Zatrucie arsenem może mieć miejsce nie tylko po konsumpcji żywności, czy napojów skażonych tym pierwiastkiem. Wdychanie lotnych związków arsenu jak i bezpośredni jego kontakt ze skórą mogą spowodować przedostanie się toksyny do organizmu. Zatrucie arsenem nie jest częstym zjawiskiem, ale może doprowadzić nawet do śmierci.
Arsen jest pierwiastkiem wysoce rakotwórczym, szybko paraliżuje pracę układów: oddechowego, krążenia i nerwowego. Ma również niekorzystny wpływ na odporność organizmu i produkcję hormonów. Pierwiastek ten jest wysoce niebezpieczny ze względu na łatwe łączenie się z enzymami i białkami (95 – 99%).
Arsen i jego związki miały duże zastosowanie w medycynie. Leczyło się nimi między innymi cukrzycę, astmę, malarię, choroby stawów, reumatyzm czy łuszczycę. Obecnie pierwiastek ten stosuje się w leczeniu ostrej białaczki promielocytowej.
Również poza medycyną ma on swoje zastosowanie, np. przy produkcji półprzewodników, gazów bojowych, do impregnacji drewna oraz jako środek barwiący szkło na zielono. Arszenik (zawierający arsen) stosuje się w trutkach na myszy i szczury. Jeszcze niedawno związki arsenu były stosowane w rolnictwie jako środki ochrony roślin.
Zatrucie arsenem – przyczyny
Arsen występuje powszechnie w środowisku naturalnym, np. w glebie i wodzie co przyczynia się do jego migracji do produktów spożywczych. W przyrodzie na jego emisję mają wpływ erupcje wulkanów, wchodzi on też w skład ponad 200 minerałów.
Rośliny wodne mają silną zdolność akumulacji arsenu. Znaczna ilość tego pierwiastka znajduje się w ryżu, kakao, zbożu, wszystkich morskich gatunkach ryb i warzywach, które są uprawiane przy drodze.
Woda pitna również może być skażona arsenem. Najczęstszym źródłem takiego zanieczyszczenia są studnie wiercone w glebie naturalnie zawierającej dużą ilość arsenu lub połączone z ciekami zanieczyszczonymi arsenem wytwarzanym przez przemysł.
Do produkcji piwa i wina używane są związki arsenu, które maja zapewnić większą klarowność tych napojów. Wystarczy spożyć 1,5 l piwa lub 2 kieliszki wina, żeby przekroczyć 20- stokrotnie dopuszczalną normę stężenia arsenu we krwi.
Jest on obecny również w papierosach, co szkodzi nie tylko palącym.
Powietrze także może być skażone tym pierwiastkiem, szczególnie w okolicach hut i kopalni. Arsen wytwarzają też przemysły metalurgiczne, farmakologiczne, chemiczne.
W Polsce skażenie gleb arsenem, w porównaniu do światowych problemów z tym związanych, jest stosunkowo niskie. Niestety powietrze, zwłaszcza w południowej części naszego kraju jest w znacznym stopniu zanieczyszczone.
Objawy zatrucia arsenem
Ostre (występują po kilku godzinach):
- ból głowy
- krwiomocz
- nudności
- trudności z połykaniem
- zaburzenia oddychania
- osłabienie
- metaliczny posmak w ustach
Przewlekłe (zwykle dają o sobie znać po latach):
- biegunka
- ropienie skóry
- nadmierna potliwość
- wypadanie włosów
- ropne zapalenie rogówki
- kaszel
- długotrwałe zapalenie gardła
Arsen jest odkładany w organizmie i może prowadzić do poważnych chorób, takich jak:
- rak piersi
- rak jajnika
- nowotwór nerki
- rak pęcherzyka moczowego
Długa ekspozycja na ten pierwiastek prowadzi do zmian w mięśniu sercowym oraz uszkodzeń wątroby.
Zatrucie arsenem – leczenie
Badanie wykazujące obecność arsenu we krwi niestety nie jest dostępne w stałej ofercie przychodni czy laboratoriów. O badanie najlepiej zapytać swojego lekarza rodzinnego lub udać się do szpitalnego punktu pobrań.
Badanie moczu na obecność arsenu to koszt w wysokości około 180 zł, a badanie włosa (które może wykonać np. trycholog), to suma w granicach 170 – 370 zł.
Doraźnie osobie, która zatruła się arsenem pomóc może wywołanie wymiotów lub podanie węgla leczniczego.
Pomoc medyczna w szpitalu w przypadku nagłych i ostrych objawów zatrucia arsenem obejmuje:
- płukanie żołądka
- środki wymiotne
- środki nawadniające
- osłaniające środki
- środki podtrzymujące oddychanie
- środki podtrzymujące krążenie
- chelat BAL (Dimerkaprol, tworzy z arsenem trwałe kompleksy, dzięki czemu łatwiej rozpuszczają się w wodzie i pozwalają usunąć truciznę z organizmu)
Arsen – czy można go wyeliminować
Dorosły człowiek przyjmuje 53 do 330 μg arsenu z pożywieniem, około 50 % tej dawki jest kumulowane w organizmie (głównie w wątrobie i nerkach, ale również w paznokciach i włosach). Jego zawartość w tkankach, to przedział od 0,1 do 0,5 ppm (liczba części na milion).
Dzięki pomiarowi ilości arsenu w organizmie jesteśmy w stanie zmodyfikować naszą dietę tak, aby ograniczyć nagromadzenie toksycznej substancji. Przede wszystkim, żeby ograniczyć ilość arsenu trzeba zadbać o odpowiednią dietę. Biały ryż jest mniej skażony niż brązowy, warto go namoczyć na noc w wodzie, a następnie wypłukać i ugotować w świeżej. Najlepiej jest go jeść naprzemiennie z kaszami.
