Polekowy ból głowy jest bardzo częstą, niezwykle uciążliwą i niestety bardzo rozpowszechniona dolegliwością. Szacuje się, tego typu reakcja na brane leki występuje u ponad 20% osób przyjmujących regularnie środki przeciwbólowe. Jest to typowy efekt błędnego koła w które nieświadomie popadamy – czując ból, bierzemy tabletkę, ponieważ ból nie ustępuje – bierzemy kolejną, i kolejną.. Dochodzi do sytuacji w której lek przestaje działać a ból nawraca do tego stopnia, że w pewnym momencie nie jesteśmy w stanie się go w ogóle pozbyć.
Polekowy ból głowy – mechanizm powstawania
Najbardziej paradoksalne w całej sytuacji jest to, że ból wywołują leki, których zadaniem jest jego zwalczanie. Przyjmowanie zbyt często i zbyt długo określonych środków przeciwbólowych bardzo poważnie wpływa na procesy przewodzenia i odczuwania bodźców bólowych. Następuje zmiana wrażliwości receptorów dla serotoniny lub najprawdopodobniej osłabieniu ulega wewnętrzny mechanizm przeciwbólowy. Na początku przyjmowania, lek pomaga pozbyć się bólu, jednak z czasem jego działanie zanika i ból nawraca. Biorąc kolejną tabletkę, myślimy, że po prostu nawracają poprzednie bóle głowy, podczas gdy tymczasem wykształcił się już zupełnie nowy ich typ, a my w dalszym ciągu pogarszamy sytuację. Dochodzi do sytuacji gdy kolejne tabletki działają tylko przez krótki czas. Od samego rana, pojawia się utrzymujący się przez cały dzień ból głowy, na który nie znajdujemy sposobu.
Ryzyko zwiększa przyjmowanie dostępnych bez recepty leków zawierających paracetamol, kodeinę, kofeinę oraz kwas acetylosalicylowy.
Polekowy ból głowy – rozpoznanie
Przy próbie postawienia diagnozy istotne jest stwierdzenie codziennego bólu głowy, występującego w połączeniu z codziennym zażywaniem leków przeciwbólowych. Co ważne, większe znaczenie ma nie tyle ilość środków, co ich regularne, codzienne lub prawie codzienne stosowanie. Ryzyko rozwoju tego rodzaju bólu wzrasta, jeśli przyjmowanie złożonych leków przeciwbólowych trwa 10 lub więcej dni. Należy przyjąć, że lekarz nie od razu będzie zakładał, że przyczyną dolegliwości jest polekowy ból głowy, może to być bowiem zupełnie inna choroba. Specjalista może wtedy podjąć próbę diagnozy z pomocą badań takich jak: zdjęcia RTG, testy krwi, moczu, rezonans magnetyczny lub tomografia komputerowa głowy. Natomiast największe znaczenie mają jednak informacje otrzymane już podczas rozmowy z chorym. Dlatego tak ważne jest szczere przyznanie się do nadużywania leków przeciwbólowych i dokładna informacja: kiedy ból się pojawia, co go wywołuje oraz czym próbujemy go zwalczyć.
Polekowy ból głowy – leczenie
W trakcie leczenia polekowego bólu głowy, ze strony lekarza wymagana jest duża wiedza i doświadczenie. Najczęściej stosowana metodą jest radykalne odstawienie leków. Od pacjenta wymaga to jednak dużo cierpliwości i stanowczości. Najlepiej lek przeciwbólowy odstawić od razu. Jeśli nie będzie to możliwe, lekarz powinien opracować plan stopniowego wycofywania środka, tak aby doprowadzić do przyjmowania go nie więcej niż 2 razy w tygodniu.
W niektórych przypadkach zaprzestanie przyjmowania leków przeciwbólowych, powoduje, że odczucie bólu staje się jeszcze większe. Dodatkowo pojawiają się objawy odstawienne takie jak: nudności, wymioty, nerwowość, bezsenność, niepokój i zaparcia. Ten ciężki okres musimy po prostu przeczekać. Po około 7-10 dniach bóle głowy powinny się zmniejszyć i stać rzadsze.
Konieczne jest jednak podanie leków, które pomogą przetrwać ciężkie chwile, podaje się więc leki łagodzące ból oraz powstałe niepożądane objawy. Popularne są środki takie jak dihydroergotamina będąca lekiem przeciwmigrenowym mającym skutki uboczne niezwykle rzadko, trójcykliczne leki przeciwdepresyjne lub kortykosteroidy. Powodzenie w tej fazie terapii jest bardzo ważne i warunkują o dalszym sukcesie leczenia.
W niektórych przypadkach w celu radykalnego odstawienia leku konieczna jest hospitalizacja. Jest ona wskazana tym bardziej, jeśli u chorego występuje depresja lub zaburzenia lękowe.
Musimy jednak zdawać sobie sprawę, że to nie koniec problemów. Udało nam się bowiem pozytywnie przejść tylko przez proces odstawienia leków przeciwbólowych które powodowały polekowego bólu głowy, natomiast ból typu napięciowego lub migrenowego przez który zaczęliśmy brać leki przeciwbólowe, nadal pozostał. Dlatego to neurolog musi ustalić, jakie leki będziemy teraz mogli stosować w profilaktyce bólów głowy. Najprawdopodobniej Będą to zapewne trójcykliczne leki przeciwdepresyjne (jak amitriptylina) albo leki przeciwdrgawkowe (np. gapapentyna), beta-blokery czy blokery wapnia. Dzięki tym lekom jest szansa, że bóle głowy nie będą nawracać, a przy zachowaniu ostrożności można będzie skorzystać z leku przeciwbólowego.
Co zamiast?
Najlepszą radą na pozbycie się bólu głowy oraz efektu powstałego przez zażywanie leków, jest pozbycie się przyczyny ich powstawania. Pomocne też będzie regularne odżywianie się, zwiększenie aktywności fizycznej, walka ze stresem i rzucenie palenia. Z pewnością pomocne będą też: zioła, akupunktura lub masaż, który jest sprawdzoną formą walki z bólami głowy oraz mięśni z tyłu głowy, mięśni szyi, barków i ramion.
