Zespół różyczki wrodzonej – różyczka, czy też niemiecka odra jest zakażeniem, które przenosi się drogą kropelkową, chociaż wydzielina dróg oddechowych jest mniej zaraźliwa niż przypadku odry. Odporność po przechorowaniu różyczki utrzymuje się przez całe życie. Zachorowania na różyczkę występują najczęściej na wiosnę. Pacjent jest zaraźliwy dla otoczenia około tydzień przed pojawieniem się zmian skórnych i tydzień po ich zniknięciu.
Przyczyny
Wirus różyczki zawiera RNA i należy do togawirusów. Wyglądem przypomina pofałdowana otoczkę mająca 60 nm wielkości. Dostaje się on do dróg oddechowych doga kropelkową, namnaża się w śluzówce dróg oddechowych i wywołuje wiremię u gospodarza.
Objawy
Po wynoszącym 2-3 tygodnie okresie wylegania się u dzieci stwierdza się kilkudniowy okres objawów podpromalnych. Zmiany skórne pojawiają się w sposób nagły i szybko rozszerzają się, utrzymując się około 3 dni. Zazwyczaj lokalizują się w okolicy policzków, później przenoszą się na okolicę zauszną, a następnie na tułów i kończyny. Wykwitami pierwotnymi są małe, nieznacznie wyniosłe powyżej poziomu skóry czerwone grudki, często blade na obwodzie. Niemal w każdym przypadku stwierdza się powiększone węzły chłonne szyi i potylicy. Często zakażenie przebiega bezobjawowo, natomiast osoby dorosłe skarżą się na ból stawów, w rzadkich przypadkach może również dojść do zapalenia mózgu.
Przebieg
Różyczka stanowi istotny problem dla kobiet ciężarnych. Zarówno zakażeń płodu, jak też prawdopodobieństwo jego uszkodzenia są największe podczas pierwszego trymestru, w którym może dojść do poronienia lub obumarcia płodu. Najmniejsze natomiast ryzyko zachodzi w drugim trymestrze, jednak tutaj mogą pojawić się wady wrodzone. Jeśli jednak różyczka pojawi się w trzecim trymestrze, choroba nie stanowi żadnego zagrożenia dla dziecka, które urodzi się zdrowe. Należy również pamiętać, że jeśli do zakażenia dojdzie parę tygodni przed ciążą, różyczka nie stanowi zagrożenia dla płodu. Różyczka jest też jedna z przyczyn zespołu TORCH oraz zespołu Gregga.
Zespół różyczki wrodzonej
Klasyczny zespół różyczki wrodzonej charakteryzuje się obecnością wad wrodzonych w obrębie ośrodkowego układu nerwowego, układu sercowo-naczyniowego, narządu słuchu i wzroku. Do zakażenia dochodzi drogą krwionośną, poprzez przenikanie wirusa przez łożysko. Zarażone dziecko może urodzić się przed wskazanym terminem porodu, mogą u niego wystąpić problemy ze słuchem i wzrokiem.
Dzieci, które mają zespół różyczki wrodzonej mogą wydalać żywe wirusy razem z moczem oraz kałem. U dzieci, u których zdiagnozowano zespół różyczki wrodzonej, obecność wirusa w moczu może być dość długa i utrzymywać się od 12 miesięcy do nawet dwóch lat. Zespół Gregga jest zespołem typowym objawów klinicznych wywołanych przez zespół różyczki wrodzonej, zaburzenia takie najczęściej są wielonarządowe i mogą obejmować:
– zmiany w obrębie narządu wzroku, których przejawem może być niedorozwój gałek ocznych, zaćma, częściowa ślepota, nagły wzrost ciśnienia w gałce ocznej, jaskra oraz zapalnie siatkówki, a także trwałe uszkodzenie nerwu wzrokowego,
– wady w układzie sercowym, wśród których można wymienić zwężenie tętnicy płucnej lub tez ubytek przegrody międzykomorowej albo międzyprzedsionkowej serca,
– wady neurologiczne, takie jak uszkodzenia mózgu, zapalenie mózgu, ale też upośledzenie umysłowe,
– może dojść również do upośledzeń w zakresie psychoruchowym, a także do uszkodzeń i niedorozwoju kości,
– wady w narządzie słuchu prowadzące do głuchoty,
– w trakcie ciąży może dojść do zahamowania masy i długości ciała, a co za tym idzie płód przestanie rosnąć i prawidłowo się rozwijać,
– może dojść również do upośledzenie narządów wewnętrznych w tym: nerek i wątroby,
– może również dojść do niewykształcenia się narządów płciowych.
Tuz po narodzinach u dziecka może wystąpić zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, mózgu, powiększona wątroba oraz śledziona, a także częściowa przepuszczalność przynasad kości długich, zazwyczaj takie objawy ustępują w sposób samoistny.
Leczenie
U kobiet ciężarnych należy kontrolować miano przeciwciał przeciw wirusowi różyczki. W razie podejrzenia różyczki należy wykonać serie badań serologicznych, ponieważ poleganie tylko na opinii klinicznej jest ryzykowne ze względów medycznych. Po ekspozycji należy zastosować szczepionkę, jak i immunizację bierną. W Polsce nie wolno szczepić przeciwko różyczce kobiet ciężarnych oraz zachodzić w ciąże przez 4 tygodnie po szczepieniu. Jako że ryzyko wystąpienie wrodzonej różyczki jest duże w pierwszym trymestrze ciąży, należy rozważyć ewentualność jej przerwania.
Różyczkę u noworodków można rozpoznać po przeprowadzeniu badań serologicznych. Badań, które pobiera się z wydzieliny nosa, gardła, moczu, krwi czy też płynu mózgowo-rdzeniowego. W ciąży lekarz powinien również zlecić kobiecie ciężarnej badanie IgG aby wykluczyć wirusa różyczki, które jest obowiązkowe i powinno być wykonane do 10 tygodnia ciąży. W różyczce wrodzonej całkowite wyleczenie jest niestety nie możliwe. Najlepszym z możliwych sposobów, który ma na celu zapobiegnięcie wystąpienia zespołu różyczki wrodzonej u dzieci jest przeprowadzenie szczepień ochronnych wśród kobiet.
