Wychłodzenie organizmu, nazywane też hipotermią, jest stanem, w którym temperatura ciała człowieka spada poniżej 36 stopni Celsjusza na skutek różnych czynników. Choć nieznaczne obniżenie temperatury ciała nie jest bezpośrednim zagrożeniem życia, gdy osiągnie ona 28 stopni Celsjusza, mamy do czynienia z bezpośrednim zagrożeniem życia. Dodatkowo przy temperaturze 30 stopni i poniżej osoba wychłodzona nie jest w stanie samodzielnie sobie pomóc i wymaga wsparcia z zewnątrz.
Co powoduje wychłodzenie organizmu?
Istnieje wiele przyczyn wychłodzenia organizmu. Jak łatwo się domyślić, do większości przypadków hipotermii dochodzi zimą, kiedy temperatura powietrza spada poniżej zera. Warto tutaj wspomnieć, że najbardziej niebezpieczne jest przebywanie w zimnej wodzie – ta bowiem, ze względu na swoje zdolności przewodzenia ciepła, wychładza ciało aż o 25 razy szybciej niż woda. Wychłodzenie organizmu i odmrożenia grożą również alpinistom, którzy wybierają się w góry bez odpowiedniego wyposażenia i napotykają niesprzyjające warunki atmosferyczne.
Do głównych czynników wywołujących hipotermię zaliczamy więc:
- niską temperaturę powietrza,
- ubiór niedostosowany do pogody (częsty powód wychłodzenia organizmu u bezdomnych),
- przebywanie w wodzie o temperaturze poniżej 5 stopni,
- nadmierne spożycie alkoholu (alkohol sprzyja szybszemu wytracaniu ciepła przez organizm),
- leki przeciwdepresyjne, uspokajające i nasenne.
Stadia i objawy hipotermii
Wychłodzenie organizmu dzielimy na stadia w zależności od temperatury ciała. Ostatnie stadium, kiedy temperatura sięga 28 stopni Celsjusza i mniej jest stanem bezpośredniego zagrożenia życia. Wraz z postępem wychłodzenia objawy się nasilają, człowiek traci poczucie czasu i powagi sytuacji, dzięki czemu może nawet odmawiać uzyskania pomocy. Dochodzi do utraty przytomności, a jeśli osoba wychłodzona nie otrzyma odpowiedniej pomocy, może dojść do zgonu przez zbyt niską temperaturę serca i mózgu.
Stadium łagodne (35-32 stopnie Celsjusza)
- pojawia się drżenie mięśni, które ustaje wraz z obniżaniem się temperatury ciała,
- wyczuwalnie zimne dłonie, stopy, a także nos i uszy (ryzyko odrmożenia),
- niepokój i dezorientacja,
- ogólne osłabienie organizmu,
- zawroty głowy.
Stadium umiarkowane (32-28 stopni Celsjusza)
- wcześniejsze objawy zyskują na intensywności, poza drżeniem mięśni, które na tym etapie już nie występuje,
- pojawia się silny ból wywołany zimnem,
- sztywność mięśni, problemy z poruszaniem,
- powolna utrata poczucia czasu i powagi sytuacji, osoba wychłodzona nie jest w stanie sama sobie pomóc,
- trudności w komunikacji: bełkotliwa mowa, brak reakcji na bodźce, apatia.
Stadium ciężkie (poniżej 28 stopni Celsjusza)
- następuje utrata przytomności (letarg),
- spowolnienie rytmu serca, spowolnienie i spłycenie oddechu, przez co mogą być one niewyczuwalne,
- sino-zielone zabarwienie skóry,
- może dojść do zatrzymania krążenia, ogólny stan przypominający śmierć.
Pierwsza pomoc w hipotermii
Wychłodzenie organizmu wymaga udzielenia choremu pierwszej pomocy, zwłaszcza w trzecim, ciężkim stadium, w którym może dojść do zatrzymania krążenia lub oddechu. Należy jak najszybciej przetransportować osobę wychłodzoną w cieplejsze miejsce, rozebrać ją (tylko w pierwszym, łagodnym stadium hipotermii) i przystąpić do powolnego ciała. Gwałtowne zwiększenie jego temperatury, na przykład poprzez gorącą kąpiel, może wywołać poważne komplikacje. Jeśli poszkodowany jest przytomny i komunikacja z nim jest możliwa, można przystąpić do podania ciepłych, słodkich płynów. W żadnym wypadku nie należy podawać poszkodowanemu alkoholu lub podawać napoju na siłę, kiedy jest on nieprzytomny.
W każdym przypadku wychłodzenia organizmu konieczne jest wezwanie opieki medycznej. Kiedy nastąpi utrata przytomności i zatrzymanie akcji serca, należy rozpocząć reanimację i kontynuować ją w bezpiecznym miejscu aż do przyjazdu pogotowia. Jako że w ciężkim stadium hipotermii stwierdzenie zgonu może być wyjątkowo trudne, nie powinniśmy rezygnować z reanimacji i poddawać się, nawet jeśli stan poszkodowanego nie ulega poprawie.
Wychłodzenie organizmu – leczenie
W łagodnym i umiarkowanym stadium hipotermii leczenie polega na stopniowym ogrzewaniu ciała i podtrzymywaniu funkcji życiowych. Uważa się, że jeśli komunikacja z poszkodowanym jest możliwa, jego życiu nie zagraża niebezpieczeństwo. Należy jednak podjąć określone kroki, by zapobiec postępującemu wychłodzeniu.
Skuteczną metodą leczenia w przypadku poszkodowanych w stadium ciężkiej hipotermii jest krążenie pozaustrojowe. Do żył chorego podłącza się sztuczne płuco-serce, które utlenia krew i przeprowadza ją przez ciało pacjenta. Metoda ta znacznie zwiększa szansę na przeżycie. Jako że pozwala podtrzymać funkcje życiowe poszkodowanego i jednocześnie ogrzewa krew o nawet 10 stopni w ciągu godziny. Profesjonalna opieka medyczna jest jednak niezbędna na każdym etapie hipotermii. Nie tylko ciężkim, jako że zawsze może dojść do groźnych komplikacji.
