Depresja sezonowa (sezonowe zaburzenie afektywne/nastroju, inaczej: choroba afektywna sezonowa lub depresja o sezonowym wzorcu przebiegu – z angielskiego seasonal affective disorder, czyli w skrócie SAD) to sezonowe zaburzenie afektywne, w którym depresja rokrocznie trwa mniej więcej od października (bądź listopada), trwa przez cały sezon zimowy a czas remisji następuje w marcu – kwietniu. Związek depresji sezonowej est ściśle powiązany z długością dnia oraz dostępem do światła naturalnego.
Epidemiologia depresji sezonowej
Badania wskazują, że problem depresji sezonowej jest czterokrotnie częstszy u kobiet w porównaniu do mężczyzn. Choroba może wystąpić w zasadzie w każdym wieku – od wczesnego dzieciństwa aż po starość. Moment pierwszego pojawienia się depresji jest zmienny i zależy od indywidualnych predyspozycji każdej osoby. Tak samo trudno wyróżnić moment pojawienia się zaburzenia – może dotyczyć dziecka, osoby w wieku dorastania, wczesnej i późnej dorosłości, jak również pojawić się dopiero na starość.
Tryb życia oraz podejmowana na co dzień aktywność jest drugorzędna i nie ma bezpośredniego wpływu na pojawienie się depresji sezonowej. Zaburzenie może obejmować zarówno osoby prowadzące aktywny, jak i bierny tryb życia.
Jakie są przyczyny depresji sezonowej?
Przyczyny depresji sezonowej nie są jednorodne. Najbardziej prawdopodobne uznaje się zaburzenia neuroprzekaźnictwa w obrębie OUN (ośrodkowego układu nerwowego). Jako jeden z głównych powodów depresji o charakterze sezonowym zauważa się zmniejszenie ilości światła słonecznego oraz obniżanie temperatury. Według badaczy istnieją również ewolucyjne przyczyny zaburzenia nastroju. W dawnych czasach ludzie żyli według rytmu pór roku. Wówczas zupełnie naturalne było, że aktywność znacząco obniżała się w miesiącach jesienno-zimowych. Na wiosnę człowiek powracał do podwyższonej aktywności i trwał w niej aż do późnych miesięcy jesiennych.
Depresja sezonowa – główne objawy
Podobnie jak w innych rodzajach depresji, za główne objawy depresji sezonowej uznaje się takie symptomy jak:
- znacząco obniżona aktywność;
- uczucie wzmożonego smutku;
- lęki (często o charakterze irracjonalnym, w połączeniu z paniką czy fobią);
- wysoki poziom drażliwości;
- osłabione funkcje związane z pamięcią oraz koncentracją;
- trudności w wykonywaniu codziennych czynności;
- przewlekłe zmęczenie nie wynikające z trybu życia;
- zniechęcenie wobec pracy oraz wycofanie się lub całkowita rezygnacja z życia społecznego;
- problemy ze snem (pogorszenie jakości, nieustanna senność nawet przy odpowiedniej ilości odpoczynku);
- szybkie przybieranie na wadze (połączone z zaburzeniami łaknienia w postaci wzmożonego apetytu, szczególnie wzrostem chęci na węglowodany);
- znaczące zmniejszenie popędu seksualnego;
- myśli samobójcze lub autoagresja (w mocno nasilonym przebiegu).
Jak leczy się depresję sezonową?
W przypadku depresji sezonowej najlepszym sposobem kuracji byłby wyjazd w rejony świata, gdzie dostęp do naturalnego światła jest wysoki. Jednak mało kto może sobie pozwolić na taką ewentualność. Pozostają więc środki zaradcze w leczeniu depresji sezonowej.
Kluczową rolę stanowią tu trzy rodzaje terapii – fototerapia (leczenie za pomocą światła), farmakoterapia (leki o właściwym działaniu) oraz psychoterapia. Najlepsze efekty przynosi połączenie wszystkich tych terapii oraz dobranie indywidualnie do potrzeb pacjenta ich proporcji.
Fototerapia
Fototerapia (inaczej światłoterapia, światłolecznictwo) jest rodzajem terapii polegającym na leczeniu białym światłem widzialnym lub światłem barwnym (podczerwień, nadfiolet). Do tego rodzaju technik konieczne jest specjalny sprzęt w postaci lamp, które wykorzystują fale świetlne w postaci promieniowania widzialnego, podczerwonego (z angielskiego infra-red, czyli w skrócie IR) oraz nadfioletowego (z angielskiego ultra-violet, czyli w skrócie UV). Ostatni z rodzajów ma 3 podrodzaje (UVA – długość fali 320-400 nm, UVB – 290-320 nm oraz UVC – 100-290 nm). Do terapii promieniami IR stosuje się lampy solux zaś UV – kwarcowe. W przypadku depresji sezonowej najczęściej stosowana jest fototerapia białym lub kolorowym światłem widzialnym.
Farmakoterapia
W leczeniu depresji sezonowym jedynym skutecznym farmaceutykiem jest bupropion pozostaje. To lek o działaniu antydepresyjnym. Ten organiczny związek chemiczny z grupy katynonów jest selektywnym stymulantem (czyli inhibitorem zwrotnego wychwytu) noradrenaliny oraz dopaminy (w mniejszym stopniu).
Bupropion cechuje się wysoką skutecznością, łagodnym działaniem oraz nieznacznym występowaniem skutków ubocznych. Od roku 2006 kiedy lek został zaakceptowany przez amerykańską FDA (Agencja Żywności i Leków, z angielskiego Food and Drug Administration) jako najlepsza prewencja wobec depresji sezonowej jest stosowany na całym świecie.
Psychoterapia
Do powyższych metod mających na celu przede wszystkim zmniejszanie objawów oraz skutków depresji sezonowej konieczne jest włączenie psychoterapii. Działanie w pracy indywidualnej pacjenta z terapeutą polega przede wszystkim na wsparciu w radzeniu sobie z trudnościami, akceptowaniu choroby oraz pomocy w radzeniu sobie z jej przebiegiem.
Czy można uniknąć pojawienia się depresji sezonowej?
