Grzybica paznokci jest chorobą obejmującą zakażenia paznokci wywołane przez grzyby nienależące do dermatofitów. W nazewnictwie używa się liczby mnogiej, ponieważ rzadko zdarza się zakażenie tylko jednego paznokcia.
Epidemiologia
Ponad 99% grzybic paznokci jest wywołanych przez dermatofity. Grzybica paznokci stanowi od 18 do 40% wszystkich chorób w obrębie paznokci, oraz około 30% wszystkich zakażeń dermatofitami. Rozpowszechnienie choroby jest podobne jak w przypadku grzybicy stóp, która dotyczy około 20% osób dorosłych.
Przyczyny powstawania grzybicy paznokci
Najczęstszą przyczyną choroby jest zakażenie wywołane przez grzyby z gatunku dermatofitów, jednak mogą ja również wywołać grzyby drożdżopodobne oraz grzyby pleśniowe. Większość zakażeń zaczyna się jako grzybica stóp, a ponieważ czynniki ryzyka wystąpienia choroby są takie same jak w przypadku grzybicy stóp, zmiany zaczynają rozprzestrzeniać się doprowadzając stopniowo do zajęcia płytki paznokciowej.
Ryzyko wystąpienia grzybicy paznokci jest jedną z przyczyn, dla których stosuję się agresywne leczenie grzybicy stóp. Grzyby rosnące pod płytka paznokciową, albo w obrębie wałów paznokciowych zaczynają się rozszerzać, aż w końcu zajmują łożysko paznokci. Do czynników sprzyjających rozwojowi grzybicy paznokci często zalicza się: zaburzenia krążenia, neuropatię, zaburzenia odporności oraz cukrzycę. Proces chorobowy zlokalizowany w obrębie paznokci palców u rąk bez zajęcia palców stóp jest rzadkością, jednak może być obserwowany w niektórych grupach zawodowych.
Objawy
Większe prawdopodobieństwo jest, że grzybica zajmie palce u stóp niż palce u rąk. Jeżeli są zmiany na rękach, zawsze należy sprawdzić stopy, ponieważ niemal na pewno będą one też zakażone grzybami. Początkowo proces chorobowy dotyczy pojedynczych paznokci, późnej może rozprzestrzenić się na inne, jednak często jeden lub kilka paznokci pozostaje wolnych.
Rodzaje grzybicy paznokci
Uwzględniając podział kliniczny, można wyróżnić kilka postaci grzybicy paznokci:
– grzybica podpaznokciowa dystalna – jest najlepiej poznaną i najczęściej występującą postacią grzybicy paznokci. Mogą ja wywołać wszystkie drobnoustroje. Grzyby zajmują paznokieć od końca dystalnego lub z boku i powoli rosną w kierunku proksymalnym. Początkowo ma miejsce rozmnażanie grzybów na końcu dystalnym paznokcia, która prowadzi do jego oddzielenia się od łożyska i powoli zmienia swoje zabarwienie. Grzyby zazwyczaj dają brudnożółte zabarwienie paznokci, natomiast po zakażeniu bakteryjnym zabarwienie może ulec zmianie od brunatno-brunatnego nawet do zielonego. Może tutaj również dojść do zwyrodnień w obrębie paznokci.
– grzybica podpaznokciowa biała – zmiany występują tylko na paznokciach palców stóp, mogą je powodować gatunki grzybów drożdżopodobne oraz niektóre grzyby pleśniowe. N a powierzchni paznokcia pojawiają się białe, drobne, bardzo łatwe do przeoczenia plamki. Zmiany są kruche, łatwo dają się zdrapać, odsłaniając tym samym jednolity paznokieć. Zmiany te mogą również się zlewać, tworząc większe wykwity na paznokciach.
– grzybica podpaznokciowa proksymalna – tę odmianę wywołuje zazwyczaj grzyb atakujący nie tylko paznokcie, ale i skórę oraz włosy. Grzyby te penetrują przez wał paznokciowy, zajmując macierz i płytkę paznokciową. Część paznokcia, która zlokalizowana jest przy wale staje się biała i krucha. Jest to najrzadziej występująca postać grzybicy paznokci. Najczęściej występuje u osób zakażonych HIV/AIDS. Początkowo uszkodzeniu ulega macierz paznokcia, co powoduje upośledzenie jego wzrostu, później następuje utrata paznokcia, a jego odrastanie jest w znacznym stopniu utrudnione.
– grzybica podpaznokciowa dysroficzna – najczęściej dotyka osoby z przewlekłą kandydozą skóry i błon śluzowych, u których dochodzi do rozległego zniszczenia paznokci, które stają się grube, kruche i odbarwione. Cały paznokieć bywa zajęty przez grzyby drożdżopodobne, do tego często spotkać można zanokcice paznokci, która doprowadza do powtórnego zniszczenia paznokci. Boczne wały paznokciowe są zwykle obrzęknięte i zaczerwienione. Często przy delikatnym ucisku ze zmiany wydobywa się treść ropna, którą lekarz pobiera do badania.
Leczenie grzybicy paznokci
Przed włączeniem leczenia rozpoznanie choroby powinno zostać potwierdzone dodatkowymi badaniami. Prawdopodobnie oprócz zakażeń dermatofitami tylko kilka innych chorób jest równie źle zdiagnozowanych i niepotrzebnie leczonych. W przypadku przewlekłego zakażenia grzybiczego przed włączeniem leczenia powinno się zaczekać na dodatni wynik badania bezpośredniego i posiewu. Dawniej grzybica paznokci była leczona z zastosowaniem preparatów ogólnoustrojowych, jednak postęp jaki się dokonał w ostatnich latach zaowocował nowymi metodami terapeutycznymi.
Bardzo często stosuje się preparaty o wysokiej zawartości mocznika, który służy do usunięcia zajętej procesem chorobowym płytki paznokciowej i bifonazolu, który stosuje się codziennie zazwyczaj przez wiele miesięcy, aż do odrostu zdrowego paznokcia. Częstym rozwiązaniem jest również zastosowanie lakieru do paznokci zawierającego 8% cyklopiroks, preparat ten stosuje się kilka razy w tygodniu przez około rok. Taka forma leczenia jest zarezerwowana dla łagodniejszych zmian chorobowych. Całkowite wyleczenie zarówno w aspekcie klinicznym, można uzyskać u mniejszego odsetka pacjentów.
Również ogólnoustrojowe leczenie grzybicy paznokci stało się w ostatnich latach dużo bardziej skuteczne. Większość przypadków ulega wyleczeniu po zastosowaniu terbinafiny w dobowej dawce 250 mg przez 3 miesiące. Dopuszczalne jest także stosowanie itrakonazolu, zarówno w dawce 200 mg przez 3 miesiące, albo w terapii pulsowej, w której podaje się 400 mg dziennie przez pierwszych 7 dni w miesiącu przez kolejne 3 miesiące. Występujące działania niepożądane są sporadyczne, nie mniej zdarz się ich wystąpienie w bardzo ciężkich przypadkach.
