Skrócenie szyjki macicy w ciąży jest zjawiskiem naturalnego przygotowania organizmu do porodu i stanowi jego pierwszą fazę. Jednak nie zawsze rozpoczyna się ono w odpowiednim momencie, przez co może dojść do poronienia bądź porodu przedwczesnego. Szyjka macicy odgrywa bowiem niezwykle istotną rolę w ciąży. Długa i zamknięta chroni płód przed drobnoustrojami z zewnątrz, a także zapobiega przedwczesnemu porodowi.
Fizjologiczne skracanie szyjki macicy w ciąży
W prawidłowo przebiegającej ciąży szyjka macicy zaczyna skracać się w trakcie pierwszej fazy porodu. Wcześniej ciężarna może zauważyć zwiększone upławy, które towarzyszą odejściu czopu śluzowego, który dotychczas stanowił barierę zabezpieczającą płód przed drobnoustrojami z zewnątrz. Skracaniu się szyjki macicy towarzyszą skurcze macicy, które przyczyniają się do zwiększenia rozwarcia, umożliwiającego przyjście na świat noworodka. Za ciążę donoszoną uznaje się poród w granicach 38 do 42 tygodnia ciąży.
Objawy przedwczesnego skracania szyjki macicy
U każdej ciężarnej skracanie się szyjki macicy może przebiegać inaczej. Nie zawsze zjawisku temu towarzyszą swoiste objawy, które alarmują kobietę, że coś się dzieje, wówczas dopiero kontrola lekarska wykaże pojawiające się zmiany. Jednak każdorazowo niepokój wzbudzić powinny takie dolegliwości jak:
- plamienie lub krwawienie z dróg rodnych,
- obfite upławy,
- uczucie rozpierania i ciągnięcia w dole brzucha,
- bolesne skurcze.
Aby zapobiec wcześniejszemu rozwiązaniu lekarz prowadzący podczas każdej wizyty kontroluje długość szyjki macicy oraz pojawiające się rozwarcie. W przypadku zauważenia jakichkolwiek odstępstw od normy zaleca się wykonanie USG przez pochwowego, które pozwala znacznie precyzyjnej określić długość szyjki.
Przyczyny skracania szyjki macicy
Dotychczas nie wskazano jednoznacznej przyczyny wcześniejszego skracania szyjki macicy. Lekarze wyróżniają natomiast trzy czynniki, które mogą predysponować to wystąpienia tego zjawiska, a są to:
- czynniki hormonalne,
- urazowe czynniki,
- czynniki wrodzone.
Wśród czynników hormonalnych wyróżniamy przede wszystkim zbyt duże stężenie relaksyny, która odpowiedzialna jest za przygotowanie kanału rodnego do porodu, poprzez rozluźnienie połączeń stawowych w miednicy.
Czynnikami urazowymi mogą być różnego rodzaju uszkodzenia w obrębie szyjki macicy podczas wcześniejszych porodów lub zabiegów ginekologicznych, w tym łyżeczkowania.
Kobiety, u których wystąpiły poronienia bądź porody przedwczesne, których źródła nie zidentyfikowano powinny być objęte szczególną opieką, ponieważ znajdują się w grupie podwyższonego ryzyka.
Dodatkowo wraz z rozwojem ciąży waga i rozmiar dziecka mogą przyczyniać się do przedwczesnego skracania się szyjki macicy.
Jak zapobiegać dalszemu skracaniu szyjki macicy
Jeżeli szyjka macicy zacznie skracać się przed terminem spodziewanego porodu należy niezwłocznie zasięgnąć porady lekarza prowadzącego ciążę. Za prawidłową długość szyjki macicy w ciąży uznaje się minimum 2,5 cm. Każda niższa wartość powinna wzbudzić niepokój zarówno lekarza, jak i ciężarnej. Jeżeli skrócenie jest niewielkie można zapobiegać dalszemu jego postępowi wdrażając następujące zachowania:
- unikać nadmiernego wysiłku fizycznego, w tym dźwigania,
- jak najwięcej odpoczywać, głównie w pozycji leżącej,
- ograniczyć poziom stresu,
- powstrzymać się od współżycia.
Zastosowanie się do powyższych zachowań pozwoli znacząco zminimalizować ryzyko dalszego skracania się szyjki macicy. Jednakże, jeżeli mimo zastosowania wzmożonej ostrożności niewydolność szyjki macicy będzie się pogłębiać wówczas konieczna może się okazać ingerencja lekarska.
PESARIUM
Jedną z metod zapobiegania porodowi przedwczesnemu jest założenie wykonanego z silikonu krążka dopochwowego – pesarium (zwanego również pesarem). Krążek ten ma na celu zapobiec dalszemu skracaniu się szyjki macicy poprzez założenie go na szyjkę. Zabieg ten jest niemal całkowicie bezbolesny i może być z powodzeniem wykonywany w gabinecie lekarskim, bez konieczności podawania środków znieczulających.
Szew okrężny McDonalda
Kolejną metodą zapobiegającą przedwczesnemu skracaniu się szyjki macicy w ciąży jest chirurgiczne założenie szwu okrężnego na szyjce macicy. Zabieg ten wykonuje się w znieczuleniu zewnątrzoponowym lub ogólnym, podczas którego lekarz ginekolog założy szwy na szyjce macicy. Skuteczność szwu McDonalda szacowana jest na około 89%.
Zarówno pesar, jak i szew okrężny zdejmuje się w 37 tygodniu ciąży bądź bezpośrednio przed terminem spodziewanego porodu.
Niezależnie od wybranej metody zapobiegania niewydolności szyjki macicy przed zabiegiem (o ile nie jest on przeprowadzany w trybie nagłym) konieczne jest dokładne oczyszczenie pochwy. W tym celu konieczne jest przeprowadzenie posiewu oraz, w przypadku wyniku wskazującego na istnienie infekcji, zastosowanie odpowiedniego leczenia antybiotykami.
Również później konieczne jest stałe monitorowanie stanu szyjki oraz wystąpienia infekcji. Zarówno pesar, jak i szew okrężny mogą przyczynić się do zwiększonej częstotliwości występowania różnego rodzaju infekcji intymnych, które podobnie jak skracająca się szyjka macicy mogą prowadzić do poronienia bądź porodu przedwczesnego.
