Zator tętnicy płucnej jest stanem chorobowym, w którego przypadku fragment skrzepu pochodzący z żył głębokich kończyn dolnych bądź miednicy mniejszej zamyka światło tętnicy. Powstanie zatoru jest przede wszystkim wynikiem ortopedycznych zabiegów chirurgicznych, urazów złamań bądź długotrwałych unieruchomień. Wśród symptomów prowadzących do powstania zatoru tętnicy płucnej wymienia się odczuwanie bólu w klatce piersiowej, a także duszności. Działania lecznicze mogą mieć charakter zachowawczy bądź zabiegowy.
Zator tętnicy płucnej – skrzep
Zator tętnicy płucnej jest również określany mianem zatorowości płucnej bądź zawału płucnego. Jest to stan, w którym dochodzi do zamknięcia przez materiał zatorowy tętnic krążenia płucnego. Materiałem zatorowym jest najczęściej część skrzepu (skrzepliny), która powstaje w żyłach głębokich kończyn dolnych bądź też miednicy mniejszej.
Podkreślić należy fakt, że zator tętnicy płucnej jest bardzo niebezpiecznym zjawiskiem, gdyż doprowadzić może do śmierci określonej osoby. Biorąc pod uwagę powyższe wskazanie, niezmiernie istotną kwestią jest zatem sprawnie przeprowadzona diagnostyka, a także właściwa profilaktyka w odniesieniu do osób znajdujących się w grupie ryzyka żylnej choroby zakrzepowo-zatorowej.
Fragment skrzepu może oderwać się łącznie z krwią przez prawy przedsionek, a w dalszej kolejności za pośrednictwem prawej komory serca przetransportować się do krążenia płucnego, przyczyniając się tym samym do powstania zatorowości płucnej.
Podkreślić należy również fakt, ze ogromne ryzyko powstania zatoru tętnicy płucnej występuje w przypadku zakrzepicy proksymalnej, która obejmuje obszar żyły podkolanowej oraz wszystkich żył zlokalizowanych powyżej, aż do żyły dolnej (głównej). Co więcej, warto podkreślić, ze zakrzepica dystalna związana jest z nieznacznym niebezpieczeństwem powstania zatoru w tętnicy płucnej.
Materiał zatorowy mogą stanowić także: płyn owodniowy, tkanka tłuszczowa, powietrze, masy nowotworowe, a także ciało obce.
Zator tętnicy płucnej – przyczyny oraz objawy
Wymienia się następujące czynniki ryzyka rozwoju zakrzepicy żył głębokich:
- elementy związane z działaniami medycznymi, a więc zabiegi operacyjne, w szczególności o charakterze ortopedycznym, zabiegi w obszarze jamy brzusznej, a także obecność cewnika w dużych żyłach (naczyniowego),
- przyjmowanie niektórych preparatów leczniczych, w przypadku leczenia chorób nowotworowych (przeciwnowotworowe środki hormonalne, chemioterapia), przyjmowanie doustnej antykoncepcji, bądź hormonalnej kuracji zastępczej,
- urazy, złamania, przede wszystkim kości długich kończyn dolnych, niedowłady kończyn dolnych, udar mózgu,
- długie unieruchomienie (także podczas długiego lotu samolotem), sepsa, zapalenie płuc, niewydolność krążeniowa, schorzenia o charakterze autoimmunologicznym,
- duże prawdopodobieństwo pojawienia się zakrzepicy żył głębokich oraz zatorowości płucnej pojawia się u osób cierpiących na nowotwory złośliwe,
- inny czynnik ryzyka związany jest z uciskiem na żyłę, który może być wynikiem krwiaka bądź powiększającej się macicy (ciąża),
- częstość występowania zakrzepicy żył głębokich wzrasta wraz z wiekiem i jest bardziej prawdopodobna u osób otyłych.
Zauważyć należy, że w 1/3 przypadków dotyczących zatoru tętnicy płucnej nie można określić czynników ryzyka. W takiej sytuacji, wskazuje się że jest to zatorowość o charakterze samoistnym bądź idiopatycznym Symptomy świadczące o obecności określonej jednostki chorobowej bardzo często maja nagły początek. W pierwszej fazie występuje ból w klatce piersiowej. Może pojawić się również kaszel (najczęściej suchy) krwioplucie, bądź też omdlenia.
Zator tętnicy płucnej – diagnostyka
Postawienie diagnozy w tym przypadku może być działaniem utrudnionym. Zatorowość płucną powinno się odróżniać od odmy opłucnowej, niewydolności serca, zapalenia płuc, zawału mięśnia sercowego, bądź tez rozwarstwienia aorty,
Najważniejszym testem laboratoryjnym w tym przypadku jest badanie D-dimeru. Działanie takie pozwala na wykluczenie zatorowości, jednakże nie daje możliwości jej potwierdzenia. Dzieje się tak dlatego, gdyż D-dimer może mieć wartość podwyższoną w aspekcie wielu sytuacji klinicznych. Określona jednostka tanowi fragment fibryny, która jest białkiem wytrącającym się osocza w czasie krzepnięcia. Podkreślić również należy fakt, że osoby cierpiące na zatorowość płucną wykazują także podwyższoną troponinę, która wysokie wartości osiąga na przykład przy zawale serca.
Diagnostyka polega także na wykonaniu EKG oraz zdjęcia rentgenowskiego klatki piersiowej. Jednakże podstawowe badanie obrazowe to angiotomografia komputerowa, która zapewnia szczegółową ocenę tętnic płucnych.
Można wykonać także echo serca, które pozwoli na ocenę pośrednich cech wpływających na obciążenie prawej komory. Badanie przezprzełykowe obrazuje zator, jeżeli znajduje się w jednej z nieopodal położonych tętnic płucnych.
Zator tętnicy płucnej – leczenie
Działania lecznicze w przypadku obecności zatoru tętnicy płucnej mogą mieć charakter zabiegowy oraz zachowawczy.
Zabiegowe leczenie stosowane jest bardzo rzadko. W tym przypadku przeprowadza się operacyjne bądź wewnątrznaczyniowe usuniecie materiału zatorowego z obszaru tętnicy płucnej. Określa się to mianem embolektomii.
Leczenie o charakterze zachowawczym ma na celu doprowadzenie do rozpuszczenia skrzepu znajdującego się w płucach. Osoby z wysokim stopniem ryzyka leczone są trombolityczne – rozpuszczenie skrzepu z zastosowaniem alteplazy bądź streptokinazy.
Podkreślić należy fakt, że bezwzględnymi przeciwwskazaniami do wykorzystywania leczenia trombolitycznego są takie czynniki jak: przebyty udar krwotoczny, udar o charakterze niedokrwiennym w przeciągu pół roku, zabieg operacyjny, uraz głowy, rak ośrodkowego układu nerwowego, krwawienie z układu pokarmowego (ostatni miesiąc), skaza krwotoczna i inne.
Osoby z niewielkim stopniem ryzyka mogą być leczone heparyną niefrakcjonowaną bądź też drobnocząsteczkową, albo też doustnymi preparatami przeciwkrzepliwymi. W pierwszej fazie leczenia należy je spożywać wraz z heparyną. Następnie określać wskaźnik INR we krwi (dobry wynik oscyluje w granicy 2-3 – oznacza to, że preparaty przynoszą pozytywne skutki).
Leczenie zatoru tętnicy płucnej średniego oraz małego ryzyka trwa około 3 miesiące. Tylko w pewnych sytuacjach (nowotwór złośliwy) leczenie przeciwkrzepliwe stosowane jest przewlekle. Po powrocie do zdrowia, należy o siebie dbać. Należy podjąć odpowiednie leczenie, aby doprowadzić do uniknięcia powikłań i nawrotu określonej choroby.
