Szczepionka DTP (Di-Te-Per) jest szczepionką skojarzoną przeciwko trzem chorobom – błonicy, tężcowi i krztuścowi. Nazwa szczepionki pochodzi od łacińskich nazw chorób Diphteria-Tetanus-Pertussis.
CZYM SĄ TE TRZY CHOROBY?
Błonica, tężec i krztusiec to obecnie rzadko występujące schorzenia, jednak zarażenie się bakteriami je wywołującymi w wieku dziecięcym może skutkować groźnymi powikłaniami.
Błonica jest wywoływana przez maczugowca błonicy. Zakażenie następuje zwykle drogą kropelkową, a bakterie przedostają się do błony śluzowej górnych dróg oddechowych i je kolonizują. Wytwarzają toksynę, która działając miejscowo. Powoduje powstanie błon rzekomych, a przedostając się do krwiobiegu, może uszkadzać narządy wewnętrzne, np. serce, nerki czy nadnercza.
Tężec to choroba wywoływana przez laseczkę tężca, które przedostają się przez uszkodzona skórę. Produkowana przez bakterie toksyna dostaje się do układu nerwowego i powoduje upośledzenie przewodnictwa nerwowego. Postać tężca może być miejscowa (objawia się bólem i skurczem mięśni w miejscu zranienia), postać ogólna (objawy to bóle głowy, szczękościsk, sztywność karku, problemy z połykaniem, drgawki), postać mózgowa (dochodzi do uszkodzenia nerwów czaszkowych) i postać noworodkowa (zwykle u dzieci, którym matka nie przekazała swoistych przeciwciał).
Krztusiec jest wywoływany przez pałeczkę krztuśca. Zakażenie szerzy się drogą kropelkową. Wydzielana przez bakterie toksyna powoduje uszkodzenie błony śluzowej dróg oddechowych, a po przedostaniu się do krwiobiegu może powodować zmiany w układzie nerwowym, np. zwiększoną reaktywność ośrodka kaszlowego w pniu mózgu, co powoduje wzmożony odruch kaszlu występujący jeszcze długo po przebyciu zakażenia.
SKŁAD I RODZAJE SZCZEPIONEK DTP
Szczepionka DTP jest tzw. szczepionką nieżywą. Jej zadaniem jest stymulować organizm do wytwarzania przeciwciał, chroniących przed zachorowaniem na wyżej wymienione trzy jednostki chorobowe. W jej skład wchodzą:
- anatoksyna błonicza
- anatoksyna tężcowa
- w zależności od typu szczepionki: DTwP – całe, zabite bakterie krztuśca; DTaP – tylko oczyszczone białka błonowe.
Główną różnicą między dwiema wersjami szczepionki DTP jest cena – DTwP jest szczepionką refundowaną, natomiast DTaP – płatną, refundowaną jedynie dla dzieci z zaburzeniami neurologicznymi. DTaP podawana jest również wcześniakom i dzieciom z niską masa urodzeniową. Później cały cykl szczepień może być kontynuowany tą szczepionką.
Istnieje również szczepionka DT, zawierająca jedynie anatoksyny błoniczą i tężcową. Jest podawana osobom, które już przechorowały krztuśca i nabyły odporność drogą naturalną, jak również tym, którzy z różnych przyczyn nie mogą przyjąć szczepionki DTP.
Inny typ szczepionki DTP to tzw. Boostrix, czyli szczepionka bezkomórkowa, przypominająca. Jest zalecana osobom, które chcą zwiększyć odporność ze względu na wykonywaną pracę (np. personel medyczny). Należy bowiem pamiętać, że skuteczność przyjmowanej w dzieciństwie szczepionki z czasem się zmniejsza.
KALENDARZ SZCZEPIEŃ
W Polsce zgodnie z obowiązującym kalendarzem szczepień DTP podaje się w sześciu dawkach. Pierwszą dawkę DTwP w 2. miesiącu życia. Drugą w 3-4. miesiącu życia, trzecią w 5-6. miesiącu życia, czwartą, uzupełniającą, w 16-18. miesiącu życia oraz dawkę przypominającą (DTaP) w 6. i 14. roku życia.
Bardzo ważne jest odpowiednie przygotowanie do szczepienia. Należy pamiętać, że przyjęcie szczepionki powoduje okresowe obniżenie odporności. Dlatego o zaszczepieniu dziecka w każdym przypadku decyduje lekarz. Należy się upewnić, czy dziecko jest zdrowe, a od ostatniej choroby upłynęło odpowiednio dużo czasu i organizm zdążył się zregenerować. Aby oszczędzić dziecku stresu i bólu związanymi z podaniem szczepionki, można posmarować miejsce wkłucia kremem znieczulającym z lidokainą. Szczepionka podawana jest podskórnie lub domięśniowo. Nie wolno zaszczepić dzieci chorujących na cukrzycę, niewydolność nerek, pacjentów z czynną gruźlicą, zakażeniem HIV lub wrodzonymi niedoborami odporności.
REAKCJE NIEPOŻĄDANE
Każde szczepienie niesie ze sobą ryzyko wystąpienia działań niepożądanych. Najczęściej występuje nadwrażliwość na któryś składnik szczepionki pod postacią:
- świądu,
- wysypki,
- opuchnięcia twarzy,
- spadku ciśnienia krwi,
- trudności w oddychaniu i połykaniu,
- nawet utraty przytomności.
Jeżeli przy podaniu pierwszej dawki szczepionki wystąpił odczyn niepożądany, dziecko nie powinno dostać kolejnej dawki.
Przez 30 minut po podaniu szczepionki dziecko powinno być obserwowane przez lekarza, ze względów bezpieczeństwa. Należy zwracać uwagę na NOP, czyli niepożądane odczyny poszczepienne. Mogą wystąpić nagle, od razu po podaniu szczepionki lub w ciągu najbliższych kilku dni.
Do najczęstszych w przypadku szczepionki DTP należą: zaczerwienienie miejsca iniekcji, obrzęk, senność, gorączka, nudności, wymioty, nieutulony płacz, drgawki, epizod hipotoniczno-hiporeaktywny (dziecko blade, wiotkie, nieobecne), wstrząs anafilaktyczny, utrata pragnienia, zaburzenia neurologiczne. Każdy NOP należy niezwłocznie zgłosić do Departamentu Monitorowania Niepożądanych Działań Produktów Leczniczych Urzędu Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych w Warszawie.
