Toczeń rumieniowaty układowy jest ciężką ogólnoustrojową chorobą tkanki łącznej o charakterze immunologicznym, która atakuje skórę i różne narządy wewnętrzne. 90% chorych to kobiety w wieku 20-40 lat. Choroba ma charakter przewlekły z okresami zaostrzeń i wymaga długotrwałego leczenia przeciwzapalnego. Toczeń rumieniowaty układowy jest chorobą charakteryzującą się uszkodzeniem skóry, układu mięśniowo-szkieletowego, serca, nerek i innych narządów wewnętrznych.
Zwykle komórki układu odpornościowego wykrywają i niszczą różne ciała obce w organizmie (na przykład czynniki zakaźne). W procesach autoimmunologicznych układ odpornościowy agresywnie działa na własne komórki i tkanki organizmu, powodując ich stan zapalny i uszkodzenie.
Toczeń rumieniowaty układowy – przyczyny
Choroba opiera się na przewlekłym autoimmunologicznym zapaleniu związanym z wytwarzaniem przeciwciał przeciw komórkom układu odpornościowego. Te przeciwciała niszczą komórki tkanki łącznej różnych narządów i układów (skóra, nerki, układ nerwowy, naczynia krwionośne, krwinki, serce, płuca, przewód pokarmowy, oczy).
Dokładne przyczyny rozwoju tej choroby nie są znane, chociaż naukowcy podkreślają pewne czynniki ryzyka:
- Predyspozycje genetyczne
- Wpływ na organizm niektórych zakażeń (na przykład wirus Epsteina-Barra)
- Czynniki środowiskowe (na przykład działanie światła słonecznego, palenie tytoniu).
- Istnieje wiele czynników, które przyczyniają się do rozwoju tocznia rumieniowatego układowego.
- Leki, np. niektóre leki przeciwdrgawkowe, leki hipotensyjne (obniżające ciśnienie tętnicze krwi) mogą powodować objawy tocznia rumieniowatego układowego.
- Ekspozycja na światło słoneczne
- Zmiany hormonalne u kobiet. Naukowcy odkryli, że przepisywanie estrogenów w okresie pomenopauzalnym może zwiększać ryzyko wystąpienia tocznia.
Toczeń rumieniowaty układowy – objawy
Toczeń rumieniowaty układowy może rozpoczynać się od zniszczenia któregokolwiek z organów lub kilku na raz. Chorzy skarżą się również na nieuzasadniony wzrosty temperatury, osłabienie, bóle głowy, zmęczenie. Objawy tocznia rumieniowatego układowego są różnorodne. Choroba może mieć ostry początek lub powoli przebiegać z łagodnymi objawami klinicznymi. Najczęstszym i charakterystycznym objawem jest uszkodzenie skóry i błon śluzowych. W tym samym czasie na twarzy w okolicy nosa powstają czerwone plamki, na policzku zmiany w kształcie motyla.
Rokowanie zależy od ciężkości tocznia rumieniowatego układowego. W niektórych przypadkach, w kontekście leczenia, możliwe jest osiągnięcie długoterminowej remisji (okresy całkowitego braku objawów choroby).
Typowe objawy chorobowe:
- Zwiększona temperatura ciała
- Ogólne osłabienie, zmęczenie
- Ból, obrzęk, ograniczona ruchliwość stawów
- Rumień (intensywne zaczerwienienie skóry) w obszarze nosa i policzków
- Rumieniowata wysypka, która może nieznacznie rozprzestrzeniać poza powierzchnię skóry (zmiany na skórze mogą pojawić się lub wzrosnąć po wystawieniu na działanie promieni słonecznych)
- Owrzodzenie błony śluzowej jamy ustnej
- Utrata włosów
- Ból w klatce piersiowej
- Duszność
- Drętwienie palców rąk i nóg
- Bóle głowy
- Zaburzenie świadomości
- Utrata pamięci
- Drgawki.
Toczeń rumieniowaty układowy – diagnostyka
Po dokładnym zbadaniu chorego lekarz kieruje pacjenta na badania. Wykaz niezbędnych procedur diagnostycznych określa się w zależności od objawów klinicznych. Wymagane są badania krwi na obecność przeciwciał przeciwjądrowych i przeciwciał przeciwko DNA, ogólna i biochemiczna analiza krwi oraz analiza moczu.
- Przeciwciała przeciwko IgG i IgM. Chociaż ich obecność jest bardziej specyficzna dla zespołu antyfosfolipidowego (schorzenie układowe tkanki łącznej), w niższych stężeniach można je zaobserwować w przypadku tocznia.
- Ogólny test krwi. Pozwala na ilościowe określenie podstawowych parametrów krwi. W toczniu poziom czerwonych krwinek, płytek krwi, leukocytów jest zmniejszony.
- Analiza mikroskopowa moczu. Badane są podstawowe właściwości fizykochemiczne moczu oraz obecność zanieczyszczeń fizjologicznych i patologicznych. Gdy doszło do uszkodzenia nerek w moczu zostanie wykryte białko i czerwone krwinki z powodu rozwoju toczniowego kłębuszkowego zapalenia nerek.
- Białko C-reaktywne, ilościowo (metoda o normalnej czułości). Wrażliwy marker aktywnego stanu zapalnego i uszkodzenia tkanek.
Inne badania:
- Tomografia komputerowa (CT). Pozwala uzyskać wysoce precyzyjne obrazy warstwowe narządów wewnętrznych, co ma dużą wartość diagnostyczną w rozpoznawaniu stopnia uszkodzenia narządów wewnętrznych w toczniu rumieniowatym układowym (na przykład w diagnozowaniu zmian w mózgu).
- RTG może być użyte do identyfikacji patologicznych zmian w płucach i stawach.
- Echokardiografia to metoda badania mięśnia sercowego oparta na właściwościach ultradźwiękowych. Badanie to pozwala zwizualizować pracę aparatu zastawkowego serca, aby zidentyfikować oznaki zapalenia mięśnia sercowego, zapalenie osierdzia, które jest niezbędne do rozpoznania powikłań sercowych.
Toczeń rumieniowaty układowy – leczenie
Całkowicie wyleczenie tocznia rumieniowatego układowego jest niemożliwe. Celem terapii jest zwalczanie ciężkich zaostrzeń i utrzymanie zadowalającego stanu chorego podczas remisji. Leczenie opiera się na lekach przeciwzapalnych (niesteroidowe leki przeciwzapalne, glikokortykosteroidy) i cytostatycznych.
Leczenie ma na celu zmniejszenie nasilenia poszczególnych objawów choroby, spowolnienie jej postępu. W tym celu lekarz przepisze leki z kilku grup:
- Niesteroidowe przeciwzapalne – działają przeciwbólowo, przeciwzapalnie
- Glukokortykoidy – leki hormonów nadnerczy, mają wyraźny efekt przeciwzapalny
- Leki immunosupresyjne – zmniejszają aktywność układu odpornościowego, spowalniając w ten sposób procesy autoimmunologiczne i postęp choroby
- Leki przeciwmalaryczne – stosowane w leczeniu malarii, niektóre z nich są skuteczne w leczeniu układowego tocznia rumieniowatego.
