Obsesyjne mycie rąk często jest interpretowane jako wczesny objaw OCD, czyli zaburzeń obsesyjno-kompulsywnych. Ta nietypowa choroba psychiczna opiera się na występowaniu nielogicznych obsesji, które powodują u chorego lęk i zmuszają go do podjęcia określonych czynności. Osoby cierpiące na zaburzenia obsesyjno kompulsywne (dawniej nazywane nerwicą natręctw) mogą więc często myć ręce, kilkukrotnie sprawdzać, czy zamknęły za sobą drzwi lub układać przedmioty symetrycznie. Zazwyczaj zdają sobie one sprawę z irracjonalności swoich zachowań, jednak z uwagi na silny lęk nie mogą im zapobiec.
Obsesyjne mycie rąk – choroba czy objaw?
Samo w sobie obsesyjne mycie rąk nie jest uznawane za chorobę. Stanowi natomiast znany objaw zaburzeń obsesyjno-kompulsywnych, zwłaszcza jeśli osoba nim dotknięta powtarza tę czynność wyjątkowo często i bez wyraźnego powodu. Cierpiący na OCD niekiedy czują konieczność ponownego umycia rąk jeszcze przed odejściem od umywalki, co jest dość nietypowe i niemal jednoznacznie wskazuje na zaburzenie psychiczne.
W niektórych przypadkach obsesyjne mycie rąk wskazuje na mysofobię, czyli chorobliwy lęk przed brudem i zarazkami. Jest to jednak dużo mniej spotykane i łatwe do zdiagnozowania, jako że chory ma wówczas uzasadnienie dla swojego zachowania, którego brak w przypadku zaburzeń obsesyjno-kompulsywnych.
Dlaczego akurat mycie rąk?
Mogłoby się wydawać, że mycie rąk ma stosunkowo niewiele wspólnego z zaburzeniami psychicznymi. Okazuje się jednak, że czynność ta nie tylko pomaga fizycznie pozbyć się brudu, ale również stanowi pewien symbol duchowego oczyszczenia. Każdy z pewnością słyszał o określeniu „umywać ręce”, czyli uciekać od odpowiedzialności. Osoby, u których pojawiają się obsesje, starają się więc w ten specyficzny sposób oczyścić swoje myśli lub z jakiegoś powodu oczyścić swoje sumienie.
Zdarza się również, że osoby, u których występują liczne obsesje, wychodzą z pokoju w celu skorzystania z toalety lub właśnie umycia rąk. Stanowi to desperacką próbę ucieczki od własnych myśli, często występującą u ludzi całkowicie naturalnie. W przypadku poważnych zaburzeń obsesyjno-kompulsywnych sama taka ucieczka z czasem może stać się jednak pewnym rytuałem, którego brak będzie wywoływał lęk. Często spotyka się również sytuacje, w których obsesyjne mycie rąk nie ma u chorego żadnego uzasadnienia. Pamiętajmy bowiem, że OCD jest jedną z bardziej irracjonalnych i tajemniczych chorób psychicznych, która u każdej osoby przebiega inaczej.
Przyczyny zaburzeń obsesyjno-kompulsywnych
Jak każde zaburzenie psychiczne, OCD ma swoje przyczyny i pewne czynniki ryzyka, które mogą zwiększyć szansę na zachorowanie. Często jednak przyczyny te są dość złożone i nawet sam chory nie wie, dlaczego doszło u niego do wystąpienia choroby. Do najważniejszych przyczyn zalicza się:
– przeszłe doświadczenia, które wywołują u chorego poczucie odpowiedzialności za siebie i innych,
– czynniki genetyczne (występowanie nerwicy natręctw i innych zaburzeń psychicznych w rodzinie),
– czynniki środowiskowe (środowisko, w jakim chory dostał, problemy rodzinne i społeczne)
– nieprawidłowości w budowie lub funkcjonowaniu mózgu
– jednoczesny przebieg innych chorób psychicznych (depresji lub zaburzeń lękowych)
Niektórzy specjaliści klasyfikują zaburzenia obsesyjno-kompulsywne jako chorobę cywilizacyjną, efekt życia w ciągłym stresie i codziennego przyswajania ogromnej ilości informacji. Prawdą jest, że niektóre aspekty tej choroby wciąż nie są znane i podlegają stałym badaniom.
Objawy zaburzeń obsesyjno-kompulsywnych – nie tylko mycie rąk
Obsesyjne mycie rąk nie jest jedynym objawem zaburzeń obsesyjno-kompulsywnych. Jednocześnie ciężko jest opisać standardowe objawy, które występują przy tej chorobie psychicznej. Każdy chory doświadcza bowiem innych natrętnych myśli i kompulsji, nazywanych również rytuałami. U chorych na nerwicę natręctw najczęściej pojawiają się:
– liczne obsesje, dotyczące bezpieczeństwa własnego i innych, przeszłości, rzeczy uważanych przez chorego za wstydliwe i z pozoru bezcelowe,
– natrętne myśli, w tym te, które chory postrzega za nieprzyzwoite lub wulgarne,
– natrętne impulsy – nierealizowana chęć zachowania się w sposób agresywny, niezgodny z powszechnie uznanymi zasadami,
– nadmierny perfekcjonizm, konieczność zachowywania stałego porządku i symetrii,
– kompulsje – czynności, wykonywane przez chorego irracjonalnie wiele razy. Takie jak obsesyjne mycie rąk, sprawdzanie zamka w drzwiach lub szukanie kluczy w torbie,
Leczenie zaburzeń obsesyjno-kompulsywnych
Leczenie OCD, podobnie jak leczenie innych zaburzeń psychicznych, opiera się na połączeniu psychoterapii i farmakoterapii. Ta pierwsza przeprowadzana jest z pomocą psychologa lub psychoterapeuty i polega na wdrożeniu terapii poznawczo-behawioralnej. W większości przypadków niezbędne jest również wdrożenie leczenia farmakologicznego. Przy zaburzeniach obsesyjno-kompulsywnych stosuje się głównie leki przeciwdepresyjne i przeciwlękowe, a terapia musi przebiegać pod ścisłą kontrolą lekarza psychiatry.
