Osobowość mnoga, inaczej nazywana zaburzeniem dysocjacyjnym osobowości, a potocznie – rozdwojeniem jaźni – to zaburzenie, które polega na występowaniu co najmniej dwóch osobowości u jednego człowieka, niekiedy występuje ich kilkanaście lub więcej. Wszystkie osobowości mogą przejmować całkowitą kontrolę nad ciałem i umysłem chorej osoby, która może w pełni utracić pamięć z tego epizodu.
Poszczególne postacie mogą nie wiedzieć o swoim istnieniu i różnić się wspomnieniami, uczuciami, myślami, a nawet płcią, orientacją seksualną, ilorazem inteligencji, wiekiem, ciśnieniem krwi czy alergiami. Zaburzenie występuje najczęściej u kobiet, osób młodych. Jest ono bardzo rzadko spotykane, jednak dla wielu ciekawe, ponieważ przypominać może sytuację opętania.
Przyczyny zachorowań
Każdy człowiek posiada subosobowości, które składają się na jedną, główną osobowość. U osób z zaburzeniem dysocjacyjnym osobowości, w pewnym momencie życia rozdzieliły się one, kształtując zupełnie nowe persony. Diagnoza osobowości mnogiej to dla wielu ludzi ogromny szok. Wizja posiadania w swoim ciele i umyśle kilku osób, jest przerażająca. Niekiedy chorzy pozostają niezdiagnozowani przez lata.
Przyczyny zachorowań dalej są przedmiotem dyskusji, ale badania psychologiczne wskazują, że może nim być intensywna reakcja na stres, szczególnie w okresie wczesnego dzieciństwa, a także zaniedbanie przez opiekunów, brak troski o zdrowie emocjonalne i dobrobyt. Powoduje to zakłócenia rozwoju osobowości młodego człowieka i może powodować trwały uraz na jego psychice. Zdecydowana większość chorych potwierdza, że w latach wczesnej młodości doświadczyła powtarzających się, przytłaczających, traumatycznych wydarzeń, które często związane są ze sferą seksualną lub śmiercią. Zaburzenie to jest swego rodzaju mechanizmem obronnym, który uwalnia od dramatycznych przeżyć.
Objawy występowania osobowości mnogiej
Diagnozę może postawić kwalifikowany lekarz, jednak podejrzenia mogą zauważyć chorzy lub osoby z ich otoczenia. Zaburzenie powoduje niekiedy tendencje do autodestrukcji, takie jak uzależnienia od alkoholu czy narkotyków, a także myśli samobójcze. Chorzy czasami dostrzegają, że robią rzeczy, których nigdy by nie zrobili, np. kradzież pieniędzy, nieostrożna jazda samochodem. Do głównych objawów należą:
- zmiana postrzegania „ja”, zachowania, zaburzenia pamięci, poznawania
- luki w pamięci dotyczącej odległej i niedawnej przyszłości, różniące się od zwykłego zapominania
- trudności związane z funkcjonowaniem społecznym i zawodowym
- gwałtowne zmiany nastroju
- depresja, ataki paniki
- zaburzenia snu i odżywiania
Jak zaburzenie dysocjacyjne osobowości wpływa na chorego?
Poszczególne osobowości mogą pomagać chorej osobie radzić sobie z problemami życia codziennego. Nagłe, intensywne przeżycia, a nawet zwyczajne wydarzenia, które towarzyszą człowiekowi, mogą powodować zmianę postaci, która się ujawnia. Mimo tego, że mogłoby się wydawać, że zaburzenie powstało na skutek próby pomocy pokrzywdzonemu. Zazwyczaj wpływa ono bardzo negatywnie na doświadczanie codzienności.
Borykają się oni z problemem depersonalizacji – uczucia porównywanego do bycia odłączonym od własnego ciała. Ponadto często świat wydaje im się nierealny, odległy, niejasny. Oni sami nie potrafią stwierdzić, kim tak naprawdę są – wiąże się to z problemami z określeniem własnych zainteresowań, marzeń i planów, poglądów politycznych czy religijnych, orientacji seksualnej.
Amnezja wpływa na zapominanie podstawowych informacji o jednostce, a także na zapominanie znaczących aspektów prowadzonej przed sekundą dyskusji. Każda z osobowości może pamiętać inne elementy biograficzne człowieka. Zazwyczaj występuje wśród nich główna postać, która przedstawia się prawdziwym imieniem chorego. Jednak nawet on nie musi być świadomy występowania innych osobowości w jego umyśle. Co więcej, często jest przez nie wypychany, zmuszany do wycofania się, żyje w lęku i poczuciu winy. Zdarza się, że u pacjentów, których osobowości są świadome swojego istnienia, możliwa jest ich rozmowa między sobą.
Sposoby leczenia
Całkowite wyleczenie osobowości mnogiej nie jest możliwe, a przynajmniej nie zostało jeszcze odkryte, jednak długotrwała terapia może być bardzo pomocna. Psychoterapia nastawiona jest na poznanie, analizę wszystkich osobowości i próbie połączenia ich w jedno. Nie istnieje żadne lekarstwo przeznaczone na leczenie tego zaburzenia. Jednak antydepresanty, leki przeciwlękowe lub uspokajające mogą być zalecane, aby wspomóc funkcjonowanie chorego.
Ważnym elementem terapii jest przepracowanie przeżytych traum, aby pozbyć się nabytych mechanizmów obronnych. Także nauka zachowania w sytuacjach stresowych i lękowych, która pozwoliłaby na uniknięcie wyodrębniania się wtedy różnych osobowości. Niekiedy stosuje się także hipnozę, która może być wystarczająco intensywnym bodźcem, aby wywołać ujawnienie się pożądanej osobowości i rozmowę z nią.
Osobowość mnoga jest zaburzeniem odkrytym stosunkowo niedawno, rzadko diagnozowanym, dlatego nie znaleziono jeszcze idealnej recepty na jego leczenie.
