Zespół Lescha-Nyhana (zwany też LNS ) jest chorobą zaliczaną do chorób dziedzicznych związanych z zaburzeniem metabolizmu puryn. Jej podstawową przyczyną, jest brak transferazy, czyli enzymu znajdującego się we wszystkich komórkach. Znamienny jest fakt, że kobiety są tylko i wyłącznie nosicielkami, natomiast zachorowania notuje się wyłącznie
u mężczyzn. Skutkuje to głównie tym, że mężczyźni nie mogą mieć potomstwa.
Zespół Lescha-Nyhana – przyczyny
Kobiety są bezobjawowymi nosicielkami mutacji, która ma miejsce w genie HPRT1. Przed dalszym rozwinięciem się choroby chroni je fakt, iż mają prawidłową kopię genu HPRT na drugiej kopii chromosomu X. Chorują głownie mężczyźni, którzy posiadają tylko jeden chromosom X ze zmutowaną kopią genu. Efekt jest taki, że 50% męskiego potomstwa kobiet będących nosicielkami zmutowanego genu HPRT przejmuje tę kopię genu i następuje rozwój objawów. Kobiety posiadające kopię zmutowanego genu mają zwiększone ryzyko zapalenia stawów, ale niemal nigdy nie są dotknięte schorzeniem.
Rokowanie dla osób z zespołem Lescha-Nyhana jest niestety niekorzystne. Śmierć spowodowana niewydolnością nerek, następuje zazwyczaj w pierwszej lub drugiej dekadzie życia.
Zespół Lescha-Nyhana – objawy
LNS występuje od chwili urodzenia chłopca. Problemy psychiczne i fizyczne towarzyszą tym pacjentom w zasadzie przez całe życie. Zespół Lescha-Nyhana charakteryzują następujące cechy:
– występuje zaburzenie funkcji poznawczych oraz czynności neurologicznych, ma miejsce nadprodukcją kwasu moczowego oraz dewiacją zachowań. Niektórzy pacjenci bywają także dotknięci anemią. U wszystkich męskich pacjentów obserwuje się opóźnione dojrzewanie i wzrost. Ich jądra są znacznie pomniejszone. Brak HPRT powoduje również zwiększenie stężenia kwasu moczowego we wszystkich płynach organizmu i prowadzi do bardzo poważnych powikłań, takich jak słaba kontrola mięśniowa, umiarkowane opóźnienie umysłowe, pojawiające się zazwyczaj w pierwszym roku życia.
– jedną z bardziej przykrych cech zespołu Lescha-Nyhana, są różnego rodzaju mniejsze lub większe samookaleczenia, które objawiają się gryzieniem warg i palców. Nawyk ten należy do bardzo intensywnych, do tego stopnia, że używaną do niedawana metodą zapobiegania samookaleczeniu się było usuwanie zębów.
– Wśród objawów neurologicznych przeważnie występują: powtarzanie ruchów rąk i nóg, grymasy na twarzy. Bezpośrednia przyczyna występowania nieprawidłowości neurologicznych pozostaje dotychczas nieznana. Niedobór HPRT powoduje, że organizm słabo wykorzystuje witaminę B12 w związku z czym w przypadku niektórych chłopców może się rozwinąć anemia megaloblastyczna.
Do pierwszych objawów choroby, ujawniających się już w okresie niemowlęcym jest pojawienie się przypominających piasek kryształków kwasu moczowego w pieluszce dotkniętego zespołem niemowlęcia. Zwiększona produkcja kwasu moczowego, prowadzić do wytwarzania dużej ilości kryształów kwasu moczowego (kamieni) w nerkach, moczowodach lub pęcherzu moczowym. Ponadto, kryształy odkładające się później w stawach, powodują objawy dnawego zapalenia stawów, takie jak obrzmienie i bolesność dotykowa.
Nadprodukcja kwasu moczowego, pomimo, że jest obecna od momentu narodzin, nie zawsze ma szanse być zdiagnozowana przy pomocy klinicznych metod diagnostycznych, ponieważ stężenie kwasu moczowego jest często w normie. W niektórych przypadkach mogą wystąpić uszkodzenia nerek spowodowane kamicą nerkową.
Leczenie – Zespół Lescha-Nyhana
Lecznie Zespół Lescha – Nyhana polega głownie na zwalczaniu objawów spowodowanych gromadzeniem się kwasu moczowego. Dobrze sprawdza się tu zastosowanie takich środków jak allopurinol, obniżający poziom kwasu moczowego w krwi. Kamienie nerkowe można leczyć za pomocą litotrypsji, która polega na rozbiciu kamieni przy użyciu lasera lub fal ultradźwiękowych. Niestety, upośledzenie umysłowe oraz zachowania połączone z samookaleczeniem nie odpowiadają na leczenie. Pomimo faktu, że leczenie nie przynosi oczekiwanych rezultatów, bardzo wielu pacjentów dożywa do okresu dorosłości. Nie ma wypracowanych metod w leczeniu objawów neurologicznych zespołu Lescha-Nyhana. Podejmowane są próby leczenia przy pomocy karbidopów lub lewodopów, diazepamu oraz fenobarbitalu, które przynoszą nieznaczną poprawę.
Bardzo ważne w przypadkach LNS jest kontrolowanie nadprodukcji kwasu moczowego, którego zadaniem jest obniżenie ryzyka schorzeń takich jak kamica nerkowa lub dnawe zapalenie stawów. Wykorzystywany jest Allopurinol, który ma za zadanie zatrzymanie przekształcania oksypuryn do kwasu moczowego zapobiega też powstawaniu guzków dnawych, które wykształcają się przy przewlekłej dnie, kamieni nerkowych. Allopurinol jest zazwyczaj przyjmowany doustnie w typowych dawkach, stosownie 3–20 mg/kg masy ciała na dzień. Następnie, konieczne jest takie ustalenie dawki allopurinolu aby przywrócić poziom kwasu moczowego do prawidłowego stężenia. W Większości przypadków, osoby dotknięte chorobą można leczyć allopurinolem w zasadzie przez całe życie.
Niestety, żadne lekarstwo nie jest skuteczne w kontrolowaniu pozapiramidowych, ruchowych objawów choroby, jednakże podejmuje się próby zmniejszenia spastyczności poprzez podawanie baklofenu lub benzodiazepinu. Żadna metoda leczenia neurobehawioralnych aspektów choroby nie jest skuteczna. Nawet w przypadku dzieci, które od urodzenia leczone są allopurinolem, mimo to, rozwijają się problemy behawioralne i neurologiczne. Zachowania dotyczące samookaleczeń i pozostałe niekorzystne zachowania można leczyć łącząc metody farmakologiczne, fizykalne oraz behawioralne.
