Syndrom presuicydalny jest określeniem na stan psychiczny, towarzyszący osobie tuż przed podjęciem próby samobójczej. Po raz pierwszy został nazwany w 1953 roku przez lekarza psychiatrę Erwina Ringela, który dostrzegł specyficzne podobieństwa w zachowaniu osób, rozważających popełnienie samobójstwa. Warto tutaj zaznaczyć, że osoba cierpiąca na syndrom presuicydalny nie jest w stanie obiektywnie ocenić swojego własnego stanu, przez co wymaga pomocy bliskich i specjalistów. Wczesne zauważenie symptomów świadczących o chęci targnięcia się na własne życie może zapobiec próbie samobójczej.
Zespół presuicydalny a samobójstwo
Badania nie mówią nam, jaki procent osób cierpiących na zespół presuicydalny rzeczywiście popełnia samobójstwo. Z uwagi na bezpośrednie zagrożenie życia syndrom ten powinien zawsze jednak stanowić podstawę do podjęcia konkretnych kroków, celem objęcia chorego nadzorem i rozpoczęcia specjalistycznego leczenia. Dodatkowo warto zwrócić uwagę, że nie wszystkie próby samobójcze są poprzedzone charakterystycznymi sygnałami czy tzw. zapowiedziami samobójczymi. Nie można więc lekceważyć żadnych, nawet najbardziej niepozornych objawów chęci targnięcia się na swoje życie.
Objawy syndromu presuicydalnego
Syndrom presuicydalny najczęściej objawia się zmianami w nastroju i zachowaniu, wynikającymi z tzw. zawężenia niektórych obszarów funkcjonowania. Chory nie jest w stanie sam sobie pomóc, a samobójstwo wydaje mu się jedynym logicznym sposobem na rozwiązanie życiowych problemów. Do najpowszechniejszych objawów zespołu presuicydalnego zalicza się:
- obniżenie nastroju: pesymizm, lęk, poczucie nieszczęścia, negatywne myśli, niskie poczucie własnej wartości,
- brak zdolności zauważania alternatyw do popełnienia samobójstwa (zawężenie sytuacyjne),
- zmiany w systemie wartości, niezgodność z wcześniejszymi oświadczeniami i zasadami moralnymi,
- wycofanie z życia społecznego,
- częste fantazjowanie o śmierci, myśli samobójcze, zapowiedzi samobójcze,
- kumulowanie się gniewu i agresji, który może być kierowany do samego siebie (w tym samookaleczanie i zaburzenia odżywiania),
- przeszłe próby samobójcze.
Co prowadzi do syndromu presuicydalnego?
Istnieją pewne czynniki ryzyka, które zwiększają szansę wystąpienia myśli samobójczych i syndromu presuicydalnego. Zakłada się, że osoba zdrowa i zadowolona z życia nigdy nie powinna miewać myśli, ani tym bardziej planów samobójczych. Stąd też za zespołem presuicydalnym każdorazowo stoi poważna przyczyna, która skłania chorego do rozważnia tak radykalnej decyzji. Do najczęstszych przyczyn występowania myśli samobójczych zalicza się zaburzenia psychiczne (depresja, zaburzenia afektywne dwubiegunowe lub schizofrenia – badania pokazują, że aż do 50% pacjentów cierpiących na schizofrenię doświadcza myśli samobójczych) lub traumatyczne doświadczenia (śmierć bliskiej osoby, rozwód, gwałt).
Z myślami samobójczymi niekiedy borykają się też osoby zdrowe i mogą być one wywołane trudnościami z zapewnieniem sobie godnego bytu, prześladowaniem (m.in. na tle rasowym) lub przewlekłą, nieuleczalną chorobą, wiążącą się z ciągłym bólem (choroby nowotworowe, stwardnienie rozsiane, pląsawica Huntingtona).
Naturalne przeciwdziałanie samobójstwu
Istnieją pewne czynniki, które sprawiają, że pomimo wystąpienia myśli samobójczych próba odebrania sobie życia jest dla wskazanej osoby mniej prawdopodobna. Do tych wskaźników zaliczamy:
- przekonania religijne – w religii chrześcijańskiej uważa się, że samobójstwo jest ciężkim grzechem,
- przywiązanie (posiadanie bliskich przyjaciół, rodziny, zwierząt),
- wsparcie ze strony społeczeństwa (bliskie towarzystwo współlokatorów, przyjaciół, rodziny),
- udział w psychoterapii – podczes spotkań z terapeutą chory może nauczyć się sposobów walki ze stresem i objawami swoich zaburzeń, w tym również myślami samobójczymi.
Nigdy nie możemy jednak zakładać, że chory poradzi sobie sam, zwłaszcza jeśli obcny syndrom presuicydalny wskazuje nam na zły stan psychiczny.
Syndrom presuicydalny – jak możemy zapobiec samobójstwu?
Po rozpoznaniu charakterystycznych objawów zespołu presuicydalnego musimy jak najszybciej przejść do udzielenia choremu pomocy. Zakładając, że nie jest on w stanie samodzielnie po nią sięgnąć. Przede wszystkim warto skontaktować się w imieniu takiej osoby z Centrum Wsparcia Dla Osób w Stanie Kryzysu Psychicznego (telefonicznie pod numerem 800 70 2222 lub mailowo) lub z Centrum Powiadamiania Ratunkowego 112, jeśli sytuacja jest wyjątkowo alarmująca. Ponadto powinniśmy dołożyć wszelkich starań, by zapewnić osobie zagrożonej próbą samobójczą wsparcie, którego potrzebuje. Wbrew pozorom nie jest to jednak łatwe dla osoby bez wykształcenia psychologicznego.
Osoba z syndromem presuicydalnym, która nie jest w stanie samodzielnie decydować o swoim życiu, powinna zostać natychmiastowo objęta specjalistycznym dozorem. Ważne jest również wdrożenie psychoterapii, która pomoże poprawić stan psychiczny chorego i zapobiegnie przyszłym próbom samobójczym.
