Toczeń jest chorobą autoimmunologiczną. Termin „autoimmunologiczny” oznacza, że układ odpornościowy w organizmie błędnie postrzega własne tkanki, jako obce i zaczyna je atakować. Toczeń jest jedną z tych chorób. Niektórzy cierpiący na toczeń doświadczają tylko niewielkich dolegliwości. Dla innych choroba ta oznacza upośledzenie funkcji organizmu na całe życie. Według statystyk, 9 na 10 osób z toczniem to kobiety. Choroba zazwyczaj występuje u osób w wieku od 15 do 45 lat, chociaż może zacząć się w wieku starszym.
Rodzaje tocznia
Istnieją dwa rodzaje tocznia:
- Toczeń rumieniowaty tarczowy
- Rumieniowaty toczeń układowy.
Toczeń rumieniowaty tarczowy dotyczy głównie skóry, która nie jest chroniona przed promieniowaniem słonecznym, i zazwyczaj nie wpływa na ważne narządy wewnętrzne. W toczniu rumieniowatym tarczowym powstają zmiany skórne w kształcie dysku (okrągłe obszary), a po wyleczeniu mogą pozostać blizny.
Toczeń rumieniowaty układowy jest poważniejszym problemem. Ta choroba dotyka zarówno skórę, jak i ważne narządy. Oprócz ciężkiej wysypki na policzkach i nosie, która pozostawia blizny, w przypadku nie podjęcia leczenia, wysypka może pojawić się na innych częściach ciała. Ale to nie jest najniebezpieczniejsze. Oprócz widocznej wysypki, układowy toczeń rumieniowaty może powodować stan zapalny i uszkodzenie tkanki łącznej w stawach, mięśniach i skórze, a także w tkankach błony otaczających płuca, serce, nerki i mózg. Mózg jest atakowany bardzo rzadko, ale układowy toczeń rumieniowaty może powodować dezorientację, depresję, drgawki i udar.
Toczeń rumieniowaty układowy może również wpływać na naczynia krwionośne. Choroba prowadzi do pojawienia się owrzodzeń na skórze, zwłaszcza na palcach. U niektórych osób może rozwinąć się zespół Raynauda, w przypadku, gdy małe naczynia krwionośne w skórze są zablokowane i uniemożliwiają dotarcie krwi do rąk i stóp. Najczęściej dzieje się to na mrozie. Ta sytuacja trwa zwykle kilka minut, podczas gdy chory może odczuwać ból rąk i nóg. Kończyny stają się białe lub lekko niebieskawe. Ludzie z układowym toczniem i zespołem Raynauda powinni zawsze nosić rękawiczki, ciepłe ubrania i buty podczas zimnej pory roku.
Toczeń – przyczyny
Do tej pory nie ustalono jednego czynnika, który powoduje toczeń. Badania pokazują, że kombinacja czynników genetycznych, hormonalnych, środowiskowych i odpornościowych odgrywa ważną rolę. Takie czynniki jak: infekcji bakteryjne, wirusowe, ciężki stres emocjonalny lub nadmiar światła słonecznego mogą wywołać toczeń. Niektóre leki służące do leczenia problemów z ciśnieniem krwi i rytmem serca mogą powodować objawy podobne do tocznia. Wysoki poziom estrogenu we wczesnej ciąży może również zwiększać zachorowalność na toczeń.
Inne czynniki mogą również wywołać toczeń. Wśród nich palenie tytoniu, kontakt z niektórymi chemikaliami, toksynami i wiele infekcji: cytomegalowirus, parwowirus, zapalenie wątroby typu C może być związany z toczniem.
Toczeń – objawy
Najczęściej spotykane objawy tocznia:
- Chroniczne zmęczenie
- Obrzęk i bolesność stawów
- Ból mięśni
- Gorączka o nieznanej etiologii
- Wysypka skórna
- Obrzęk i czerwone plamy, pęcherze i owrzodzenia
- Zmiany skórne, zaczerwienienia w postaci „motyla”
- Utrata włosów
- Ból w klatce piersiowej
- Nadwrażliwość na promieniowanie słoneczne
- Zaczerwienienie lub zasinienie skóry palców rąk i nóg
- Silne bóle głowy, niewyjaśnione nagłe zawroty głowy
- Depresja, apatia, drgawki.
Toczeń – diagnostyka
Toczeń, włączając układowy toczeń rumieniowaty, jest trudną chorobą do zdiagnozowania, ponieważ jej symptomy mogą być bardzo niepewne. I w przeciwieństwie do wielu innych chorób, toczeń nie może być zdiagnozowany pojedynczym testem laboratoryjnym. Jednak testy laboratoryjne mogą pomóc potwierdzić diagnozę tocznia i monitorować przebieg leczenia.
Badania krwi dla diagnozy tocznia:
- Przeciwciała przeciwjądrowe – ANA. Jest to jeden z rodzajów przeciwciał przeciwdziałających jądrom komórkowym. ANA mają prawie wszystkich ludzi z aktywnym toczniem. Ale osobliwość jest taka, że pozytywny wynik testu nie zawsze wskazuje na tą chorobę. Dlatego ta analiza może nie być jedynym kryterium dla diagnozy tocznia.
- Przeciwciała antyfosfolipidowe – APL. Takie przeciwciała są skierowane przeciwko fosfolipidom. APL występuje u około 60% osób z toczniem, a ich obecność może pomóc w potwierdzeniu diagnozy. To badanie krwi jest zwykle wykonywane u kobiet z podejrzeniem tocznia, gdy wymagane jest zapobieganie i monitorowanie ryzyka zakrzepicy, poronienia lub przedwczesnego porodu. Ale jak w poprzednim przypadku, APL może być we krwi ludzi bez tocznia.
- Anti-Sm to kolejna grupa przeciwciał działających na określone białko w jądrze komórkowym. Takie przeciwciała są bardzo rzadko spotykane u ludzi, którzy nie mają tocznia. Ale z drugiej strony tylko 30% pacjentów je posiada.
- Test DNA przeciw dwuniciowemu DNA jest pozytywny w 75-90% osób z toczniem. Ogólnie rzecz biorąc, jest to bardzo szczegółowe badanie. Często poziom przeciwciał u chorych zwiększa się wraz ze wzrostem choroby, więc badanie to można wykorzystać do oceny aktywności choroby. Ponadto obecność takich przeciwciał wskazuje na wysokie ryzyko zapalenia nerek z powodu tocznia. Jak w poprzednich przypadkach, to badanie krwi nie jest absolutnym kryterium dla diagnozowania tocznia, w 25% ludzi z toczniem test jest negatywny.
Toczeń
Oprócz tych i innych badań krwi dla przeciwciał w złożonej diagnostyce tocznia, badania krwi na obecność stanu zapalnego w organizmie, określania szybkości gromadzenia erytrocytów, ogólnych badań krwi by określić zawartość różnych typów komórek w tym, biochemiczna analiza krwi, testy moczu by ocenić działanie tocznia. Indywidualnie, takie badanie nie może służyć, jako podstawa dla diagnozy tocznia. Ale w kompleksie wynik diagnostyczny może być dość dokładny. W każdym wypadku, podczas diagnozy tocznia, lekarze wykluczą inne choroby, które mogą dawać podobne symptomy jak np. reumatoidalne zapalenie stawów, infekcje, rak i inne.
Toczeń – leczenie
Toczeń jest nie tylko trudny do zdiagnozowania. Trudno jest przewidzieć, jak i jak szybko choroba rozwinie się. Jednak właściwe leczenie tocznia zwykle pomaga poradzić sobie z chorobą. Najczęściej osoby z toczniem rumieniowatym układowym muszą udać się do reumatologa, aby skonsultować się z niwelowaniu bólu stawów. Oto kilka środków, które lekarz może zalecić do leczenia tocznia rumieniowatego układowego:
- W łagodnej postaci choroby niesteroidowe leki przeciwzapalne (na przykład aspiryna) pomogą złagodzić ból stawów
- Wysypkę i silny ból stawów można leczyć hydroksychlorochiną. Ten lek pomaga także zmniejszyć liczbę ognisk tocznia
- Krótki cykl kortykosteroidów zmniejsza stan zapalny i lekarz może go przepisać podczas zdiagnozowania choroby
- Łagodne wysypki skórne są leczone kremami kortykosteroidowymi. Czasami wymagane są kremy steroidowe, zastrzyki steroidowe lub silne leki sklasyfikowane, jako narkotyk.
- Leki przeciwdepresyjne i łagodne środki uspokajające mogą pomóc w radzeniu sobie z bezsennością, która często towarzyszy toczniowi.
- W ciężkich przypadkach leki hamujące układ odpornościowy mogą być przepisywane w celu leczenia tocznia rumieniowatego układowego (w przypadku uszkodzenia nerek lub uszkodzenia mózgu).
Dla pacjentów z toczniem, szczególnie z układowym toczniem rumieniowatym, właściwe odżywianie jest bardzo ważne. Dieta powinna zawierać dużo owoców, warzyw i zdrowych tłuszczów. Liczba przetworzonej żywności powinna być ograniczona do minimum. Tłuste ryby morskie, kapsułki oleju z ryb mogą zmniejszyć ból stawów.
Chory powinien dokładnie wyznaczać sobie równowagę między odpoczynkiem i aktywnością fizyczną. Z jednej strony odpoczynek jest ważny dla łagodzenia zmęczenia z powodu tocznia. Ale ważne są również ćwiczenia zwiększające siłę mięśni, ułatwiają także ruchomość stawów, pomagają kontrolować wagę i zapobiegają osteoporozie. Najlepsze są spacery i pływanie.
Wszystkie te zalecenia, w połączeniu z regularnymi badaniami kontrolnymi u lekarza, pomagają utrzymać tarczowy toczeń rumieniowaty lub toczeń rumieniowaty układowy w remisji i ogólnie czuć się dobrze.
