.
U człowieka wymienić można cztery rodzaje zatok, a mianowicie zatoki szczękowe, zatoki czołowe, zatoki sitowe, zatoki klinowe. Zasadniczymi funkcjami zatok mogą być następujące działania: nawilżanie oraz ogrzewanie powietrza dostającego się do organizmu człowieka przez nos, uczestnictwo w odbiorze bodźców pochodzących z zewnątrz, ochrona struktur przed różnymi urazami, ograniczenie masy twarzoczaszki, uczestnictwo w mechanizmach termoizolacji elementów czaszki, udział w tworzeniu jak i odbiorze mowy innych osób.
Zatoki – zapalenie zatok
Najbardziej rozpowszechnioną chorobą zatok jest ich stan zapalny. Zapalenie pojawia się na skutek zakażeń o charakterze wirusowym, grzybiczym bądź bakteryjnym albo alergią. Do określonej sytuacji prowadzić mogą ponadto zaburzenia hormonalne a także skutki uboczne po przyjęciu różnych preparatów. Wymienia się dwa rodzaje zapalenia zatok, a mianowicie ostre zapalenie zatok oraz przewlekłe zapalenie zatok. Zasadnicze symptomy świadczące o zapaleniu zatok to: bóle w obszarze głowy (w różnych lokalizacjach, w zależności od tego które zatoki objęte zostały stanem chorobowym), nieprawidłowości w zakresie drożności nosa, nadwrażliwość twarzy na ucisk albo dotyk.
Przy zapaleniu zatok może także wystąpić podwyższony stan gorączkowy, nieprawidłowości węchu, pojawienie się dolegliwości bólowych po przyjęciu określonej pozycji ciała, a także spływanie treści wydzielniczej po tylnej ścianie gardła.
Zatoki – inne schorzenia
Mogą pojawić się także inne choroby związane z zatokami. Są to na przykład polipy zatok przynosowych. Określone schorzenie występuje wówczas, gdy rozrostowi ulega błona śluzowa, która wyściela zatoki. Polipy kształtują się w rezultacie zapalenia zatok, ale także przez chorobo alergiczne, astmę bądź mukowiscydozę.
Wymienić tutaj należy również torbiele zatok. Powstają one w wyniku zalegania w ich środku gęstej treści wydzielinowej. Podkreślić trzeba również fakt, że przez dłuższy czas mogą one przebiegać w pełni bez objawów. Jednakże, po upływie określonego czasu mogą powstać tutaj symptomy adekwatne do objawów zapalenia zatok.
Warto tutaj także wspomnieć o nowotworach. Podkreślić należy jednak, że pojawiają się one stosunkowo rzadko. Nowotwory związane z zatokami kształtują się najczęściej u osób pomiędzy 40 a 70 rokiem życia.
Zatoki – diagnostyka
Przy podejrzewaniu chorób zatok przeprowadzane jest badanie laryngologiczne. Ważna jest w tej sytuacji rinoskopia, która polega na wziernikowaniu jamy nosowej.
W sytuacji obecności symptomów wskazujących na obecność torbieli zatok albo polipów przeprowadza się test obrazowy zatok taki jak rezonans magnetyczny lub tomografia komputerowa.
W przypadku, kiedy nieprawidłowości w zakresie funkcjonowania zatok powiązane są z jakimś zakażeniem, pobierana jest najczęściej próba treści wydzielniczej z zatok. Tak uzyskany materiał przekazuje się do badań mikrobiologicznych. Pozwoli to na określenie, jaka infekcja pojawiła się u określonej osoby oraz wybór właściwego sposobu leczenia.
Zatoki – leczenie
Działania lecznicze w zakresie chorób zatok oparte są i farmakoterapie oraz specjalistyczne zabiegi. W farmakoterapii stosuje się antybiotyki oraz preparaty, które umożliwiają zmniejszanie wytwarzania wydzieliny.
W schorzeniach zatok wykorzystuje się metody polegające na działaniu inhalacji zawierających różne substancje, preparaty przeciwhistaminowe oraz roztwory soli morskiej (hipertoniczne).
Polipy i torbiele wymagają innego sposobu w zakresie podejmowanych działań o charakterze leczniczym. Polipy oraz torbiele zatok narzucają konieczność wykonania zabiegu operacyjnego. Przykładem zabiegu operacyjnego stosowanego przy chorobach związanych z zatokami wymienia się zabieg określany mianem endoskopowej operacji zatok.
W trakcie określonej operacji możliwe staje się usunięcie obecnych polipów zatok, a ponadto rozszerzenie ujść tych tworów. Takie działanie może zapewnić poprawę stanu pacjentów cierpiących na przewlekłe zapalenie zatok.
