Nadczynność tarczycy w ciąży występuje u około 2-3% kobiet w ciąży. Opieka nad kobietami ciężarnymi z problemami tarczycy stanowi bardzo poważne wyzwanie dla endokrynologów, ponieważ u około 70% pacjentek nie stwierdza się typowych objawów dla nadczynności tarczycy.
Nieprawidłowe leczenie tej choroby jest nie tylko niebezpieczne dla przyszłej mamy, ale również dla płodu. Zwraca się zatem uwagę na ważność edukowania kobiet, będących w okresie rozrodczym, na temat tego, że przyjmowanie tyreostatyków, szczególnie we wczesnej ciąży, ma potencjalne działanie teratogenne. Planując ciążę, warto udać się do endokrynologa, który utwierdzi pacjentkę z nadczynnością tarczycy w przekonaniu, że jej układ hormonalny jest wystarczająco ustabilizowany, żeby mogła ona podjąć próby starania się o dziecko.
Nadczynność tarczycy u ciężarnych – przyczyny i epidemiologia
Do najczęściej występujących przyczyn nadczynności tarczycy w ciąży zaliczyć można:
- tyreotoksykoza (1-3% ciąż)
- chorboa Gravesa i Basedowa (0.1-1% ciężarnych)
- wole guzowate
- choroby trofoblastu (zaśniad groniasty lub inwazyjny, rak kosmówki, guz miejsca kosmówkowego)
- mutacje w receptorze TSH i hormonów tarczycy
- guz przysadki
- zapalenie tarczycy (podostre i ciche)
- wole jajnikowe
- przerzuty zróżnicowanego raka tarczycy, które są czynne hormonalnie
Nadczynność tarczycy w ciąży występuje najczęściej pod postacią tyreotoksykozy, która powstaje na skutek stymulacji receptora TSH przez gonadotropinę kosmówkową (hCG). Do tego typu nadczynności gruczołu tarczycy mają skłonność kobiety, u których stwierdzono ciążę mnogą, bądź występują u nich ciążowa choroba trofoblastyczna, albo tzw. niepowściągliwe wymioty.
Tyreotoksykoza ciężarnych mija najczęściej po pierwszym trymestrze, choć bywa i tak, że utrzymuje się przez cały okres trwania ciąży. Nie wymaga ona jednak leczenia i wprowadzania tyreostatyków. Bardzo istotne jest to, że ten typ hiperaktywności gruczołu tarczowego nie wpływa negatywnie na rozwijający się płód. Z kolei, choroba Gravesa-Basedowa, stanowi bardzo niebezpieczny typ nadczynności tarczycy u ciężarnych, z uwagi na ryzyko przedwczesnych poronień, przedterminowych urodzeń, jak i występowania letalnych wad płodu. Może także wpływać na niską masę urodzeniową noworodka, być u niego przyczyną problemów z tarczycą, bądź powodować u matki między innymi nadciśnienie tętnicze, lub stany przedrzucawkowe.
Choroba Gravesa Basedowa charakteryzuje się występowaniem wola, orbitopatii tarczycowej, obrzęku przedgoleniowego, bądź akropachii tarczycowej (obrzęk palców rąk lub stóp, przy jednoczesnych zmianach w układzie kostnym). Wole guzowate nadczynne, powodujące nadczynność tarczycy w ciąży, występuje niezwykle rzadko. Charakteryzuje się występowaniem guzków w budowie gruczołu tarczowego. Opisano także dziedziczną przypadłość nadczynności, która wynika ze mutacji receptora TSH. W trakcie trwania ciąży, jest on nadwrażliwy na prawidłowe stężenia gonadotropiny kosmówkowej, która wykazuje podobieństwo strukturalne do TSH, co skutkuje pojawieniem się nadczynności tarczycy i silnymi wymiotami.
Nadczynność tarczycy w ciąży – leczenie
Leczenie kobiet ciężarnych z nadczynnością tarczycy stanowi wyzwanie dla lekarzy, ponieważ ingerencja w organizm matki, przekłada się na dobro rozwijającego się dziecka. Leczenie nadczynności tarczycy w ciąży polega na podawaniu pacjentce tyreostatyków. Celem procesu leczenia ciężarnych kobiet, jest utrzymanie prawidłowego stężenia wolnych hormonów tarczycy, co osiągane jest poprzez podawanie pacjentce jak najmniejszej dawki leku. Na początku terapii przyszła mama podlega częstym kontrolom (co 2 tygodnie), kiedy sprawdza się u niej poziom TSH, ft4, ft3. Po osiągnięciu prawidłowej funkcji hormonalnej gruczołu tarczowego (eutyreozy), wizyty ustalane są co 2-4 tygodni.
Najczęściej stosowanym lekiem w pierwszym trymetrze ciąży jest propylotiouracyl (PTU). PTU, który w zależności od potrzeb pacjentki podaje się w ilości 100–200 mg/d. Niestety, przypadki uszkodzeń wątroby u chorych leczonych PTU, sprawiły, że w drugim trymestrze ciąży lek ten zastępowany jest tiamazolem, bądź metimazolem. Dodatkowo, leczenie ciężarnych jodem promieniotwórczym 131l jest zabronione. Natomiast tyreoidektomia (usunięcie tarczycy) w drugim trymestrze ciąży jest zabiegiem wykonywanym niezwykle rzadko i tylko w szczególnych sytuacjach.
Jak nadczynność tarczycy w ciąży wpływa na dziecko?
Łożysko, z uwagi na pełnione funkcje, przepuszcza z krążenia matczynnego do płodu, przeciwciała przeciwko receptorom TSH (TRAb), tyreostatyki i hormony tarczycy matki. Hormony, które mogą przyczynić się do rozwinięcia się u płodu i noworodka nadczynności, lub niedoczynności tarczycy. Noworodkowa lub płodowa nadczynność tarczycy pojawia się u około 1-5% potomków ciężarnych z chorobą Gravesa-Basedowa.
W przypadku płodu może rozwijać się jako efekt przechodzenia TRAb przez łożysko i interakcji z receptorami TSH. Może mieć miejsce już od 20 tygodnia życia płodowego. U noworodków, nadczynność tarczycy, może się z kolei pojawić, już w trakcie trwania 10 doby życia. Na skutek spadku ilości tyreostatyków w krwi noworodka, które były podawane matce w ciąży. W tym przypadku podaje się dziecku tiamazol. Nadczynność tarczycy w ciąży musi zatem przebiegać pod ciągłą kontrolą specjalisty. Głównie z uwagi na to, że nieleczona choroba może zagrażać nie tylko matce, ale i nienarodzonemu jeszcze dziecku.
