Obrzęk limfatyczny to patologia charakteryzująca się obrzękiem tkanek miękkich, głównie kończyn dolnych, która ma charakter postępujący. Stan ten wiąże się z zaburzeniami wypływu płynu przez naczynia limfatyczne i obserwuje się go u jednej na dziesięć osób na świecie.
Obrzęk limfatyczny – przyczyny
Występują dwa rodzaje obrzęków limfatycznych:
Pierwotny (wrodzony) obrzęk limfatyczny. Ze względu na wrodzone zaburzenia naczyń limfatycznych. Z reguły rozwija się w dzieciństwie i w wieku dojrzewania (80% to dziewczynki w wieku poniżej 18 lat). Najczęściej dotyka kończyn dolnych, rzadziej górnych. Zwykle jest dwustronny. W 6% przypadków występuje dziedziczny obrzęk limfatyczny. U pozostałych 94% chorych pierwotny obrzęk limfatyczny rozwija się z powodu wrodzonej aplazji (niewykształcenie się narządu) lub hipoplazji (niedorozwój) naczyń limfatycznych.
Wtórny (nabyty) obrzęk limfatyczny. Uszkodzenie układu limfatycznego spowodowane jest infekcją, urazem, oparzeniem lub operacją usunięcia lub uszkodzenia węzłów chłonnych. Najbardziej wyraźne objawy występują, jeśli trudności z odpływem limfy łączą się z zaburzeniami odpływu żylnego (podczas napromieniowania lub usunięcia pachwinowych i pachowych węzłów chłonnych). Wtórny obrzęk limfatyczny jest bardziej powszechny.
Czynniki wywołujące rozwój obrzęku limfatycznego
- Zakrzepica naczyń limfatycznych
- Wrodzone nieprawidłowości związane z zakończonym rozwojem naczyń limfatycznych
- Różne urazy, oparzenia, promieniowanie i interwencje chirurgiczne
- Wpływ alergenów domowych i narkotyków itp.
Obrzęk limfatyczny – objawy
Obrzęk kończyn, a także okolic klatki piersiowej i barków, powstały po różnych urazach (sport, poparzenia słoneczne, skaleczenia, stłuczenia) lub wcześniejszym zakażeniu zlokalizowanym w obszarze urazu, lub leczeniu raka.
Chorzy z obrzękiem limfatycznym skarżą się na:
- Ból
- Osłabienie
- Ciężkość zmienionej chorobowo kończyny i ograniczoną ruchomość stawów.
- Skóra w obszarze chorobowym jest blada, fałd skóry jest pogrubiony.
Wrodzony obrzęk limfatyczny początkowo wpływa na stopy i ręce. Chorzy odczuwają bezbolesny, obrzęk palców, rozciągający się do stopy i kostki (z porażeniem kończyny górnej – do ręki i stawu nadgarstkowego). W miarę postępu choroby obrzęk limfatyczny rozprzestrzenia się na podudzie i udo. Nogi chorego wyglądają jak kolumny. Z biegiem czasu na stawach tworzą się fałdy spuchniętych tkanek miękkich. Fałdy z tyłu stopy nie są wyraźne, skórka przypomina skórka pomarańczową.
W przypadku nabytego obrzęku limfatycznego kończyn dotyczy on przede wszystkim, uszkodzonych węzłów chłonnych uda lub ramienia. Następnie obrzęk rozciąga się na kolejne kończyny.
Obrzęk limfatyczny – diagnostyka
Aby zdiagnozować stan chorobowy, konieczne jest przeprowadzenie następujących działań i badań:
- Wywiad z pacjentem i badanie fizykalne
- Wyznaczanie wskaźników i wielkość uszkodzeń
- Limfangiografia – niezbędna do określenia stanu naczyń limfatycznych, głównie małych
- Limfoscyntygrafia – stosowana do badania dynamiki stanu i identyfikacji całkowitej limfostazy (patologia układu limfatycznego, której towarzyszy naruszenie krążenia limfatycznego i zatrzymanie płynu limfatycznego w tkankach)
Najnowszymi metodami badawczymi stosowanymi do oceny stanu układu limfatycznego i drenażu limfatycznego są: skanowanie duplex, tomografia komputerowa i MRI. Do diagnostyki różnicowej tego stanu chorobowego stosuje się metody i badania w celu odróżnienia go od obrzęku wywołanego przez choroby nerek i serca oraz zespół pozakrzepowy.
Obrzęk limfatyczny – komplikacje
W przypadku choroby mogą wystąpić następujące zagrożenia i powikłania:
- Nieprawidłowe odżywianie tkanek
- Hiperkeratoza (proces nadmiernego rogowacenia naskórka), z pękaniem skóry i owrzodzeniem
- Możliwy rozwój między paliczkami przetoki limfatycznej.
- Róża (zakaźna choroba skóry wywołana przez paciorkowce) przyczyna zapalenia tkanki łącznej i szybki postęp choroby.
- Limangangiosarcoma jest rzadkim nowotworem, który występuje w przypadkach pierwotnego lub wtórnego obrzęku limfatycznego.
Obrzęk limfatyczny – leczenie
Leczeni obrzęku limfatycznego zmienia się w zależności od przyczyn i stadium rozwoju. Jeśli objawy są spowodowane czynnikami o charakterze zakaźnym, przepisuje się leki przeciwbakteryjne. Inne zabiegi obejmują dietę, ubiór kompresyjny, masaż, drenaż limfatyczny manualny, ćwiczenia terapeutyczne, opatrunki i pielęgnację skóry.
Jeśli nie ma zmian tkanek miękkich o charakterze organicznym, zalecana jest terapia zachowawcza. Aby zmniejszyć ilość uszkodzeń, lekarz może zlecić masaż, drenaż limfatyczny, bandażowanie. Aby utworzyć boczną drogę drenażu limfatycznego, należy skorzystać z interwencji chirurgicznej. Zabieg chirurgiczny może znacznie zmniejszyć ilość tkanki podskórnej i obrzęk skóry.
Obrzęk limfatyczny – grupa ryzyka
Grupa ryzyka obejmuje kategorie osób, które poddawane były następującym procedurom:
- Radioterapia zlokalizowana w regionie limfatycznym
- Prosta mastektomia i zmodyfikowana forma
- Lampektomia (zabiegiem chirurgiczny stosowanym u kobiet z rakiem piersi, lega na wycięciu guzka wraz z otaczającymi go tkankami)
Obrzęk limfatyczny – zapobieganie
- Zapobieganie narażeniu na ekstremalne temperatury, tj. zrezygnowanie z łaźni parowych, saun, gorących kąpieli, stosowanie kremów przeciwsłonecznych
- Zastosowanie dodatkowych bandaży, rękawów i pończoch podczas podróży lotniczych
- Utrzymywanie właściwej diety
- Regularne ćwiczenia
- Ochrona organizmu przed infekcjami
Dieta i styl życia
- Ograniczyć spożywanie produktów zawierających duże ilości tłuszczu i soli
- Urozmaicić swoją dietę, aby zawierała odpowiednie składniki odżywcze, witaminy i minerały.
- Włączyć do diety: warzywa i owoce, zboża, makaron, chleb pełnoziarnisty
- Unikać alkoholu
- Utrzymywać prawidłową masę ciała.
Styl życia z obrzękiem limfatycznym pozostaje prawie niezmieniony, najważniejszą rzeczą jest dostosowanie i przestrzeganie zaleceń i środków zapobiegawczych.
