Choroba dekompresyjna to zespół symptomów występujący w wypadku dużego spadku ciśnienia zewnętrznego. Do choroby kesonowej dochodzi przeważnie w trakcie niewłaściwego nurkowania. Symptomy dolegliwości nurków to m.in.: drgawki, wrażenie zadyszki, schorzenia czucia i parestezje. Pacjent potrzebuje szybkiej pomocy medycznej oraz umieszczenia w komorze hiperbarycznej.
Choroba dekompresyjna jest wywołana składaniem się azotu w tkankach organizmu. W naszym powietrzu oddechowym znajduje się blisko 70% azotu, i przy wysokim ciśnieniu niezwykle znaczące jego ilości pochłanianie są do tkanek. Azot tenże zwiększa własną objętość, kiedy nurek wynurza się na przestrzeń wody, więc tam, gdzie ciśnienie jest niskie. Kiedy robi się to zbyt błyskawicznie, nurek zaczyna czuć ból głowy oraz przemęczenie. Pojawiają się schorzenia odczuwania w kończynach, i chociażby paraliż. W najcięższych wypadkach może pojawić się duszność, wstrząs lub strata świadomości. Najpoważniejszym powikłaniem dolegliwości dekompresyjnej jest zgon.
Choroba dekompresyjna (kesonowa): przyczyny
Podczas nurkowania na ogromnych głębokościach na ciało działa duże ciśnienie hydrostatyczne (ciśnienie otoczenia). Zgodnie z rzeczywistym prawem Henry’ego, skok ciśnienia wywołuje podniesienie rozpuszczalności gazów w roztworach. Ta reguła znajduje odbicie także w naszym organizmie, gdzie zaczyna szybko rosnąć ilość gazów rozłożonych w krwi. Dotyczy to szczególnie azotu, znajdującego się w ogromnych ilościach w mieszaninie oddechowej (aż 78 proc.), jaki ponadto niezwykle dobrze rozpuszcza się we krwi.
Gaz tenże będzie się odkładał nie jedynie we krwi, ale także w większości tkanek organizmu. Ilość nagromadzonego w tkankach azotu zależy m.in. od głębokości, na jakiej znajdował się nurek i od czasu, jaki spędził pod wodą. Azot, w przeciwdziałaniu do tlenu lub tlenku węgla, nie bierze udziału w mechanizmach zmiany metabolicznej, natomiast jedynym sposobem jego eliminacji z organizmu po nagromadzeniu w tkankach, jest dmuchanie za pomocą płuc.
Czym jest choroba dekompresyjna?
Choroba dekompresyjna, określana niegdyś chorobą kesonową, to system symptomów dotykających osobę wystawioną na zbyt błyskawicznie obniżające się ciśnienie zewnętrzne. Nurkowi może się ona przydarzyć, jeśli wynurza się zbyt błyskawicznie na przestrzeń bez utrzymywania właściwej szybkości oraz przystanków dekompresyjnych. Jeśli nurek zbyt błyskawicznie idzie na powierzchnię, obniża się ciśnienia otoczenia, co wywołuje tworzenie bąbelków gazu neutralnego, zwykle azotu, w tkankach oraz roztworach ustrojowych organizmu. Zgodnie z założeniem Henryego, gdy ciśnienie gazu nad lustrem roztworu jest obniżone, ilość gazu rozłożonego w płynie także podlega osłabieniu.
To samo zjawisko jest przy otwieraniu butelki z gazowanym napojem, gdy ją otwieramy słychać ulatujący gaz oraz widać składające się bąbelki dwutlenku węgla. Występują one w efekcie szybkiego obniżenia ciśnienia otoczenia będącego w butelce, do wartości ciśnienia atmosferycznego. Identycznie dzieje się z azotem (gazem obojętnym), jaki naturalnie jest w tkankach oraz roztworach ustrojowych organizmu w łagodnej formie rozpuszczonej.
Podczas szybkiego obniżania ciśnienia, np. podczas wynurzania się, występuje uwolnienie gazu rozłożonego w organizmie. Gdy pełen mechanizm przebiega zbyt błyskawicznie, gaz obojętny wybija się z krwi oraz tworzy bąbelki. Mechanizm tenże określa się desaturacją. Połowa wypadków dolegliwości dekompresyjnej okazuje się 30 minut po wynurzeniu. Lecz może nastąpić chociażby 36 godzin po ukończeniu nurkowania.
Kto jest narażony na chorobę dekompresyjną?
Zwłaszcza osoby puszyste. Im więcej tłuszczu, tymże większe szanse na pojawienie się bąbelków azotu pod skórą. Ponadto narażone są osoby starsze, u jakich trochę gorzej działa system oddechowy. Należałoby także pamiętać, aby podczas nurkowania na ogromnych głębiach robić postoje, aby zmniejszyć szkodliwe efekty zmiany ciśnienia. Pamiętajmy także, iż przed nurkowaniem zupełnie zabrania się wypijania alkoholu.
Pierwsza pomoc
Przy podejrzeniu dolegliwości dekompresyjnej należy jak najszybciej skontaktować się z lekarzem. Jedynym efektywnym sposobem leczenia jest rekompresja medyczna, więc obniżenie objętości gazu (obniżenie wielkości pecherzyków gazu) znajdującego się w przestrzeniach gazowych organizmu.
Choroba ciśnieniowa – jak przeciwdziałać?
Żeby zapobiec dolegliwości ciśnieniowej, osoba zamierzająca zacząć przygodę z nurkowaniem winna być odpowiednio zapoznana z regułami właściwego uprawiania owego sportu. Należałoby skorzystać z lekcji z instruktorem, jaki pokaże, jak dobrze się wynurzać (przedstawi właściwe tempo wynurzania się, poleci robienie przystanków dekompresyjnych itd.). Osoba nurkująca zawsze obligatoryjna mieć świadomość owego, iż należy zachować właściwy odstęp czasowy pomiędzy nurkowaniem i podróżą samolotem lub wyprawą wysokogórską – przeważnie poleca się przerwę 24-godzinną, natomiast przy częstym nurkowaniu – 48-godzinną. Należałoby również planować nurkowanie z wykorzystaniem tzw. tablic dekompresyjnych.
