Niewydolność oddechowa jest chorobą płuc. Układ oddechowy składa się zasadniczo z organu wymieniającego gaz (płuca) i pompy oddechowej (mięśnie oddechowe i klatka piersiowa). Jedno lub obie z nich mogą zawieść i spowodować niewydolność oddechową. Niewydolność oddechowa pojawia się, gdy zmiany gazu w płucach są wystarczająco osłabione, aby spowodować spadek stężenia tlenków we krwi (hipoksemia); może to nastąpić przy lub bez wzrostu poziomu dwutlenku węgla. Niewydolność oddechowa dzieli się na:
- typ I- obejmuje niski poziom tlenu i normalny lub niski poziom dwutlenku węgla,
- typ II- obejmuje niski poziom tlenu, z wysokim dwutlenkiem węgla.
Statystyki dotyczące niewydolności oddechowej (typ I i II)
Niewydolność oddechowa jest powszechna, ponieważ występuje w każdej ciężkiej chorobie płuc – może również wystąpić jako część niewydolności wielonarządowej.
Czynniki ryzyka niewydolności oddechowej
- Przyczyny niewydolności oddechowej typu I: choroba powodująca uszkodzenie tkanki płucnej, w tym obrzęk płuc, zapalenie płuc, zespół ostrej niewydolności oddechowej i przewlekłe zapalenie pęcherzyków płucnych.
- Przyczyny niewydolności oddechowej typu II: najczęstszą przyczyną jest przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP). Inne obejmują deformacje klatki piersiowej, osłabienie mięśni oddechowych (np. Zespół Guillain-Barre) i centralne obniżenie ośrodka oddechowego (np. Przedawkowanie heroiny).
Postępy i powikłania niewydolności oddechowej
Niewydolność oddechowa typu I występuje z powodu uszkodzenia tkanki płucnej. To uszkodzenie płuc zapobiega odpowiedniemu utlenianiu krwi; jednak pozostałe normalne płuco jest wciąż wystarczające do wydalenia dwutlenku węgla wytwarzanego przez metabolizm tkankowy. Jest to możliwe, ponieważ do wydalania dwutlenku węgla wymagana jest mniej funkcjonująca tkanka płuc, niż jest to potrzebne do utleniania krwi.
Niewydolność oddechowa typu II występuje, gdy wentylacja pęcherzykowa jest niewystarczająca do wydalenia wytwarzanego dwutlenku węgla. Nieodpowiednia wentylacja wynika ze zmniejszenia wysiłku wentylacyjnego lub niemożności przezwyciężenia zwiększonej odporności na wentylację – wpływa na płuca jako całość, a tym samym gromadzi się dwutlenek węgla. Powikłania obejmują:
- uszkodzenie ważnych narządów z powodu hipoksemii,
- depresję ośrodkowego układu nerwowego ze względu na zwiększone poziomy dwutlenku węgla,
- kwasicę oddechową (retencję dwutlenku węgla); jest to ostatecznie śmiertelne, jeśli nie zostanie podjęte leczenie (mogą również wystąpić powikłania spowodowane leczeniem).
Jak diagnozowana jest niewydolność oddechowa?
Poniższe podstawowe badania są przydatne do monitorowania pacjentów z niewydolnością oddechową:
- Objętość oddechowa i pojemność życiowa – te pomiary można wykonać za pomocą prostej „spirometrii”. Są one szczególnie użyteczne w monitorowaniu postępów u pacjentów z niewydolnością oddechową spowodowaną problemami nneurologicznymi, takimi jak zespół Guillain-Barre, w których pojemność życiowa zmniejsza się wraz ze wzrostem słabości.
- Analiza gazów krwi – pomiary poziomu krwi są niezbędne do rozpoznania niewydolności oddechowej. Zmiany w utlenianiu są również przydatne w monitorowaniu niewydolności oddechowej. Ponadto, analiza gazów we krwi umożliwia identyfikację zaburzeń równowagi kwasowo-zasadowej (kwasica lub zasadowica).
- Pulsoksymetria – lekki klip umieszczony na palcu lub płatku ucha daje miarę nasycenia krwi tlenem. Nie jest to tak wiarygodne jak analiza krwi tętniczej, ale jest o wiele łatwiejsze i daje ciągły odczyt.
Rokowanie w przypadku niewydolności oddechowej
Niewydolność oddechowa jest ciężkim stanem, który jest ogólnie terminalny, o ile nie jest leczony. Pacjentom można podawać dodatkowy tlen i w razie potrzeby wentylować mechanicznie – chociaż długotrwała wentylacja ma poważne konsekwencje. Może to być spowodowane osłabieniem mięśni oddechowych pacjenta lub trudnościami z odsunięciem pacjenta od respiratora – mogą one nie być w stanie samodzielnie oddychać (szczególnie pacjenci z POChP).
Jak leczy się niewydolność oddechową?
Leczenie niewydolności oddechowej obejmuje następujące działania:
- uzupełniający tlen – podawany początkowo za pomocą maski na twarz,
- kontrola wydzielin (fizjoterapia),
- leczenie infekcji płuc (antybiotyki),
- kontrola niedrożności dróg oddechowych (np. za pomocą leków rozszerzających oskrzela, kortykosteroidów),
- ograniczenie obrzęku płuc, zmniejszając obciążenie mięśni oddechowych.
Jeśli powyższe środki nie są skuteczne, należy rozważyć jakąś formę wspomagania oddechowego. Istnieje wiele różnych urządzeń i technik stosowanych w zapewnieniu wspomagania oddychania; nie będą one szczegółowo omawiane. Ogólnie mówiąc, techniki wspomagania oddychania można podzielić na techniki nieinwazyjne i inwazyjne. Techniki nieinwazyjne są stosowane u świadomych, kooperatywnych pacjentów i są podawane za pomocą maski na twarz lub końcówek do nosa.
Inwazyjne wspomaganie oddychania jest podawane przez rurkę dotchawiczą lub tracheostomię. Rurka dotchawicza przechodzi przez jamę ustną, gardło i krtań. Balon jest napompowany na czubku, aby utrzymać go w tchawicy, tuż pod krtani. Tracheostomia polega na wykonaniu nacięcia na szyi i umieszczeniu rurki bezpośrednio w tchawicy. Inwazyjne wsparcie oddechowe może powodować znaczące powikłania, w tym: niewydolność serca, zakażenie płuc i uraz barotraumę (np. Odma płucna). Wspomaganie oddychania osłabia również mięśnie oddechowe, dlatego oddychanie spontaniczne musi być stopniowo wznawiane.
