Gen otyłości (ang. FTO – fat mass and obesity associated gene) jeszcze do niedawna uznawany za mit, jest obecnie wskazywany jako jeden z głównych czynników prowadzących do otyłości. Na jej wstępowanie w populacji ma także wpływ wysokokaloryczna dieta, oraz siedzący tryb życia. Otyłość stanowi poważny problem i według Światowej Organizacji Zdrowia dotyczy aż 30% dorosłych, oraz w przybliżeniu 20% dzieci i nastolatków w Europie. Sytuacja wygląda jeszcze gorzej w Stanach Zjednoczonych, gdzie otyłość występuje u coraz większej liczby ludzi, co przekłada się na ich samopoczucie i zdrowie.
Otyłość – przyczyny genetyczne i środowiskowe
Jak wspomniano powyżej, otyłość może powstać w wyniku spożywania produktów dostarczających do organizmu zbyt wiele kalorii, przy niedostatecznym wydatkowaniu energii. Dodatkowo kluczową rolę w jej rozwoju odgrywa profil genetyczny. Podaje się, że oprócz genu otyłości FTO, na jej rozwój może mieć wpływ gen kodujący leptynę i jej receptor, gen PPARγ, gen receptora ß3 adrenergicznego oraz gen receptora endokannabinoidowego.
Wymienione geny mają wpływ na apetyt, regulację proliferacji adipocytów (komórek tłuszczowch), oraz na lipolizę, poprzez co odgrywają, wraz z genem otyłości, bardzo ważną rolę w jej patogenezie. Szacuje się, że podłoże genetyczne może wpływać na odkładanie się tkanki tłuszczowej w zakresie 40-70%, skąd wynika potrzeba poznania dokładnych mechanizmów powstawania otyłości.
Naukowcy starają się znaleźć odpowiedzi na nurtujące ich pytania, poświęcając wiele uwagi genowi otyłości, którego funkcjonowanie może okazać się kluczem do leczenia omawianej choroby cywilizacyjnej. Należy zdawać sobie jednak sprawę z tego, że nosicielstwo alleli odpowiedzialnych za tycie, nie jest wyrokiem, ponieważ nadal uważa się, że środowisko odgrywa ogromną rolę w rozwoju otyłości.
Otyłość – choroba tragiczna w skutkach
Zachorowanie na otyłość jest często tragiczne w skutkach. Przyczynia się do rozwoju innych chorób, takich jak choroby sercowo-naczyniowe, cukrzyca typu II, hiperinsulinemia, dyslipidemia oraz nadciśnienie tętnicze. U osób z nadwagą nierzadko obserwuje się hipercholesterolemię, czyli podwyższony poziom cholesterolu LDL i zwiększoną ilość trójglicerydów. Może to doprowadzić do rozwoju miażdżycy.
Ponadto u osób otyłych bardzo często obserwuje się tzw. niealkoholową stłuszczeniową chorobą wątroby, która jest efektem zachwiania równowagi między beta-oksydacją, a syntezą lipidów i napływem kwasów tłuszczowych. Konsekwencją wymienionych zaburzeń homeostazy może być nagły zgon, dlatego tak ważne w dzisiejszych czasach, jest zwiększanie świadomości u ludzi, oraz walka ze złym odżywianiem i siedzącym trybem życia.
Gen otyłości FTO – co o nim wiemy?
Gen Otyłości FTO zlokalizowany jest na 16 chromosomie. Pierwsze prace badawcze dotyczące genu otyłości u myszy zostały opublikowane w 1999 roku. Natomiast odkrycie tegoż genu w ludzkim DNA zostało opublikowane dopiero w 2006 roku. W populacji ludzkiej występuje znaczny polimorfizm (wielopostaciowość) genu FTO. Według licznych badań ma wpływ na różnice w tendencji do tycia u różnych osób.
Przeprowadzono badania na grupie osób chorujących na cukrzycę typu II (insulinozależną). Grupie, która jak wspomniano powyżej, często pojawia się u pacjentów jako skutek otyłości. Wykazały one korelację między polimorfizmem genu otyłości, a zachorowalnością na cukrzycę II typu. Dalsze badania wskazały, że nadwadze sprzyja nosicielstwo allelu typu A, który występuje u około 39% europejczyków. U nosicieli allelu typu A będących homozygotami wobec genu otyłości (A/A), zauważono wyższą wagę, ale i wyższy BMI (ang. body mass index) i większy obwód talii.
Co bardzo ciekawe, zainteresowano się także związkiem między polimorfizmem genu otyłości FTO, a masą urodzeniową. W tym celu badano noworodki i starsze dzieci, a także młodzież. Wykazano, że gen otyłości nie ma wpływu na wagę urodzeniową. Ma wpływ na pojawienie się nadwagi u dzieci w starszym wieku. Inne badania pozwoliły na wysnucie hipotezy, że gen otyłości ma wpływ na poczucie sytości, oraz łaknienia.
Kolejne badania potwierdziły, że istnieje korelacja między wielopostaciowością genu FTO, a występowaniem zespołu metabolicznego u osób cierpiących na otyłość. Wszystkie przytoczone wyniki analiz wskazują, że gen otyłości FTO można nazwać faworytem w procesie jej rozwoju. Badania nad jego wpływem na homeostazę trwają. Szerokie zainteresowanie nadwagą przekłada się na to, że zespoły badawcze prześcigają się w wyścigu do rozwiązania zagadki otyłości. Rozwój technologii i nowych metod badawczych temu sprzyja, choć wynalezienie leku na nadwagę wydaje się być ciągle poza naszym zasięgiem.
Jak skutecznie walczyć z nadwagą?
Nosicielstwo allelu typu A genu otyłości nie przesądza o nadwadze. Bardzo istotnym czynnikiem wpływającym na wygląd ciała jest zbilansowana dieta. Odchudzanie się wymaga jednak specjalistycznej wiedzy. Doboru pożywienia, które będzie dostarczało odpowiednie proporcje między tłuszczami, białkami, węglowodanami, witaminami i związkami mineralnymi. Zmiana stylu życia z biernego na aktywny, wpływa nie tylko na zawartość tkanki tłuszczowej w organizmie. Wpływa także na stężenie endorfin, które poprawiają samopoczucie i redukują skutki stresu.
Źródło: Wpływ polimorfizmów genu FTO na ryzyko otyłości, Katarzyna Kolackov, Łukasz Łaczmański, Grażyna Bednarek-Tupikowska.
